EKONOMİ SERVİSİ / İSTANBUL
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), yılın üçüncü çeyreğine (temmuz-eylül) ilişkin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) verilerini açıkladı. Buna göre, GSYH tahmini, zincirlenmiş hacim endeksi olarak, bu yılın üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 11,1 arttı. TÜİK’ten yapılan açıklamada şu noktalar dikkat çekti:
* Üretim yöntemiyle gayrisafi yurt içi hasıla tahmini ise aynı dönemde cari fiyatlarla yüzde 24,2 yükselerek, 827 milyar 230 milyon lira olarak belirlendi.
* Tarım sektörünün toplam katma değeri, bu yılın temmuz-eylül döneminde geçen yılın aynı çeyreğine göre, zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 2,8, sanayi yüzde 14,8 ve inşaat sektörü yüzde 18,7 arttı. Ticaret, ulaştırma, konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetlerinin toplamından oluşan hizmetler sektörünün katma değeri ise yüzde 20,7 artış gösterdi.
* Üçüncü çeyrekte GSYH, cari fiyatlarla yüzde 24,2 artarak, 827 milyar 230 milyon liraya yükseldi. Söz konusu rakam, 2016 yılının üçüncü çeyreğinde 666 milyar 176 milyon lira seviyesindeydi. Yüzde 11,1 büyüyen Türkiye ekonomisi, 2011 yılının üçüncü çeyreğinde kaydedilen yüzde 11,6’lık büyümenin ardından, 23 çeyrek sonra en yüksek büyüme performansını gösterdi.
* Yerleşik hanehalklarının ve hanehalkına hizmet eden kar amacı olmayan kuruluşların nihai tüketim harcamaları, üçüncü çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre zincirleme hacim endeksi olarak yüzde 11,7 arttı.
* Devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 2,8, gayrisafi sabit sermaye oluşumu ise yüzde 12,4 artış gösterdi. Mal ve hizmet ihracatı, üçüncü çeyrekte 2016’nın aynı dönemine göre zincirleme hacim endeksi olarak yüzde 17,2, ithalatı ise yüzde 14,5 arttı.
* İş gücü ödemeleri, söz konusu dönemde yüzde 14,4, net işletme artığı/karma gelir yüzde 33,3 artış kaydetti. İş gücü ödemelerinin cari gayrisafi katma değer içindeki payı geçen yılın aynı döneminde yüzde 35,6 iken bu oran 2017 yılının üçüncü çeyreğinde yüzde 32,7 oldu.
* Bu arada TÜİK, daha önce 649 milyar 538 milyon lira olarak revize ettiği bu yılın ilk çeyreğine ilişkin cari fiyatlarla GSYH verisini 649 milyar 481 milyon lira olarak yeniden güncelledi. İkinci çeyrek için 734 milyar 211 milyon lira olarak açıklanan söz konusu veri, 735 milyar 543 milyon lira olarak revize edildi.
İTİCİ GÜÇ GÖREVİ SANAYİNİN
Yüzde 11,3 ile son 23 çeyreğin en yüksek büyüme rakamına ulaşan Türkiye ekonomisine dair şu yorumlar yapıldı:
Ekonomiden sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek: Büyüme, hem yüksek hem kapsayıcı. Sanayi esas itici güç. Son bir yıldır negatif seyreden makine teçhizat yatırımlarının yüzde 15,3 oranında güçlü bir artış göstermesi en olumlu gelişme. Yılın 9 ayında yüzde 7,4 gibi çok güçlü bir büyüme söz konusu. Büyüme, dördüncü çeyrekte de devam ediyor. Dolayısıyla yılın tamamında bizim yüzde 5,5’lik hedefimizin epey üzerinde bir büyüme söz konusu olabilir. Yılsonu büyümesi yüzde 6,5 üstü bir büyümeye işaret ediyor.
Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci: Türkiye, 3. çeyrekte yüzde 11,1’lik rekor büyüme performansıyla söylemlerimizdeki haklılığı ortaya koydu. Bu büyüme planlanarak, bilerek yapılan bir büyümedir. Verdiğimiz desteklerin, yatırımlarla ilgili politikaların başarılı bir sonucudur. Yıl sonu itibariyle yüzde 6,7-6,8 civarında büyümeyi yakalayacağımızı tahmin ediyoruz. Hatta yüzde 7 civarında bir büyüme bizim için sürpriz olmayacaktır.
Cumhurbaşkanlığı Ekonomi Başdanışmanı Bülent Gedikli: ‘KGF den dolayı’ diyerek dinamik, müteşebbis, yeni dönüşümlerin eşliğinde ki Türk iş dünyasına haksızlık etmiş olursunuz. Dünya rekoru büyümeyi lütfen küçümsemeyelim. Büyümenin kalitesini artırma ve üreterek büyüme hedefinden tabii ki vazgeçmiş değiliz. 2018’in ilk çeyreğinde de benzer rakamlar göreceğiz. İşimiz bundan sonra başlıyor.
Kalkınma Bakanı Lütfi Elvan: Dünyanın en hızlı büyüyen ülkesi olduk. Dördüncü çeyrekte de göstergeler iyi gidiyor. Çift haneli olmasa da yüksek büyümeyi sürdürmeyi bekliyoruz. Bu çeyrekte birinci ve ikinci çeyreklere yakın bir büyüme performansı gerçekleştireceğiz. 2017 geneline baktığımızda da büyümenin yüzde 7’nin üzerinde olma ihtimali var.
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba: Tarımsal gayrisafi hasılamız ilk 9 aylık dönemde yüzde 14 artarak 137 milyar TL olarak gerçekleşti. Son 14 yılın 12’sinde büyüme gösteren tarım sektörü sürdürülebilir büyüme ve gelişme sürecine devam ediyor. Sektörün son 14 yıldaki büyüme trendinde, özelikle tarımsal alt yapının güçlendirilmesine yönelik yatırımlar, üretim kapasitesi ve teknoloji kullanımındaki gelişmelerin etkili olduğunu görüyoruz.
BİZİMLE OLAN KAZANIR
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye’nin karşısında yer alanların kaybedeceğini, yanında yer alanların ise kazanacağını söyledi. Türkiye ekonomisinin büyümesine ilişkin konuşan Erdoğan, “Bu yıl birinci çeyrekte revize edilmiş hali ile yüzde 5,3, ikinci çeyrekte yüzde 5,4 büyüyen Türkiye, böylece üçüncü çeyrekte neredeyse ikinci yarının tamamına denk bir büyüme oranına ulaştı. İnşallah yılın tamamında da en az yüzde 7 civarında bir büyüme elde etmeyi hedefliyoruz. Büyütmede yatırımcıların ciddi katkısının olması elde edilen başarının kalıcılığına işaret ediyorlar. Bu rakamlarla ülkemizi zayıf göstermek için var güçleri ile çalışan iç ve dış fesat odaklarına en güzel cevabı verdiğimize inanıyorum. Türkiye kendisine güvenen, inanan, yatırım yapan hiç kimseyi sukutu hayale uğratmamıştır” diye konuştu.
SÜRDÜRÜLEBİLİR DEĞİL
Kapital FX Araştırma Müdür Yardımcısı Enver Erkan: Açıkçası; ortada olan durum enflasyon açısından riskler barındırmakla ve yüksek cari açık ile bütçe açığı oluşumuna meydan vermekle birlikte, niteliksel büyüme açısından da çok fazla tüketim ve daha az yatırım katkısı almasından dolayı sürdürülebilir değildir. Çeyrekten çeyreğe olan büyümenin de yüzde 1,2 seviyesinde gerçekleşmesi, geçen yıldan gelen düşük baz etkisinin de gözardı edilmemesi gerektiğini gösteriyor. Geçmiş serilere ait sektörel büyümelerin de yüzde 4-5 bandını işaret ediyor olması, mevcut büyüme rakamlarının sürdürülebilir olmadığını, ekonomide ısınma olduğunu ortaya koymaktadır.
YAVAŞLAMA KAÇINILMAZ
QNB Finans Yatırım Baş Ekonomisti Burak Kanlı: Şimdi soru, bu gücün önümüzdeki yıl da korunup korunamayacağı. Önümüzdeki yıl çok ciddi bir yavaşlama beklemiyorum ancak bu yıla göre bir yavaşlamanın da kaçınılmaz olduğunu düşünüyorum. Önümüzdeki yıl, kredi piyasasının normalize olacağını ve tüketim talebinde bu yılki güçlü seyrin ardından bir miktar ivme kaybının olası olduğunu unutmamak gerekir. Diğer taraftan çok güçlü kamu desteğinin yan etkilerini, daha yüksek faiz oranları şeklinde görmeye başladık.
İHRACATIN KATKISI 3,5 PUAN
TİM Başkanı Mehmet Büyükekşi: Yüzde 11,1 büyümenin 3,6 puanı yatırımlardan geldi. Yatırımlardaki bu artış, büyüme trendinin bu çeyrekle sınırlı kalmayacağını, son çeyrekte ve 2018’de de devam edeceğini gösteriyor. Diğer taraftan bu yatırımlar da sonraki dönemlerde ihracatımıza olumlu etki yapacak. İhracatın büyümeye olan katkısının 3,5 puan oldu. Bu katkı son 5 yılın en yüksek ihracat katkısı. Geçen yıl ‘2017 ihracatta atılım yılımız olacak’ dedik. Dediğimizi de yaptık.
RİSKLER GÖZ ARDI EDİLMESİN
İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan: Bu büyümeyi motive eden en önemli faktörler, KGF kefaleti ile sağladınan kredi artışı ve güçlü teşviklerle yaratılan olumlu finansal koşullardır. Üretkenlik ve teknolojik yeniliklerin de istenen hızda seyretmemesi büyümenin kalitesi açısından önümüzdeki günler adına risk oluşturmaktadır. 2018 yılında bu alanlarda etkin uygulama ve önlemlerin alınması gerekiyor. Enflasyon, yüksek faiz, cari açık ve kurdaki hareketlilik gibi göstergelere de dikkat edilmelidir.
REFORMLARA DEVAM
TÜRKONFED Başkanı Tarkan Kadooğlu: Büyümenin sürdürülebilir hale gelebilmesi için yapısal reformlara devam edilmesi gerekiyor. Dünyadaki ekonomik sıkıntılara ve son 1,5 yıl içinde yaşanan sıkıntılara rağmen Türkiye’nin ayakta kalarak bu kadar büyümesi, Türk insanının ne kadar başarılı olduğunun göstergesidir. Bunu sürdürebilir hale getirmek gerekir. Türkiye’nin iç dinamikleriyle büyüyeceğinize inandığımız için kredi derecelendirme kuruluşlarının görüşlerini kayda değer bulmuyoruz.