HABER MERKEZİ / İSTANBUL
ABD’nin, Türkiye’deki tüm diplomatik misyonlarındaki göçmen olmayan vize hizmetlerini askıya aldığını açıklamasının ardından Türkiye’nin Washington Büyükelçiliği de ABD’deki tüm misyonlardaki ABD vatandaşlarına yönelik vize işlemlerinin askıya alındığını bildirdi. Bu gelişmelerin ardından ilk görüşlerini paylaşan iş dünyasının önde gelen isimleri ise sağduyu çağrıları yaptı:
* Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜSİAD): “Türkiye ile ABD, siyasal, ekonomik ve tarihi açıdan güçlü ve köklü bağlara sahiptir. Vize krizini itidal içinde çözecek diplomatik süreçler bir an evvel başlatılmalıdır. Uluslararası ilişkilerde müttefik ülkeler arasında, belirli konular üzerinde anlaşmazlık ya da öncelik farklılıklarının bulunması doğaldır. Ancak bu anlaşmazlık ve farklılıklar, sağduyulu diplomasi ile çözüme kavuşturulmalıdır. ABD Büyükelçiliği tarafından alınan bu karar ve mütekabiliyet ilkesinin doğurduğu sonuçlar çerçevesinde, iki ülke arasındaki anlaşmazlıkların esas sorumlusu olmayan vatandaşlar ve de ülkeler arasındaki ekonomik, sosyal, kültürel ve akademik ilişkiler zarar görecektir. Bu krizin ikili ilişkilerin temellerini sarsmadan, karşılıklı güven ve yapıcı diyalog eşliğinde hafifletilmesi, akabinde de yaşanan anlaşmazlıkların hızlı bir şekilde çözülmesi öncelikli beklentimizdir.
* Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Genel Başkanı Abdurrahman Kaan: “Türkiye ile ABD arasındaki vize krizinin elbette ekonomiye yansımaları da olacaktır. Yaklaşık 18,5 trilyon dolarlık büyüklüğüyle ABD ekonomisi, Türkiye gibi ihracatını sürekli geliştiren ve hedeflerini yüksek tutan bir ülke için çok değerli bir pazar konumunda yer alıyor. Bu bağlamda Amerika ile olan ticari ilişkilerimizi rasyonel bir şekilde sürdürmemiz ve daha ileri seviyelere taşımamız gerekiyor. Bu nedenle iş dünyasının temsilcileri olarak bizlerin temennisi, bu gerilimin iki ülke arasındaki ekonomik ilişki ve işbirliğine asgari düzeyde etki etmesidir.”
* Genç Yönetici ve İş Adamları Derneği (GYİAD) Başkanı Yiğit Savcı: ABD’nin aldığı kararın, iki ülke arasındaki güçlü bağları zedeleyeceği, 19 milyar dolara ulaşan ticaret hacmine zarar verebileceği düşüncesindeyiz. Ek olarak, sağlık ve eğitim gibi hayati öneme sahip konulardan dolayı ABD’yi ziyaret etmesi gereken vatandaşlarımızın mağduriyet yaşayabilecekleri de göz önünde bulundurulmalıdır. Bu kapsamda, ABD’nin kararını en kısa süre içinde gözden geçirmesini temenni ediyor, ardından karşılıklılık ilkesi doğrultusunda ülkemizin atacağı hızlı adımlarla söz konusu krizin çözülmesini diliyoruz.
TİCARET HACMİ YÜKSELİŞ TRENDİNDE
* Türkiye’nin ABD’ye yaptığı ihracat tutarı bu yıl ocak-ağustos döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 33 artarak 4 milyar 318 milyon dolardan, 5 milyar 782 milyon dolara yükseldi.
* Türkiye’nin ABD’den yaptığı ithalat ise değişim göstermeyerek 7 milyar 950 milyon dolar oldu.
* Türkiye’de 1.702 adet ABD sermayesine sahip şirket faaliyet gösteriyor ve geçtiğimiz yıl 459 bin 493 ABD’li turist Türkiye’yi ziyaret etti.
* Hiç şüphesiz ki ABD ile yaşanan gerginlik eğitim sektörünü de etkileyecek. Halen ABD’de 11 bin 622 Türk öğrencinin eğitim görürken ve bu sayı 2004-2005 dönemine göre yüzde 7 oranında azaldı. Ancak bu düşüşe rağmen Türk öğrencileri, ABD’de eğitim gören yabancı ülke öğrencileri arasında hâlâ 8’inci sırada yer alıyor.
* Türk Hava Yolları’nın (THY) ABD’de New York, Vaşington, Boston, Şikago, Los Angeles, Houston, San Fransisko, Miami ve Atlanta’ya doğrudan seferleri bulunuyor.
* THY22 Eylül 2017’de ABD’li havacılık devi Boeing’den 40 uçak almak için görüşmelere başladı. Fakat iki ülke ilişkilerinde yaşanan vize gerilimi nedeniyle 40 uçaklık siparişin de askıya alınması gündeme gelebilir.
* THY daha önce de Boeing’e 75 adet 737 MAX sipariş etmişti. 787-9 önceki modelden 6 metre daha uzun olup 20 yolcu daha fazla taşıyabiliyor.
* THY’den dün yapılan açıklamada, Türk ve ABD vatandaşlarının rezervasyon değişikliklerinin ücretsiz yapılacağı duyuruldu.
'HÜKÜMETİN YANINDAYIZ'
* Anadolu Aslanları İşadamları Derneği (ASKON) Genel Başkanı Hasan Ali Cesur: Karşılıklı vize restleşmesinin gerekçelerine bakıldığında Türk Hükümeti’nin almış olduğu kararların yerinde ve doğru tepkiler olduğunu gözlemlemekteyiz. ABD’nin bu kararı sonrası piyasalarda ilk anda tepkilerin olması gayet normal. Türkiye istikrarlı ve güçlü bir ekonomiye sahip. Bu ilk tepkiler yerini sağduyuya bırakacaktır. Bu nedenle kriz baronlarına pirim vermeyelim. Türkiye daha önce olduğu gibi bu badireden de güçlenerek çıkacaktır.
İLİŞKİLERDE BİR KRİZE İŞARET
* İktisadi Kalkınma Vakfı Başkanı Ayhan Zeytinoğlu: ABD’nin vize başvurularını askıya alması, ilişkilerde ciddi bir krize işaret. Buna mukabil, Türkiye’nin de benzer bir karar alması, uluslararası ilişkilerde mütekabiliyet ilkesi açısından bakıldığında haklı bir tutum. Türkiye, ABD için eğer önemli bir müttefikse bu haklı endişelerini gidermeye yönelik adımlar atmalı. Ne yazık ki bugüne kadar bu desteği göremedik. ABD’den, iki ülke arasındaki ilişkileri zedeleyecek kararlar yerine, yapıcı bir tutum benimsemesini beklerdik.
ÇÖZÜM DİPLOMATİK YOLLARDA
* Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) Yönetim Kurulu Başkanı Tarkan Kadooğlu: ABD ve Türkiye hükümetleri arasında tırmanan gerilimin geldiği son noktayı endişe ile izliyoruz. Alınan kararlar Türkiye ve ABD için herhangi bir yarar sağlamayacağı gibi, mevcut ve potansiyel iş ilişkilerinde yaratacağı engeller nedeniyle iki ülke arasındaki stratejik, siyasi ve ekonomik ilişkilere ciddi bir zarar verme niteliği taşımaktadır. Diplomasiye şans tanımalıyız. İletişim kanallarını açık bırakmak da büyük yarar görüyoruz.
KRİZİN İLK ETKİSİ DÖVİZ SEPETİNDE REKOR BORSADA DÜŞÜŞ YÖNÜNDE OLDU
Haftanın ilk iş gününde piyasalarda Türkiye ile ABD arasındaki vize krizi nedeniyle adeta kasırga koptu. Dolar Cuma gününe göre yüzde 3’e yakın yükselerek 3,79 seviyesinden güne başlarken euro da 4,40’u gördü. Gün içerisinde dalgalanmayı sürdüren dolar günü 3,73’ten, euro ise 4,38’den kapattı. Yaşanan bu yükselişler ile döviz sepeti de rekor kırdı. Dolar ve euronun ani çıkışı sonrası sepet kur 4,06’ya yükselerek tüm zamanların en yüksek seviyesini gördü. Borsa İstanbul ise ağır yara aldı. Haftaya 104 bin 137 puandan başlayan BIST 100 endeksi, işlemlerin başlamasıyla yüzde 4,70 kayıpla 99 bin 135 puana geriledi. İlk şokun atlatılmasıyla kayıplarının bir kısmını telafi etmeye başlayan borsada, havacılık sektörü hisselerindeki kayıplar dikkat çekti. Türk Hava Yolları hisseleri yüzde 10,60’e düşüş yaşarken, Pegasus’ta bu oran 10,78 seviyesinde gerçekleşti. BIST 100 endeksinde yaşanan ufak toparlanma ile iki şirketin değerinde de ufak toparlanmalar görülse de günü kayıpla kapattılar. Piyasada yaşanan sert dalgalanmaların ardından Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkan Yardımcısı Muray Uysal, yaptığı açıklamada kurdaki hareketin geçici bir etki olabileceğini belirtti. Kurdaki hareketin jeopolitik endişelerden kaynaklı olduğunu belirten Uysal, “Döviz likiditesiyle ilgili bir sorun görmüyoruz” dedi.
SULAR DURULACAK
* Kibar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ali Kibar: Piyasalar panikle anlık reaksiyon veriyor ama yaşama anlık reaksiyonla gitmiyor. Biraz zaman geçtikçe, konunun detayları anlaşıldıkça daha sakinleşme sürecine girecektir.
* Akfen Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hamdi Akın: Ekonomik olarak olumlu etkisi olmayacağını öngörüyorum. Piyasalarda olayın ilk gününde böyle hareketlerin olması normal. Sonra oturur.
* Türk-Amerikan İş Adamları Derneği Başkanı Ali Osman Akat: İki ülke arasındaki köklü ilişkilere zarar verecektir.
* Zorlu Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Nazif Zorlu: ABD’nin Türkiye’den vize hizmetlerini askıya almasında art niyet buluyorum. İki müttefik ülke arasında anlamakta güçlük çektiğimiz bu girişimi diplomatik yollarla çözmek yararlı olacaktır.