EYT düzenlemesinde son dakika gelişmeleri arama motorlarında inceleniyor. İşçi sınıfı EYT dosyasının detaylarını beklerken tazminat hesaplamaları yapmaya başladı. Öte yandan, emeklilik ile ilgili birçok soru var. Yaşlılar için emeklilik yolunu açan düzenlemenin bitmesine sayılı günler kaldı. Bu gelişmenin ardından SSK'lılar 5.000, Bağ-Kur'lular ve memurlar 7.200-9.000 gün fazladan tamamlamak için koşturdu. Peki EYT'den kimler yararlanıyor? Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır? İşte EYT'den son dakika gelişmeleri!
Milyonların gözü emekli olacak yaştakilerin üzerinde. 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlar da yönetmelik yürürlüğe girene kadar emeklilik sürecinin birçok detayını merak ediyor. Bunlardan biri kıdem tazminatıdır.
İşverenlerin kıdem tazminatını hazine destekli KGF kefaletiyle en uygun mali koşullarda karşılayabilmelerini sağlayan kredi paketi düzenleyerek çalışanlar ne kadar para alacaklarını da bilecekler. Özel sektör çalışanları için kıdem tazminatı nasıl hesaplanır? Ocak ayında bu ücretlerde neler değişecek?
KIDEM TAZMİNATINDA BRÜT MAAŞ NASIL BELİRLENİR? NELER EKLENDİ?
30 günlük brüt maaş yıllık olarak hesaplanır. Yıl içinde alınan düzenli ödemeler de dahil olmak üzere nihai brüt maaş dikkate alınır. Brüt maaşa ikramiye ve fazla mesai gibi değişken ödemeler dahil olmayıp yemek, giyim yardımı, çalışma ödeneği ve ikramiye gibi ödemeler dahildir.
Örneğin; Ramazan ve Kurban Bayramı'nda yıllık maaş eki alan bir çalışanın giydirilmiş brüt maaşı şu şekilde hesaplanır:
Brüt ücret: 9.000 Türk Lirası
Brüt ikramiye: 18.000 Türk Lirası
Ücrete eklenecek ikramiye: 18.000 /12 = 1.500 Türk Lirası
Giydirilmiş brüt ücret: 9.000 + 1.500 = 10.500 Türk Lirası
TÜM YILI AŞAN DÖNEMLER DE DİKKATE ALINIYOR MU?
Bir işçinin işten çıkarılması yılda en az 30 iş günü ücretidir. Burada hesaplama brüt maaş üzerinden yapılır. Bir yılı aşan süreler için giydirilmiş ücret esasına göre hesaplama yapılır. Yani bir yılı aşan uzun günler boşa gitmiş olmayacak. Örneğin; 10 yıl 6 ay çalışmış ve brüt maaşı 10.500 TL olan bir çalışan için tazminat şu şekilde hesaplanır:
Giydirilmiş brüt ücret: 10.500 Türk Lirası
10 yıllık tazminat: 10.500 x 10 = 105.000 Türk Lirası
6 aylık tazminat: 10.500 / 12 x 6 = 5.250 Türk Lirası
Toplam tazminat: 105.000 + 5.250 = 110.250 Türk Lirası
Damga vergisi: 836.80 Türk Lirası
Ödenecek tutar: 109.413,20 Türk Lirası
TAZMİNATTAN KESİNTİ YAPILIYOR MU?
Kıdem tazminatı gelir vergisine tabi değildir. Tazminattan sadece damga vergisi kesilir. Başka hiçbir işlem yapılmaz.
TAZMİNAT NASIL HESAPLANIR?
Giydirilmiş brüt maaş çarpı çalışılan saat. Alınan tutardan binde 7,59 oranında damga vergisi kesilir.
Örneğin son brüt maaşı 10 bin 500 Türk Lirası olan ve 12 yıllık kıdemi olan bir çalışana ödenen tutar şöyle tanımlanıyor:
Giydirilmiş brüt ücret: 10.500 Türk Lirası
Çalışma süresi: 12 yıl
Kıdem tazminatı: 12 x 10.500 = 126.000 Türk Lirası
Damga vergisi: 956,34 Türk Lirası
Ödenecek tutar: 126.000 – 956,34 =125.043 Türk Lirası
TAZMİNAT OCAK AYINDA NASIL DEĞİŞECEK?
Ocak ayında çalışanların maaşlarına zam yapılacak. Tazminat da son brüt ücret üzerinden hesaplandığından yeni ücretler yapılan ödemeye yansıtılır. Asgari ücret alanlar, yeni asgari ücretin brüt tutarı üzerinden tazminat alacak ancak halen 15 bin 371 lira olan işten çıkarma tavanı, resmi ücret katsayısının artışına göre yükselecek.
OCAK AYINDA ASGARİ ÜCRET YARDIMI NE KADAR ARTABİLİR?
Halen işten çıkarılan asgari ücretle çalışan işçinin işten çıkarılması, her bir çalışma yılı için 6471 liradan hesaplanıyor. Türk-İş'in "kırmızı çizgi" dediği net asgari ücret 7785 lira ise brüt asgari ücret 9 milyon 159 liraya çıkıyor. Kıdem tazminatı asgari ücretli çalışanın çalıştığı her yıl için 2688 lira artırılıyor. Zam %50 olursa her yıl 9706 lira, %65 olursa 10677 lira zam yapılacak. Bu tutardan sadece damga vergisi kesilir.
Örneğin 12 yıllık kıdemi olan asgari ücretli bir işçiyi alırsak ve Ocak ayında brüt maaşın 9150 liraya yükseldiğini düşünürsek:
MEVCUT BRÜT ÜCRET: 6.471 TL
Çalışma süresi: 12 yıl
Kıdem tazminatı: 12 x 6.471: 77.652 Türk Lirası
Damga vergisi: 589,38 Türk Lirası
Ödenecek tutar: 77.062 Türk Lirası
MEVCUT BRÜT ÜCRET: 9.159 Türk Lirası
Çalışma süresi: 12 yıl
Kıdem tazminatı: 12 x 9.159: 109.908 Türk Lirası
Damga vergisi: 834,20 Türk Lirası
Ödenecek tutar: 109.074 Türk Lirası
FARK: 109.074 – 77.062 = 32.012 Türk Lirası
TAZMİNAT TAVANI NASIL DEĞİŞECEK? KİMLERİ VE NASIL ETKİLEYECEK?
Kıdem tazminatı tavan tutarı şu anda 15371 lira 40 kuruş. Bu yıl sonuna kadar işten ayrılanlar çalıştıkları her yıl için en fazla 15371 lira ve 40 kuruş kıdem tazminatı alabilecek. Brüt geliri bu miktarın altında olanlara kendi maaşı, brüt geliri bu miktarı aşanlara tavan aşan tazminat ödenir. Bu tutardan sadece damga vergisi kesilir. Yeni yılla birlikte tavan değişiyor.
Enflasyon tahminlerine göre en düşük %16,99 ile memurların, en yüksek %20,67 ile memurların büyümesi bekleniyor. Bu tahminlere göre kıdem tazminatı üst sınırı 17983 liradan 185
8 liraya çıkacak. Ancak buna sadaka kısmını da eklerseniz bu miktar daha da artıyor. Üst sınır 18548 lira ise az kazanan kendi maaşı, aşan 18548 liradan tazminat alıyor.
KIDEM TAZMİNATI TAKSİTLE ÖDENEBİLİR Mİ?
Kıdem tazminatı peşin ödenmelidir. Kıdem tazminatı işçinin rızası olmadan taksitle ödenemez. İşveren işçinin açık yazılı muvafakatini alırsa kıdem tazminatını taksitler halinde ödeyebilir.
KIDEM TAZMİNATINI ALAMAYAN NE YAPACAK?
Uyuşmazlık durumunda başvuru önce arabulucuya sunulur. Kıdem tazminatı 5 yıl sonra sona eriyor. Bu süre, işten çıkarma hakkının doğduğu günden itibaren başlar.
EYT ÜYELERİNİN BİRİKMİŞ İZİNLERİNE NE OLUR?
Kullanılmayan ruhsatların bedeli iş ilişkisi sonunda ödenir. Tatil ücreti, iş ilişkisinin sona erdiği gün maaşa ek olarak ödenir. Lisans almak için herhangi bir süre sınırlaması yoktur. Ödemenin yapılmaması halinde iş ilişkisinin sona ermesinden itibaren 5 yıl içinde mahkemeye başvurulması gerekmektedir. Zaman aşımı süresi iş ilişkisinin sona erdiği gün başlar.
EYT'LİYE EMEKLİLİK YOLU! HANGİ ŞARTLAR VAR?
8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olanlar için emeklilik yolu açıktır. Ancak şartlar kanunla belirlenir. Eylül 1999 öncesi şartlara göre SSK'lıların 5.000 gün ikramiyeli olması ve kadınlarda 20, erkeklerde 25 yıl olması gerekiyor. Emekli Sandığı ve Bağ-Kur'da kadınların 20 tam yaşını (7200 gün), erkeklerin 25 tam yaşını (9000 gün) doldurmaları gerekmektedir. Gerçekleştirilecek kanunda başka bir düzenleme yapılmamışsa bu sigorta primleri ve yılları yeterlidir.
YAŞ SINIRI OLACAK MI?
Emeklilik yaşı için bir yaş sınırı olup olmayacağı, yayınlandığında yönetmelikten netlik kazanacak ancak kadınlar için 48, erkekler için 50, kadınlar için 50 ve erkekler için 52 gibi yaş sınırları ortaya çıktı. Yönetmelik kapsamında kimlerin nasıl emekli olacağı mesai bitiminden sonra netleşecek.
DÜZENLEME GECİKİR Mİ?
EYT yönetmeliği bu ay meclise sunulacak ve Ocak ayında yürürlüğe girecek. Bu kapsamda bu ay yasalaşması halinde Ocak ayında başvuranların aylıkları 1 Şubat'tan itibaren geçerli olacak. Ocak ayı ortasında düzenleme yürürlüğe girse bile emeklilik tarihi değişmeyecek.
NASIL BAŞVURU YAPILIR?
SSK ve Bağ-Kur'dan ayrılanlar, SGK birimlerine giderek veya elektronik ortamda başvuruda bulunabilirler. Emekli sandığından emekli olanlar işyerine dilekçe gönderir.
BAŞVURU SIRASINDA NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?
Ayın 1'i ile 30'u arasında tarih farkı yok. Örneğin; Ocak ayında başvurursanız, ister 1'inde ister 30'unda başvuruda bulunun, Şubat ayından itibaren emekli maaşı almaya hak kazanırsınız. Emeklilik başvurusu yapılırken bakmakla yükümlü olunan kişinin hanesine "eş" ve "çocuk" gibi yakınlarının da dağıtım formunda eklenmesi gerekir. Bu da maaş hesaplanırken aylık kredi faizini etkileyen önemli bir unsurdur. Ayrıca terfi kararı alınmışsa emeklilik başvurusu ile bağlantılı olarak banka seçimi yapılabilmektedir.
MAAŞ ÖDEMELERİ GECİKİRSE KAYIP OLUR MU?
Sosyal güvenlik kurumu sıkışıklığı önlemek için altyapısını güçlendirdi. İşlemlerin tamamlanmasının ardından 1 Şubat'ta biriken maaş, Ocak ayında adayların hesabına aktarılacak. Yani nisanda ödense bile tahakkuk eden maaş şubattan itibaren verilecek.
PROMOSYON NE ZAMAN ALINACAK?
Emekli aylığı esnasında talepte bulunulması halinde ödemenin hızlı bir şekilde alınması mümkündür. Yeni emekli olanlar için promosyon ödemeleri ilk maaş çekini takip eden 3 iş günü içerisinde yapılır.
PRİM GÜNLERİNİ ARTIRMAK İÇİN NE ZAMAN BORÇLANMA YAPILMALI?
Anlaşmanın detayları, kredinin gerekli olup olmadığını görmek için bu ay yayınlanacak. Bu ay içinde talepte bulunulması halinde ödenecek tutar mevcut asgari ücretten yüksek kabul edilecek. Başvuru yeni yılda yapılırsa hesap yeni asgari ücrette olduğu için ödenecek miktar artacaktır.
BORÇLANMA YAPTIM ANCAK İHTİYACIM OLMADIĞI ORTAYA ÇIKARSA NE OLACAK?
Aylık ödemenin yapılmaması halinde, sigortacının talebi üzerine kredi tutarının tamamı kısıtlama olmaksızın iade edilir. Tekrar ödünç almak isterseniz yeni bir talep yapılır ve borç miktarı hesaplanır. EMEKLİLER KURAL
EYT DÜZENLEMESİ İLE EMEKLİ OLANLAR ÇALIŞABİLECEK Mİ?
Emekliler aynı işte devam edebilir veya başka bir yerde çalışabilir. İşten emekli olanlar kıdem tazminatı alabilirler. Aynı eserde devam etmenin iki formülü vardır. Ya işveren işçiye tazminat ödeyerek eski haline getirir ya da işçi tazminatsız devam eder ve işten ayrıldığında parasını alır. Ayrıca emekli ile kadrolu işçi arasındaki farkın 5 puanlık indirimle kaldırılması durumunda işverenlere uygun emeklilik tazminatı seçenekleri sunuluyor.
EYT'LİYE İSTEĞE BAĞLI SİGORTA FORMÜLÜ! KİMLERE YARIYOR?
Aynı zamanda, 8 Eylül 1999 öncesi sigortalıların verileri beklenirken, SSK'lılar 5.000, Bağ-Kur'lular ve memurlar 7.200-9.000 sigorta gününü tamamlamak için koşturdu.
Kredi, sigorta primlerini artırmanın en kolay yolu gibi görünüyor. Şartları sağlayanlar, eksik olan sigorta primlerini tek seferlik kredi ile tamamlayabilirler.
Daha önce hizmet sürelerini donduran Bağ-Kur'luların da eksik sigorta primlerini toplu ödeme ile tamamlamalarının önü açılıyor.
Bu iki şekilde sigortasını karşılayamayanlar içindir.
Ancak burada birim seçeneği olmadığı için ödeme yapmak zaman alıyor. Ayrıca SSK emekliliği isteniyorsa son 1261 gün dikkate alınmalıdır.