HABER MERKEZİ / İSTANBUL
Batı Kafkasya’nın küçük turistik kasabası Soçi, bugünlerde tarihi günlere şahitlik ediyor. Daha önce iki kez Rusya lideri Putin ile Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı ağırlayan Karadeniz kıyısındaki bu kent yarın iki liderin yanı sıra İran Cumhurbaşkanı Ruhani’nin de katılacağı Suriye’nin geleceğine dair önemli bir toplantıya ev sahipliği yapacak. Gündemde Kazakistan’da yapılan Astana Zirvesi kapsamında alınan İdlib’deki çatışmasızlık bölgesi olduğu söylense de gerek üç ülkenin Dışişleri Bakanlarının hafta sonunda Antalya’daki yaptığı toplantıda gerekse de yine üç ülkenin devlet bürokrasisinin yerel ve uluslararası medyaya açıklamalarında asıl ağırlıklı konunun PYD olacağı artık bir sır değil.
Yüzbinlerce insanın hayatını kaybettiği, milyonlarca insanın mülteci durumuna düştüğü, şehirlerin harabeye döndüğü Suriye iç savaşının 7’inci yılında çözüm konusunda geleneksel diplomatik ilişkilerin dışına çıkarak birlikte hareket etmeye başlayan üç ülkenin ittifakının en zorlu sınavı Suriye’deki Kürtler ve PYD. Türkiye, PKK’nın uzantısı olarak gördüğü PYD’nin BM gözetimindeki Cenevre görüşmelerine katılımını engellediği gibi Astana’da Suriye sahasındaki yeni müttefiklerine çizdiği kırmızı hat yine PYD oldu. Rusya’nın PYD’yi Astana’ya çağırmasını engelleyen Ankara, Kasım ayı başında Moskova’nın Soçi’de PYD’nin de katılımıyla düzenleyeceğini duyurduğu Suriye Halkları Kongresi’ne (SHK) de itiraz için sesini yükseltti. Ağustos ayının son günlerinde Moskova’da Putin ile görüşen Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sürpriz zirve ile Soçi’de bir araya geldiği mevkidaşıyla görüşmesinde de ana gündem SHK’ya PYD’nin davetiydi. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, ziyaret öncesinde “Asla kabul edilemez. Konu Soçi’de iki liderin gündemine gelecek” diyerek en net mesajı verdi. Rusya 18 Kasım’da yapılacağını duyurduğu SHK’yı Türkiye’nin itirazları üzerine iptal etmedi fakat ‘geleceği belirsiz bir tarihe ertelemeyi’ kabul etti. Ancak Kremlin PYD parantezini yine açık tutarak “Kürtlerin katılımı konusundaki tavrımız değişmedi” demeyi de unutmadı.
Erdoğan ve Putin’in 13 Kasım’daki Soçi’deki ikinci, 2017’deki 6’ıncı görüşmesinden 10 gün sonra ise bu kez İran’ın da katılacağı bir zirvenin daha yapılacağı duyuruldu. Adres yine Soçi’ydi. Liderlerin zirvesine günler kala üst düzey bürokratlar ardından da üç ülkenin Dışişleri Bakanları Antalya’da bir araya gelerek, Soçi’de masaya gelecek taslağa son şekli verdi. Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ve İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ile uzun bir toplantı gerçekleştiren Mevlüt Çavuşoğlu Rusya’nın planladığı Suriye Hakları Kongresi’ne Kürt grupların da davet edilmesine ilişkin soruya şu yanıtı verdi: “Elbette PYD, YPG konusunda hassasiyetimiz ortadadır. Bunun, yani herhangi bir toplantıya katılmasının bizim için kabul edilemez olduğunu başından beri tüm muhataplara, sadece burada toplantıya katılan ülkelere değil, Cenevre formatındaki toplantılar marjında da herkese söylemiştik. Bizim bu hassasiyetimiz devam ediyor. Tüm taraflar da üçlü zirvenin muhatabı olan Rusya ve İran da bu hassasiyetimizi çok iyi biliyor.”
Lavrov ise görüşme sonrasında yaptığı açıklamada “Kilit bütün meselelerde uzlaşma sağladık” dedi. Lavrov, PYD sorusuna ise “O konuyu da gürüştük. Detaylara giremem. Bazı önerilerimiz oldu. Bunu liderlere ileteceğiz. Son kararı Soçi’de liderler verecek” diyerek ülkesinin net tavrını açıklamadı ancak dün Azerbaycan’daki temaslarında konuyla ilgili soruya verdiği “Kongreye kimin davet edileceğine gelince ise biz bu konuda, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin kararına, Cenevre’de alınan karara, Astana sürecinde kabul edilen karara göre hareket edeceğiz, Suriye Halkları Kongresi’nde Suriye toplumunun tüm kesimleri en kapsayıcı şekilde temsil edilmelidir” yanıtla Soçi’deki liderler zirvesinde Rusya’nın pozisyonunu koruduğu mesajını dile getirdi. Lavrov’dan bu açıklama gelmeden saatler önce ise Kremlin’den de benzer bir açıklama yapıldı. Kremlin Dış Politika Danışmanı Yuriy Uşakov, Rus medyasına yaptığı açıklamada ‘SHK’ya Kürt grupların katılımı konusunun’ Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin katılımıyla Soçi’de düzenlenecek zirvede ele alınacağını duyurdu. Uşakov, kongre görüşmelerine ilişkin takvimin henüz netleşmediğini belirtti.
TAHRAN RENGİNİ BELLİ ETMİYOR
Suriye’de çözüm konusundaki ittifak kuran üç ülkeden Soçi zirvesinde rengini en az belli eden başkent ise Tahran. İran, teknik olarak konuyla ilgili herhangi olumlu veya olumsuz bir açıklama yapmazken, bu konudaki tavrını açıklamaktan uzak duruyor. Antalya toplantısının ardından meseleye girmekten kaçınan Zarif’in gündemi ise başkaydı: Suudi Arabistan. Toplantının ardından sosyal medya hesabından İngilizce olarak paylaştığı mesajında, Türkiye Rusya ve İran’ın Suriye’de ‘barış için uğraşırken’ Suudi Arabistan’ı ise istikrarsızlık peşinde koşmakla suçladı.