Türkiye’de her yıl ortalama bir milyon 200 bin çocuk dünyaya geliyor. Bu çocukların büyük bir kısmı kitap ile anaokulunda veya ilkokulda tanışıyor. Kitap ile geç tanışmaları çocukların okumaya karşı bir mesafe almalarına neden olabiliyor. Görsel renklilikten gözlerini alıkoyup kitaba zaman ayırmada zorlanıyorlar.
Kitap ile mesafe koymalarını en çok tetikleyen “ekran” terörü. Evde, cebimizde birçok yerde ekran çocukların peşini bırakmıyor. Ekran, sorgusuz sualsiz verileni kabul eden iradesi maya tutmamış çocuğu tüketici olarak görüyor ve erken yaşta onun iradesinin kontrolünü ele geçirmeye çalışıyor.
Ekranın; animasyonlar, oyunlar, müzikler, renkler, sesler ile çocukları kendine bağlamada üstüne yok. Hatta çocuklarına yemek yedirme sorunu yaşayan bazı ebeveynler çocuklarını ekrana kilitleyerek ne yediğini fark etmeyen çocuğun ağzına tıkıştırıyor kaşıktakileri.
Denize düşen yılana sarılmış ebeveynlere benzetebiliriz bunların halini.
Çocuğun yemek, tat, damak zevki ile tanışmasına izin verilmeyen bir yemek yedirme demiyelim de mideyi doldurma durumu.
Sanayi toplumuyla bölünen büyük ailelerin çocuğu çekirdek aile yalnızlığına itmesi bir başka çocuk yetiştirme talihsizliğimiz.
Dedelerin nenelerin masal okuduğu evler kaldı mı bilmiyorum. Aynı sofrada, odada geniş ailelerin bir arada sohbet çay kahve halkası oluşturduğu, çocukların ortada cirit attığı, Sadettin Ökten’in deyimiyle “insanın insan ile meşgul olduğu” aileler de parmakla sayılır hale geldi.
Çocuklar da ilgisizliğimizden ya da yanlış yetiştirme tarzımızdan ebeveynlerin sohbet ortamından ekrana kaçar hale geldiler.
Ebeveyn olarak kontrolümüzde çocuk
yetiştirmenin yollarını aramak yine bize düşüyor.
Akrabalık ve komşuluk ilişkilerinin zayıfladığı bir çağda kendi göbeğimizi kesmek de yine bize düşüyor.
Çocuklara ayrılan değerli vakitler çocuklara yapılan en büyük yatırımdır. İşten aştan arta kalan yorgun halimizi değil değerli zamanımızı çocuklara ayırmak doğru olandır.
Özellikle iradesi yeni yeni filiz vermeye başlayan dönemde çocuklar ile hatıralar biriktirmek, oyunlar oynamak, sosyal aktiviteler yapmak... çocukların bizim kontrolümüzde doğru büyümelerini sağlar.
Günümüz dünyasında iradeleri maya tutma aşamasındaki çocukların hayal ve duygu dünyalarına en büyük katkıyı bebek teni kokan masal tadında kitaplar okumak ile katkı sağlamış oluruz. Kitaplar üzerinden çocuklar soru sorar. Anne, baba, abi, abla ile bir iletişim kanalı geliştirir. Duygu paylaşım alanı oluşturur.
Çocukta zaman zaman okunan kitaplardaki kahramanlar ile kendini özdeşleştirerek kendi hayalinin hikayesini kurar.
Masamda şair ve ressam Bünyamin K.’nın çizdiği ve hikayeci Aliye Akan’ın okul öncesi çocuklar için yazdığı kitapları inceliyorum.
Genç ebeveynlerin hazırladıkları kitapların en önemli özelliği çocukların günlük hayatından isimler ve nesneler ile eserlerini oluşturmaları.
Türkiye kültürüne has adlar ve hikayeler.
Karakter adları ve doğa çocuk tazeliğine yakın. Çiçeği burnunda okuyucular kitap ile kendini özdeşleştirmekte yakınlık hissi alıyor.
“Yusuf’un Sarı Gömleği”, “Musa’nın Yaprakları”, “İbrahim’in Kuşları”. Çocuk dilinde de telafuzu kolay adlar.
Bünyamin Bey kitapları resimlerken kitap kahramanlarını günlük hayatta tanıdığımız insan karakterlerine yakın profillerde çizmiş. Çocuk resme bakarken günlük hayatta gördüğü karakter ile karşılaşıyor. Kitabın çocuktaki etkisini kolaylaştırılıyor bu durum.
Resimler dijitalden uzak. Bünyamin Bey 25 yıl çalıştığı sulu boya çalışmasını kullanıyor ve ekliyor: “Başka hiçbir şeye gerek duymadan fırçamı ve kalemimi kullandım.”
Bünyamin Bey’in özeni kitabın hitap edicisi olan ve çoğu okuma yazma öğrenmeyen çocukların resimlerden yola çıkarak yeni bir hikaye kurmasına, hayal gücünü resimler ile beslemesini sağlıyor.
Renkler canlı, resimler keskin değil. Çocuk resimlerden akan sulu boya ile kendisi de kalemi eline alıp yeni bir resim yapmaya yöneltiyor. Resimlerin keskin hatlarla çizilmemesi çocukların şekil dünyasına farklı resimler akıtabiliyor, çocuklara farklı resimler yaptırabiliyor.
Genç anne Yazar Aliye Akan ; “Hem güzel kelimelerle hem güzel resimlerle çocuklara güzelliğe dair bir kapı açmış olmayı umuyoruz.” diyerek kitaplarının yazılış amacını özetliyor Anadolu Ajansı’na verdiği röportajda.
İbrahim’in Kuşları’ında masal havası var. Doğada bir çocuğun ağaç ve kuşlar ile buluşması kahramanını hem yolculuğa çıkarıyor hem de renk betimlemeleriyle doğanın hayatımızdaki yerini küçük okuyucuların zihninde canlandırıyor.
Musa’nın Yaprakları’nda yine doğa merkezli dede, ağaç, bahçe ve mahalle imgesi üzerinden hikaye ilerliyor. Dedenin Musa ile diyaloğu ve yardımlaşması hayatımızda aradıklarımızın uzaklarda değil bizim yakınımızda olduğu mesaj veriyor. Dede torun bir aradalığı güçlü aile algısının oluşması için önemli.
Yusuf’un Sarı Gömleği, kaybolanları bulmak adına bir hakiye kurgusu. Yırtık gömleği babanın bulup getirmesi, annenin gömleği dikmesi aile imgesini çocuğun dünyasında pekiştirmesini sağlıyor.
Çocuklar eşyayı hikaye ile algılar. Her eşyanın çocuğun hayal dünyasında bir hikayesi vardır. Ali’ye Hanım da hikayeleriyle çocukları hem nesnelerle hem sosyal çevre ile bağ kurmalarını sağlamış.
Kitaplar didaktik öğretilerden uzak. Mesaj içerikli emir cümleleri barındırmıyor.
Aliye Hanım; okul öncesi çocuklara; buyurun ben size masal tadında hikayeler yazdım gerisini siz tamamlayın ortamı oluşturuyor çiçeği burnunda okuyucularına. Kitaptaki karakterler; benzer hisleri, serüvenleri tekrar tekrar yaşatıyor okuyucularına. Bu yüzden çocuklar ebeveynleri tarafından kitapların tekrar tekrar okunmasını ister.
Aliye Akan Hanım ve Bünyamin K. Bey’in çocukların günlük hayat ile uyumları konusunda ayrıca “Kim Korkar Berberden”
“Kim Korkar Dişçiden” adında iki kitapları daha var.
Genç ebeveynlerin hazırladığı kitaplarda Mustafa Ruhi Şirin’in Nar Çocuk yayınları tarafından yayınlanan kitap tadı alıyorum. Selçuk Şirin’in okul öncesi çocuklar için yazdığı kurgu var. Mevlana İdris’in masal görselliği var.
Emek verilerek yazılmış kıymetli eserlerin devamını bekler çiçeği burnunda okuyucular.
Not: Geçen haftaki yazımda bana özelden birçok kişi çocuklar için kitap okuma önerisi istedi. Türkiye’de son yıllarda çocuk edebiyatı gelişti. Çocuk yayınları yapan kitapevlerinden çocuğun ilgisine bağlı bir seçki yapılabilir.
Aşağıya animasyon filmlerin yapımcısı Hayao Miyazaki’nin çocuklar için önerdiği kitap linkini paylaşıyorum. https://www.egitimpedia.com › haya...Web sonuçlarıHayao Miyazaki'nin En Sevdiği 50 Çocuk Kitabı | eğitimpedia