KARAR EKONOMİ
Türkiye 2019 yılında ekonomik olarak oldukça zor bir dönemi geride bıraktı. Fakat gerek Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan gerekse Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ekonominin yeniden yükselişe geçtiğine her seferinde değindi. Kâğıt üzerinde ekonomik gelişmelerin hemen hemen hepsinin olumlu olduğu aktarılırken, tüketici tarafında da bunun yansımalarının gerçekleşmediği görüldü. Enflasyon oranları her geçen gün düşüyor fakat vatandaşın cebindeki 100 lira, aynı hızla eriyor. Ekonomideki gelişmeleri geçtiğimiz aylarda değerlendiren Cumhurbaşkanı Erdoğan “Enflasyonda 10 puanlık düşüş olurken, faizde, ticari kredilerde 8 puan, konut kredilerinde 13 puan, ihtiyaç kredilerinde 10 puan gerileme yaşandı. Bu yılın ikinci çeyreğinde, ilk çeyreğine göre yüzde 1,2 oranında bir büyüme oranı yakaladık. Fakat 2020 ile ilgili ben bir büyüme oranı veriyorum. Ona kilitleneceğiz. O da büyüme oranını bir defa kesinlikle inşallah yüzde 5 olarak planlayacak ve bunun üzerinde oynayacağız” dedi. Fakat, tüketicinin bu söylemler karşısında fikri oldukça değişken. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ocak ayına ilişkin tüketici güven endeksini açıkladı.
TÜİK ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası iş birliğiyle yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan mevsim etkilerinden arındırılmış tüketici güven endeksi, ocakta geçen aya göre yüzde 0,1 yükseldi. Aralıkta 58,77 olan endeks değeri ocakta 58,82’ye çıktı. Hanenin maddi durum beklentisi endeksi, söz konusu dönemde yüzde 2,3 artarak 79,5 oldu. Genel ekonomik durum beklentisi ocakta aylık bazda yüzde 1,1 artarak 77,4’e yükseldi. İşsiz sayısı beklentisi endeksi geçen aya göre yüzde 0,5 azalarak, ocakta 56,8 olarak gerçekleşti. Tasarruf etme ihtimali endeksi ise yüzde 9,1 düşüşle 21,6 oldu. Tüketici güven endeksi 0-200 aralığında değer alabiliyor. Tüketici güven endeksinin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100’den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu gösteriyor. Tüm bilgiler ışığında Hazine Bakanı Albayrak, ekonominin büyüme patikasında olduğunu, dengelenme döneminin başladığını ve güven endekslerinin arttığını her seferinde dile getiriyor. Albayrak açıklamalarında, dengelenme sürecinin 2020’de de devam edeceğini, bu konuda hiçbir endişe taşımadığını belirterek, yüzde 5 büyüme hedefinden bahsetmişti. Fakat açıklanan güven endeksi verilerine göre, vatandaşın gündeminde ne büyüme var ne de dengelenme.
2020 OLUMLU GÖRÜNÜYOR
Sıkıntılı geçen iki yılın ardından Türk bankaları için işler iyi görünüyor. Ülkenin en büyük altı bankası art arda üç çeyreklik düşüşün ardından 15 analistin katıldığı Bloomberg anketinden çıkan medyan tahminine göre ilk çeyreklik kar artışını açıklayacak. Bununla da kalmayarak 2020’de hisse başına düşen kar artışı muhtemelen Rusya’dan Güney Afrika’ya kadar diğer gelişen piyasaları geride bırakacak. Bloomberg Intelligence analisti Tomasz Noetzel “Net marj artışı, kredi talebindeki sıçrama ve düşük karşılıklar güçlü ivmenin arkasındaki unsurlar. Riskler var ve toparlanmanın derecesi iç siyasete ve jeopolitik gerginliklere bağlı olacak” dedi. Geriye dönüş, gösterge faizi enflasyonun altına çeken faiz indirimleri serisinin ardından geldi. Merkez Bankası, 2019’un başlarında kredilerde yaşanan daralmanın ardından kredi akışını sağlamak için başka tedbirler de aldı. Söz konusu önlemler işe yaradı. BDDK verilerine göre tüketici borçlanması dördüncü çeyrekte yüzde 10, ticari borçlar yüzde 4 arttı. İyimser görünüm bankacılık hisselerine de yansıdı. 12 bankanın bulunduğu Borsa İstanbul (BIST) Bankacılık Endeksi bu yıl yüzde 14 arttı. BIST 100 Endeksi’yse yüzde 7.9 yükselerek Nijerya’dan sonra en iyi performansı gösterdi.
İŞSİZLİĞİN ÜMİDİ HÂLÂ YOK
TÜİK çeşitli nedenlerle iş aramaktan vazgeçenleri istatistiklere yansıtmaması, işgücüne katılımı azaltıyor ve işsiz olduğu için iş arayanların sayısı düşük gösterildiği için işsizliğin de düşük çıkmasını sağlıyor. Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı, 2019 ekimde bir önceki yılın aynı ayına göre 608 bin kişi artarak 4 milyon 396 bine çıktı. İşsizlik oranı 1,8 puan yükselerek yüzde 13,4 oldu. Her dönem işsizliğin daha da azaltılacağı açıklanırken oranların da her geçen gün arttığı görülüyor. Tüketici güven endeksi verilerine göre, işsizlik beklentisinde 12 aylık dönemde pek bir farkın olmayacağı düşünülüyor. Eğilimlere göre, 2019 yılında 60,9 olan endeks 2020’de 56,8’e gerilemiş. Yani eşik değer olan 100 puandan gittikçe gerileme kaydedilmiş. Böylece işsizlik sorununun alınan önlemlere rağmen artacağı öngörülüyor.
İYİMSER HAVA BEKLENMİYOR
Genel ekonomik durumunda endeksi çok da iyi değil. Söylemlerden uzak kalan tüketici geçen yıla oranla ekonominin gittikçe kötüleşeceğini düşünüyor. Ocak 2019 yılında ‘geçen 12 aylık döneme göre mevcut dönemde genel ekonomik durum’ 65,9 seviyesindeydi. 2020’nin aynı ayında ise bu beklenti 64,6’ya kadar geriledi. Tüketicinin fikri TÜİK’e göre, hükümetin açıklamalarıyla bir değil.
FAİZ İNDİRİMLERİ KONUT VE OTOMOTİVE YARADI
Uzun yıllardır konut satışlarına yapılan faiz desteği ve 2019’un son 3 aylık sürecinde otomotiv sektörüne yapılan indirimlerin etkisi büyük oldu. Bu faiz indirimleri vesilesiyle birlikte tüketicinin de ertelenen alımları süratle gerçekleşti. Tüketicinin 12 aylık dönemde otomobil satın alma ihtimali yüzde 8,9 seviyesinden yüzde 11,4’e kadar çıktı. Konut tamiratına para harcama ihtimalinde de yükseliş kaydedildi. 2019’da 22,3 olan endeks 2020’de 23,1’e çıktı. Konut satın alımı veya inşa etme tercihlerinde de değişiklik gözlendi. Endeks 7,1 seviyesinden 7,6’ya ulaştı.