Rus S-400 füzelerinin Ankara’ya sevkiyatı sonrası Washington, Türkiye’yi ortağı olduğu F-35 programından çıkardı. Sonrasında ise gündem ‘Amerika’nın Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası’nın (CAATSA) Türkiye’ye karşı hangi boyutta devreye sokulacağına kilitlendi. Ankara ile müttefik hukukuna işaret eden Trump, Patriotların Obama döneminde verilmemesine dikkat çekerek muğlak ifadeler kullanmayı tercih etti. Önce “Türkiye’ye yaptırım gündemimizde yok” diyen ABD Başkanı ardından “Seçenekleri değerlendireceğiz” ifadesini kullandı. Trump’ın açıklamalarını yeterli bulmayan senatörler ise bir önerge daha vererek Türkiye’ye karşı CAATSA yasasının devreye sokulması çağrısında bulundu. Önergeye ise hem Trump’ın partisi olan Cumhuriyetçiler hem de Demokratlar destek verdi.
Gelinen noktada son hamle Trump’dan geldi. Washingon Post gazetesi, ABD Başkanı Donald Trump’ın, Rusya’dan S-400 alması sonrası Türkiye’ye karşı olası yaptırımları görüşmek üzere tüm Cumhuriyetçi senatörleri Beyaz Saray’a davet ettiğini yazdı. Habere göre, görüşme gelecek hafta Salı günü Türkiye saati ile 23.00’te gerçekleşecek. Mektubun senatörlere “Başkan Trump adına” iletildiği ve görüşülecek konu kısmında da “Türkiye yaptırımları” ifadesinin yer aldığı belirtildi. S-400’lerin Türkiye’ye teslimatının başlaması sonrasında ABD Savunma Bakanlığı Pentagon, F-35 savaş jeti programına katılımını askıya aldığını açıklamıştı. Bazı Cumhuriyetçi senatörler Türkiye’ye karşı ‘etkili yaptırımlardan yana’ tavır almış durumda. Bu kanadın başını çeken Florida Senatörü Rick Scott ve Indiana Senatörü Todd C. Young bu hafta içinde yayımladıkları bir açıklamayla Türkiye’nin S-400 almasını kınayıp, yaptırım için bir karar tasarısı sundu. Tasarıda Türkiye’nin S-400 almasının ‘ABD’nin ulusal güvenliği ve istikrarını tehdit ettiği’ savunuluyor. Karar tasarısının kabul edilmesi durumunda Türkiye’ye CAATSA kapsamında belirlenen yaptırımların tamamen uygulanması’ öngörülüyor. Cumhuriyetçi senatörler ayrıca, Trump yönetimine ‘Rusya’nın oluşturduğu tehdidin değerlendirilmesi ve Türkiye’nin daimi NATO üyeliğinin gözden geçirilmesi için NATO’ya toplantı talebinde bulunması’ çağrısı yapıyor. Türkiye’nin Rusya ile yaptığı S-400 anlaşmasının, ABD Kongresi’nin Ağustos 2017’de çıkardığı CAATSA düzenlemesi kapsamına girdiği ifade ediliyordu. Kongre’nin önceki açıklamalarında, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 satın almasının CAATSA’nın 231’inci maddesini ihlal edeceği ve yaptırımların gündeme gelmesi gerektiği belirtilmişti. Bu madde, Rusya’nın istihbarat veya savunma sektörleri ile alışveriş yapan kişi veya kurumlara yönelik yaptırım uygulanmasını öngörüyor.
Öte yandan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Görüşmede öncelikli olarak F-35 ve S-400 konuları ele alındı. ABD’den yapılan açıklamada Pompeo’nun görüşmede Türkiye’nin S-400 alımı nedeniyle yaşadığı hayal kırıklığını dile getirdiği kaydedildi. Geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın da, ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirmişti.
CAATSA İLK KEZ GEÇEN YIL ÇİN'E KARŞI DEVREYE GİRDİ
ABD’nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası’nı (CAATSA) 2017’de Kongre onaylamıştı. Yasa Rusya, İran ve Kuzey Kore’ye son dönemlerde uygulanan yaptırımların yolunu açmıştı. Eylül 2018’de ise ilk kez Çin’in Merkezi Askeri Komisyonu’nun Cihaz Geliştirme Departmanı’na karşı CAATSA altında dolaylı yaptırım uygulandı. Trump, Kongre’nin baskısı üzerine CAATSA’yı Ağustos 2017’de imzalamak zorunda kaldı. Bu yasa, Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesi, Ukrayna’nın doğusundaki ayrılıkçıları desteklemesine karşı 2016’da Barack Obama döneminde uygulamaya konan yaptırımları güvence altına alıyor. Başkan’ın Rusya, İran ve Kuzey Kore’ye yaptırımları kaldırma yetkisini sınırlıyor. İran’ın balistik füze ve kitle imha silahları geliştirme programına, bu ülkeye askeri techizat, teknik ve mali yardım yapılmasına karşı Başkanı yaptırım uygulamaya zorluyor. Ancak özel durumlarda Başkana bu yaptırımları geçici olarak kaldırma yetkisi veriyor. Rusya’nın Avrupa ve Avrasya’daki etkilerine yönelik olarak eskiden beri uygulamada olan yaptırımların devamını, Başkanın bunları kaldırma yetkisi konusunda ise Kongre’nin onayını öngörüyor. Siber güvenlik, ham petrol, finansal kurumlar, insan hakları ihlalleri, yaptırımlara uyulmaması, Rus savunma ve istihbarat kurumlarıyla ilişkiler gibi faaliyetler için yaptırım uygulanmasını içeriyor.