Dolar ve euronun, Türk Lirası (TL) karşısında değer kazanması piyasaları harekete geçirdi. Vatandaş elindeki dövizi bozdurmak için bürolara akın etti. Birçok kurum, kuruluş ve esnaf yastık altındaki dövizini bozdurup makbuzunu getirene kampanyalar sunuyor. Türk Lirasının döviz karşısında kaybettiği itibarını geri kazanması için Diyanet İşleri Başkanlığı, hac ve umre ücretlerinin 5 Aralık 2016’dan itibaren TL olarak tahsil edilmesine karar verdi. Başkanlıktan yapılan açıklamada, hac ve umre ücretlerinin TL olarak tahsil edilmesine yönelik geniş kapsamlı çalışmanın tamamlandığı belirtildi.
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan, PTT AŞ’nin, dövizlerin Türk Lirası’na dönüştürülmesi işleminde herhangi bir komisyon almayacağını ve döviz bozduracaklara yüzde 10 kargo indirimi uygulanacağını bildirdi. Bu kapsamda şirketin bir dizi karara imza attığını belirten Arslan, şunları kaydetti: “PTT, dövizlerin Türk Lirası’na dönüştürülmesi işleminde herhangi bir komisyon almayacaktır. Döviz bozduracak müşterilere yüzde 10 kargo indirimi uygulanacaktır. Ayrıca döviz bozduracak müşterilerin havale işlemlerinde yüzde 10 indirim yapılacaktır.
Vatandaşlarımız ePttAVM.com üzerinden seçili ürünlerde yapacakları alışverişlerde ise yüzde 5 indirim kazanacaklardır.” Birçok şehirde esnaflar, Türk Lirası’na sahip çıkan müşterilerine değişik kampanyalar sunuyor. Malatya’nın Darende ilçesinde manav dükkânı bulunan Bekir Sağlam, 200 dolar bozdurup makbuzunu getirene 5 kilo mandalinayı bedava veriyor.
MAKBUZU GETİR MEZARI GÖTÜR
Bursa’da Merkez Osmangazi ilçesi Hamitler Mahallesi’nde mermer işletmeciliği yapan Enes Alan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın çağrısına destek olmak ve vatandaşların döviz bozdurarak ülke ekonomisine katkıda bulunmasını sağlamak amacıyla kampanya başlattı. Enes Alan, babasıyla başlattıkları bu kampanyada iş yerlerine ve mezar taşlarının üzerine astıkları ‘’2 bin dolar bozdurup fişini getirene 30’luk mezar taşı bedava”, ‘’Dolarını bozdur mezar taşını götür’’ yazısıyla kampanyaya destek veriyor. Alan, mermerci olarak doların yüksek olmasının kendilerini de olumsuz yönde etkilediğini söyledi.
Vatandaşların 15 Temmuz darbe girişiminden sonra artık bazı durumlarda dik durduklarında başarılı olabileceklerini anladığını belirten Alan, ‘’Biz de kendi TL’mize sahip çıkmak amacıyla 2, 3 veya 5 bin dolarını bozdurup, makbuzunu getiren vatandaşlarımıza mezar taşını hediye ediyoruz. Bizim mesleğimiz, işimiz bu. Bunu yapabiliyoruz. Belki başka meslektaşlarımıza örnek olur. Onların da böyle bir duyarlılık gösterebilir. Bu sayede insanları, bazı ihtiyaçlarını karşılamak için olsa bile dolarını bozdurmaya ikna edebiliriz diye düşündük, böyle bir kampanya başlattık’’ diye konuştu. Kars merkezindeki Koçu Halı mağazasının sahibi Sebahattin Koçu da vatandaşın döviz bozdurarak ülke ekonomisine katkıda bulunmasını sağlamak amacıyla kampanya başlattı. Koçu, işyerine astığı ‘1000 dolar bozdurduğuna dair makbuz getirene 4 metrekare halı bedava’ yazısıyla ilgi topladı. Adıyaman’da emlakçılık yapan Yusuf Yükçü de kampanyaya destek vererek, 20 bin dolar bozdurup makbuz getirerek gayrimenkul alan herkesten komisyon ve danışmanlık ücreti almayacağını duyurdu.
SÜREÇ ATLATILACAK
Tokat’ta ayrıca bir internet kafe de 100 dolar bozdurup makbuz getirene 2 saat ücretsiz internet uygulaması başlattı. İnternet kafenin sahibi Ahmet Arslan, farkındalık oluşturabilmek için iş yerinde bir kampanya başlattıklarını ifade ederek, “Buradaki amaç para kazanmak veya birilerine para kazandırmak değil, milletin bu duruma karşı uyanması, halkımızın ekonomimize, devletimize sahip çıkmasıdır. 100 dolar bozdurup getireni iş yerimizde ağırlıyoruz, çay ikram ediyoruz. 10-12 bin dolar bozduracak olan arkadaşlarımız var. Onlara gün boyu bizdesiniz dedik, bizim de size ikramımız olsun dedik. İnşallah hayırlara vesile olur” diye konuştu. Siirt’te Muhabbet kuşu ve yem ticareti yapan Davut Ağah da 15 Temmuz darbe girişiminde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yaptığı çağrının ardından halkın sokaklara inerek dik duruş sergilediğini anımsattı.
Ülke üzerinde hesap yapan dış güçlerin Türkiye’yi ekonomik krize sokmak istediğini dile getiren Ağah, “Destek için kampanya başlattık. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın çağrısına destek vermek için 500 dolar bozdurana muhabbet kuşu yemi, muhabbet krakerini ücretsiz veriyoruz. Bin dolar bozdurana ise muhabbet kuşu veriyoruz” dedi. Türkiye Boks Federasyonu Başkanı Eyüp Gözgeç, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın çağrısına uyarak 150 bin avro ve 40 bin doları Türk lirasına çevirdiklerini bildirdi. Gözgeç, yaptığı yazılı açıklamada, son dönemlerde Türkiye’nin üzerinde ekonomik kriz oyunlarının sahnelendiğini belirterek, bu sıkıntılı sürecin aşılması için herkesin elini taşın altına koyarak sorumluluk üstlenmesi gerektiğini vurguladı. Dövizdeki dalgalanmalar üzerinden piyasalarda ve halkta infial oluşturulmak istendiğine dikkati çekti.
TMSF YERLİ PARA KULLANACAK
Borsa İstanbul Yönetim Kurulu Başkanı Himmet Karadağ, Borsa İstanbul olarak ihtiyaçları olmayan TL dışı para birimi varlıklarını TL’ye çevirerek finans çevrelerine örnek olmak istediklerini belirtirken, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu da (TMSF), alacakların tahsilatında ve bundan sonraki satışlarda yabancı para kullanılmayacağını, işlemlerin TL ile yürütüleceği bildirdi. İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Hikmet Tanrıverdi ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çağrısına destek vermek amacıyla İHKİB hesaplarındaki döviz varlıklarını TL’ye çevirdiklerini açıkladı. İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Ali Haydar Gören de Fındık Tanıtım Grubu olarak döviz varlıklarını TL’ye çevirmeye karar verdiklerini duyurdu.
OLUMSUZ ETKİSİ OLMAZ
TL dönüşün etkileri konusunda olumsuz bir taraf olmadığını belirten Prof. Dr. Burak Arzova, “Bunun ne kadar gerçekleştirilebileceği hususu Türk Lirasına ve ülke ekonomisine duyulan güvenle çok alakalı. Örneğin Türkiye’nin daha önce açtığı uluslararası ihalelerde (örneğin daha önce açılmış körfez geçiş köprüsü ya da havaalanı ihalesinde) belirli sayıda yolcu ya da arabanın geçiş garantisi hep Dolar üzerinden verildi. Bunun en önemli nedenlerinden biri, yap-işlet ve devret şeklinde yapılan bu projelerde yabancı yatırımcının ortaya koyduğu yatırım bedeli çıktıktan sonra kar hesaplaması değerinin uluslararası para birimi olan dolar ile yapılması ve bu sayede bir nevi yabancı yatırımcının kendini garanti altına almak istemesiydi. Şimdi yabancılara yönelik çıkılacak bir ihalede Türk Lirasının değerinin nasıl garanti edileceği konusu soru işareti oluşturmaktadır. Çünkü Türkiye’de bu türden projeleri gerçekleştirecek sermaye birikimi henüz yok. Öte yandan AVM’lerde TL sına dönüşe baktığımızda, yerli yatırımcı bu inşaatları gerçekleştirmek için gerekli parayı maliyeti daha düşük olduğu için yurt dışından borçlanarak buluyor. Şimdi bu yerlerin kirasını TL’ye çevirdiğimizde, kiracıyı kurtarırken kiralayanı mı feda edeceğiz bu da başka bir soru işareti. Adımlar önemli ama TL’ye dönüşün bir anda sihirli bir etkisi olmaz gibi gözüküyor’’ ifadelerini kullandı.
‘ULUSAL PARA BİR ÜLKENİN HÜKÜMDARLIK HAKKININ EN ÖNEMLİ GÖSTERGESİDİR’
Ekonomi Profesörü Muhsin Kar, vatandaşın ve özellikle iş adamlarının kampanyaya destek vermesi durumunda kurun artması yönündeki baskının dineceğini dile getirdi. Prof. Dr. Burak Arzova ise piyasadaki TL hareketi için, “Öncelikle ulusal para bir ülkenin hükümdarlık hakkının en önemli göstergesidir. Bu anlamda yapılan işlerin ülke parası ile yapılması içeride ülke parasına itibar kazandırır. Bu konuda şüphe yok. Ancak bu itibar sadece yerellerin ülke parasını kullanmayı tercih etmesi ile uzun zaman sürdürülemez. Yabancıların da ülke parasını tercih etmesi gerekir.
Piyasanın işlerliğinin ana konusu arz ve taleptir. Siz arzı ne kadar artırırsanız artırın talep bu yönde gelmiyorsa, arz fazlası ortaya çıkar. Ülke parasına talep olabilmesi için ise, ticarete konu olan bir para olmasının yanında, dış ticarette de aranan hatta ülkenin kendi ticareti dışında başkalarının da talep edeceği bir para olması ile sağlanabilir. Bunun için paranın karşılığının sağlam olması gerekir. Bu karşılık ya altın gibi değerli bir maden olabilir, ya da ülkenin ekonomik ve sosyal gelişimi olabilir. Ülkenin parasına değer katan ülke ekonomisi dışındaki yan unsurlarda azalma ortaya çıktığı zaman yabancılar ülke parasına talep etmekten vazgeçerler. Bu nedenle eğer paranın karşılığı olarak kıymetli maden konulamıyorsa, ülke ekonomisinin, siyasi hayatının, komşularının, demokratikleşme düzeyinin bu paraya karşılık gelmesi gerekir. Sonrasında paraya olan talep kendiliğinden gelir’’ değerlendirmesinde bulundu.