SALİHA SULTAN | KARAR
İngiliz The Times gazetesinde yayımlanan bir haberde “Ankara’daki İngiliz Arkeoloji Araştırma Enstitüsü’nde tutulan tarihi öneme sahip binlerce örnek, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın koleksiyonun Türkiye’ye ait olduğunu iddia etmesinin ve aynı gün içerisinde kaldırılacağını söylemesinin ardından alındı” denildi. Örneklerin 2 yıl önce hayatını kaybeden arkeobotanikçi Gordan Hillman’ın mirası olduğu belirtilirken, enstitünün başkanı Stephen Mitchell’in yazdığı mektuba da yer verildi. Mitchell, yetkililerin ‘108 kutu arkeobotanik örnek ile 4 büfe dolusu modern tohum koleksiyonunu’ Ankara’daki devlet müzelerinde sergilenmek üzere götürdüklerini belirtti. UCL Arkeoloji Enstitüsü’nden Dorian Fuller de yaptığı açıklamada “(Türk yetkililerinin yaptığı) bu araştırma kaynağını Türk ve uluslararası araştırmacılardan uzaklaştırmak oldu. Kullanmak isteyen herkese açık olan güzel, küçük bir araştırma tesisiydi” ifadeleriyle Türkiye’yi koleksiyonu araştırmacılardan uzak tutacak olmakla itham etti.
KARAR’ın Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan aldığı bilgiye göre, tohumlara Tarım ve Orman Bakanlığınca 3 Eylül 2019’da Resmi Gazete’de yayımlanan ‘Yerel Çeşitlerin Kayıt Altına Alınması, Üretilmesi ve Pazarlanmasına Dair Yönetmelik’teki ‘Kayıt altına alınmış olan yerel çeşitlerle ilgili işlemler bakanlığın izin ve denetimi altında gerçekleştirilir. Yerel tohumlar kamu malıdır’ hükmü gereği el konuldu. Arkeolojik kazılardan elde edilen bu tür arkeobotanik örneklerin, kültür varlıkları ve eski eserler gibi devlet malı niteliğinde olduğunu vurgulayan Bakanlık, “Toprak altından çıkan bir lahit veya yazıt ne kadar önemliyse tohum ve bitki de aynı derecede önemlidir” dedi. Söz konusu tohumların çalışılmak üzere bilimsel kuruluşlara gönderilmiş etütlük mahiyetteki diğer eserler gibi istenildiğinde Bakanlığa teslim edilmesi gerektiğinin altını çizen Bakanlık, şu bilgileri verdi: “Uzun yıllardır ülkemizde yürütülen arkeolojik kazı ve araştırmalardan elde edilerek Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsüne de getirilmiş/gönderilmiş örnekler de bulunduğundan, 02.09.2020 tarihinde İngiliz Arkeoloji Enstitüsü depo ve laboratuvarlarında yerinde tespit ve incelemeler yapılmış, 04.09.2020 tarihinde anılan Enstitü’de bulunan örnekler de ilgili Müze Müdürlüğümüz ile Prof. Dr. İbrahim Saraçoğlu’nun asistanı Eda Bıyık refakatinde tutanak ve liste karşılığı teslim alınmıştır.” Yapılan çalışmalar ve örneklerin bulundukları yerlerden alınması işleminin sadece İngiliz Arkeoloji Enstitüsü’nü kapsayan bir işlem olmadığına dikkati çeken Bakanlık, benzer şekilde Koç Üniversitesi depo ve laboratuarlarında bulunan örneklerin de teslim alındığı bilgisini verdi.