İdlib, dünyanın gözleri önünde adım adım yakın tarihin en büyük trajedisine doğru ilerliyor. Soçi anlaşmasını deviren Rusya destekli Esad güçlerinden kaçan 1 milyona yakın İdlibli Türkiye sınırında beklerken, Şam’dan gelen son dakika ‘ateşkesi’nin ömrünün uzun olmayacağı dile getiriliyor.
Milyonlarca sivil, Rus ve Suriye ordusunun ağır bombardımanlarından canlarını kurtarmak için yaklaşık 15 kilometrelik bir derinlikteki bölgede sıkışırken bir hamle de ABD’den geldi. ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığı (CENTCOM), İdlib’in kuzeyinin “El Kaide militanları için güvenli bölge” haline geldiğini belirterek bu noktaya yönelik hava saldırısı düzenlendiğini duyurdu. Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, hava saldırısında İdlib’e yakın Maarat Misrin kasabasında en az 40 kişinin öldüğünü açıkladı. CENTCOM sözcüsü Yarbay Earl Brown açıklamasında, “Bu operasyon ABD vatandaşlarını, ortaklarımızı ve masum sivilleri tehdit eden saldırılardan sorumlu El Kaide liderlerini hedef aldı” ifadelerine yer verdi. Brown, tesislerin imha edilmesinin “El Kaide’nin saldırı gerçekleştirme ve bölgeyi istikrarsızlaştırma yeteneğini” daha da kısıtlayacağını kaydetti: “Kuzeybatı Suriye, El Kaide liderlerinin bölge ve Batı’daki terörist faaliyetleri aktif olarak koordine ettiği güvenli bir bölge olmaya devam ediyor. Müttefiklerimiz ve ortaklarımızla, Suriye’yi güvenli bir sığınak olarak kullanmalarını önlemek için aşırılık yanlılarını hedef almaya devam edeceğiz.”
ABD’nin saldırılarına Moskova’dan tepki ise gecikmedi. Rusya Savunma Bakanlığı ABD’nin saldırılarına maruz kalan yerleşim bölgelerinde çok sayıda zayiat ve yıkım meydana geldiğini belirtti. ABD’nin İdlib’de ateşkesin sürmesini tehlikeye attığı ve birçok alanda da ateşkesi bozduğu vurgulanan açıklamada “ABD, İdlib’de planladığı eylemler hakkında Rus veya Türk tarafına bildirimde bulunmadığı için yapılan saldırılar, önceki tüm anlaşmaların ihlaline neden oldu” ifadelerine yer verildi.
İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi’nde, dün sabah saat 06.00 itibarıyla Rusya ve Türkiye’nin inisiyatifiyle Suriye rejimi askeri birliklerinin ateşkes ilan ettiği hatırlatılan açıklamada, ateşkesin başlamasından itibaren Rus Hava-Uzay Kuvvetleri ve Suriye Hava Kuvvetlerinin İdlib üzerinde uçuşlarını sona erdirdiği belirtildi.
Rusya’nın ‘ABD ateşkesi tehlikeye atıyor’ açıklaması yaptığı saatlerde ise Esad güçlerinin bölgeye yönelik saldırılarının sürdüğüne dair haberler geldi. Anadolu Ajansı’nın bölgedeki kaynaklarına dayandırdığı haberinde Şam yönetimi güçlerinin, dün sabah saatlerinde İdlib’in Serakib ilçesi, Cercenaz beldesi ile Tuh, Deyr Şarki ve Deyr Garbi köylerine havan ve roket gibi karadan karaya silahlarla saldırılar gerçekleştirdiği belirtildi.
Ajans, Moskova’nın açıkladığı ateşkesin de ilk saatlerinden itibaren Esad yönetimi tarafından bozulduğunu duyurdu.
Türkiye ve Rusya arasında 17 Eylül 2018’de imzalanan mutabakattan bu yana İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi’nde 945 bin 992 sivil yerinden edildi. Aynı sürede, rejim ve Rusya’nın saldırılarında 219’u kadın, 341’i çocuk olmak üzere en az bin 282 sivil öldü.
Çatışmasızlık bölgesinde 1 Ağustos’ta ilan edilen ateşkes yalnızca birkaç gün sürmüştü.
Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’ne göre, Nisan ayından bu yana devam eden saldırılar ve çatışmalarda 950’den fazla kişi hayatını kaybetti. Birleşmiş Milletler rakamlarına göre, bölgedeki 400 bin kişi de evlerini terk etti. BM raporlarına göre, İdlib’teki ortalama bir aile, beş kez yerlerini terk etmek zorunda kaldı.
'TÜRKİYE'NİN GÜVENLİK KAYGISI MEŞRU'
Türkiye ve ABD’nin vardığı Suriye sınırında güvenli bölge kurulmasını öngören mutabakatı değerlendiren Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Suriye’nin kuzeydoğusunun farklı bir bölge olduğunu belirterek, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Türkiye’nin buradaki güvenlik çıkarlarını meşru bulduğunu anımsattı. Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre, Rus devlet kanalı Rossiya-1’de yayınlanan ‘Moskova. Kremlin. Putin’ programının konuğu olan Lavrov’a “Suriye’de ortak Amerikan-Türk güvenli bölgesi kurulacağına dair haberler Moskova’yı rahatsız etmiyor mu?” sorusu yöneltildi.
Lavrov, “Burası, Suriye’nin farklı bir bölümü, kuzeydoğu. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ankara’nın orada güvenlik çıkarlarını temin etmek istediğini söyledi. Devlet Başkanı Putin, bu çıkarları kesinlikle meşru bulduğumuzu ve ilk olarak Suriye’nin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesini öngören bu mutabakatın başarıya ulaşmasını desteklediğimizi doğruladı” yanıtını verdi. Programın sunucusu, 17 Eylül 2018’de Rusya ve Türkiye arasında yapılan Soçi Mutabakatı’nın üzerinden çok uzun zaman geçtiğini anımsatarak, Lavrov’dan bu mutabakatın hayata geçirilme olasılığı konusundaki görüşlerini de sordu. Putin’in Erdoğan’la düzenlenen basın toplantısında bu mutabakatın geçerliliğini koruduğunu söylediğini hatırlatan Lavrov, “Rusya ve Türkiye liderleri, mutabakatın uygulanmasına imkan sunacak somut adımlar üzerinde anlaşma sağladı” dedi. Putin, Erdoğan’la basın toplantısında güvenli bölge konusuyla ilgili olarak “Türkiye’nin sığınmacılarla ilgili yükü büyük, bunu anlıyoruz. Türkiye’nin Suriye sınırındaki güvenliğe ilişkin endişelerini de çok iyi anlıyoruz. Bunlar, Türkiye’nin yasal çıkarları. Sayın Cumhurbaşkanı, çok açık ve çok detaylı şekilde tutumunu ifade etti. Türkiye-Suriye sınırında güvenli bölge kurulması, Suriye’nin toprak bütünlüğünün korunması bakımından iyi olur” demişti.