İngilizcede mavinin, çok geniş ve çapraşık bir kullanımı var.
Vebanın, işçilerin, köle hüznünün, efkar müziğinin, sansürün, kederin, kasvetin, karamsarlığın, melankolinin, iç sıkıntısının, bağnazlığın, çürüklüğün, morarmanın, yasakçılığın, eşref saatinin, açık saçık fıkraların, yetişkin filmlerinin, müstehcenliğin, polis aynasızlığının ve aynı zamanda asil kanın rengidir.
Mavi salgın, mavi felaket, mavi yakalı, mavi hislerin müziği (blues), mavi kalem, mavi iblisler, mavi kan, mavi kanunlar, mavi burun, mavi üniformalı, mavi ay, mavi film, mavi şaka gibi metaforların kökenini çözmek zor.
Mavi, bu anlamlara ne zaman ve nasıl kavuştu?
Her tabirin çıkış hikayesi ayrı, bir kökten gelmiyorlar. Ve her birinin kökeniyle ilgili rivayetler değişiyor.
En ilginç bulduğum kullanımlarından biri, şu deyim:
‘Mavi cinayet’ farfarası...
Farfara yaşanıyor ama ortada cinayet yok. Öyle bir velveleye verme, çığlık atma, yaygara basma, kıyamet koparma halini anlatıyor.
Bu haliyle kulağa epey tanıdık. Gerçekte olmayan dış parmakları varmış gibi gösteren çığırtkanlıklar mesela. İktidar siyasetinde sık rastlıyoruz.
Ama kara gerçekler, maviyle değil siyahla benzeş bizde.
Mavinin dilimizdeki karşılığı, açık ve olumlu.
Halid Ziya Uşaklıgil’in “Mai ve Siyah” romanı, bu renklerin anlam dünyamızdaki yerini belirginleştiren bir başyapıt. İki rengin ve simgeledikleri duyguların çatışmasına oturuyor zaten.
Mai, Arapça su anlamındaki ‘ma’ kelimesinden. Suyun rengi ‘mai’den maviye dönüşerek gök ve çakır adlarının yerini aldı.
Mavi, bizde umut ve hayallerin rengi. Siyahsa karamsarlık ve hayal kırıklıklarının.
Parlak düşleri, mavi geceler ilham eder. Yıldızların bile kara göründüğü siyah gecelerse karabasan gibi çöker umutların üstüne, en masum düşleri bile kırar.
Yani mavi, o anlama gelmiyor diye İngilizcede karşıladığı duygular bize yabancı değil.
Hatta başlıktaki deyimi, ‘kara cinayet farfarası’ diye uyarlayabiliriz bize.
Halk TV’nin Marmaris’teki yangın yayınını, ‘yanlış konuştuğunuzda engelleriz’ diye canlı yayında basanları alın. Beşi de serbest bırakıldı.
İçişleri Bakanı Soylu’nun “Sosyal medya üzerinde boş durmayanlar var; 3 bin 246 içerik tespit ettik, 172’sine işlem gerçekleştirildi” dediği gündü.
İşlem gerçekleştirilen paylaşımların içeriğini tahmin edersiniz. Devleti ve hükümeti, yangınları söndürmekte aciz, yetersiz göstererek aşağılamakla suçlananlar tabii. Bu ayrıcalık, onlara ait.
Kendisine göre yanlış yerde dolaşanlara izin vermeyen, kendisine göre yanlış konuşanlara müsaade etmeyen provokatörlere mi öncelik tanınacaktı?
Sıra bile gelmiyor gerçek provokatörlere, yasak savmak adına göstermelik işlem yapılıyor.
Gerçekte olmayan provokatörleri sanki varmış, olanları ise sanki yokmuş gibi gösteren bir yaygara. ‘Kara cinayet farfarası’ndan başka neyle ifade edilebilir ki!
Ayrıca Anadolu Ajansı bile daha 29 Temmuz’da uzmanlarla konuşmuş. “Türkiye, eyyam-ı bahur sıcaklarının etkisi altına giriyor” başlığıyla uyarmış.
Demiş ki ‘eyyam-ı bahur, yaz mevsiminin en sıcak ve boğucu günleridir, her yıl temmuz sonu ile ağustos başına denk geliyor, orman yangınları çıkabilir, hassas bölgelerin yağmurlama suyla nemlendirilmesi gerekir, kişilerde aşırı stres ve asabiyet görülebilir, diğer adları Afrika, çöl veya cehennem sıcaklarıdır, bu sene de kavuracak, etkisini hissettirecek, aman dikkat!...’
Her sene bu zamanlar, eyyam-ı bahur sıcaklarının gelişini medya bile haber vermiyormuş, duyulmuş görülmüş şey değilmiş, tesadüf olamazmış gibi altında dış saldırı aramazlar mı!
Üste çıkma telaşındaki sorumlu taraf, güçlü olabilir ama haklı değil.
Bu haksızlığı blues paklar. 27’ler Kulübünden bir efsane, zihnimdeki ‘hüzünlü kadın’ heykeli Janis Joplin söylesin: “Summertime.”
Türkçe isteyenler içinse referandumda ‘hayır’ın rengi diye 12 Eylülcülerin yasakladığı “Mavilim mavişelim” türküsü. Grup Abdal’dan.