Parçayı anlama çabası bütünü anlama çabası hem parçayı hem bütünü anlama çabası… İnsan eğer bir anlama çabası içerisinde ise eğer, ki birçok insanın anlama çabasına girmeyecek bir hayatı yaşamayı tercih ettiğini de söyleyebiliriz bu vesileyle, bu üç yoldan birinden yürüyecektir. Farkında olarak veya olmayarak. Irası onu parçacı, bütüncü veya hem parçacı hem bütüncü bakmaya götürecektir.
Kimileri parçayı anlama çabasını hastalıklı ve hatta kimi zaman yanlış bir şekilde gerçekleştirebildiği gibi kimileri de bütünü anlama çabasını hastalıklı ve kimi zaman da hatta belki çoğu zaman da yanlış bir şekilde gerçekleştirmektedirler.
Kelimeleri anlamaya çalışmak bu meseleler ile ilgili çokları tarafından parçayı anlama çabası olarak ve dolayısıyla hatalı, yanlış bir anlama çabası olarak nitelendirilebilmektedir. Bu yolu yanlış olarak nitelendirenlerin çoğunun bizlere adeta kelimelerin manaları üzerine hiç kafa yormamamızı salık verir bir halleri olduğu gözümüzden kaçmıyor. Kelimenin mana zenginliğini, potansiyelini nazarı dikkate almama ciddiyetsizliği bir yanımızda dururken öte yanda da aklına gelen her ihtimali ele aldığı kelime için kesin bilgi imiş gibi yaymaya çalışan bir etimolojik ishal hali de sıklıkla karşımıza çıkmakta. Allah her ikisinin halinden de bizleri, düşünmeyi, anlama çabasını önemseyenleri, hayatını bir anlama çabası üzerinde sürdürmeye çalışanları korusun.
Kelimeleri ek, kök ve zamanla kazandıkları anlamlar üzerinden anlamaya çalışma çabasını küçük görmemek gerektiğini düşünüyorum. Hatta bu çabanın bir kelimeyi sadece bulunduğu dilde göründüğü hali ile ele almakla yetinmeyip o kelimenin başka dillerdeki karşılıklarını da göz önünde bulundurmaya çalışmayı de içermesi durumunda karşılaştırmalı kelime tahlilinin bize farkındalığımızı zenginleştirme anlamında birçok kapı açabileceğini görmek gerek.
Kelime araştırma ve tahlilinin kelimedeki anlam potansiyelini göstermesi bize kelime ile ilgili kesin bilgi vermesinden veya verdiğini zannetmemizden daha kıymetli bir durum kanaatimce.
Kelimeleri anlama, yoklama, araştırma çabasını parçacılık görüp bu çabayı bütünü anlamaya çalışmayı ihmal etme olarak görenleri haklı çıkaracak kimi hasta tiplerin var bulunması kelime köken çalışmalarını değersizleştirmez. Fakat gözden kaçırılmaması gereken bir husus var ki, onu arz etmeden geçemeyeceğim: Kelimeler aslında sadece bir parça değildir. Onlar da kendi içlerinde bir bütünlük taşırlar. Seslerden oluşan anlam bütünlükleridir kelimeler. Ve özellikle Kökses teorisi yaklaşımı ile baktığımızda bir kelimedeki her sesin ayrı ayrı taşıdığı anlam yoğunluğu bizi seslerin birleşmesiyle belirginleşen, sınırlarını kazanan yani efradını cami, ağyarını mani bir anlama taşır. Bulutsu, nebülöz halindeki anlam yoğunluğuna sahip ve fakat bir anlama indirgenemeyen ses parçaları bir bütünleşmeye kavuşmuş olur. Bu kötü bir şey değildir, kelimeyi kavramamıza yarar. Anlam yoğunluğu ile anlam arasında bir fark vardır. Anlam yoğunluğu daha ele gelmez bir halde iken anlam kavranabilir bir yerde ve haldedir.
“Anlamın kavranabilir yeri” neresidir sorusu ile “anlamın kavranabilir hali” nedir, nasıldır sorusunun peşine belki bilahere düşmemiz gerekecek gibi görünüyor. Bu noktada yazımızı kavrama kelimesini köksese göre irdeleyerek bitirmiş olalım: kavramak: k-av-ramak. Kelimenin kökünde av kökünü görüyoruz. Avlamak ile kavramak arasındaki mana bağını düşünmenizi rica ederken av ile avuç arasındaki irtibatı da fark etmenizi istirham ediyorum. Avlamak elde etmek ise avuç elde eden yer oluyor. Kavramanın elde etmekle, tutmakla irtibatını da hatırlatarak “sözlerimi aklınızda tutunuz” diyeyim. Bunu derken “tutma” kelimesini kullanayım ki “kavramak”taki “tutma” manasını gözünüzde resmedebilesiniz.
***
Pazartesi günü Konya sahaflarında olacağım inşallah. Salı günü ise Aksaray’da üç konuşmam olacak.
Çarşamba akşamı gerçekleştireceğimiz Muhammediye okuması artık 10 kadar şehrimizde yapılmaya başlıyor. Böylece 50 yılı aşkın bir zamandır unutulmaya terk ettiğimiz Muhammediye okumaları yaygınlaşmış oluyor. Hedefim Ocak 2021’e kadar 100 Muhammediye okuma halkası kurulmasına vesile olmak. Sizleri de bulunduğunuz şehirde bir Muhammediye okuması başlatmaya davet ediyorum. Önümüzdeki bir ay içerisinde okuma başlatıp sürdürebilen okurlarıma okumaları 5. haftaya ulaştığında iki güzel divan hediye edeceğim inşallah. Bana günü saati ve yerini yazarak okumaya başladığınızı bildirmeniz yeterli.