Kürt müziğinin önemli temsilcilerinden biri olan Seyithan Boyacı (Seyidxanê Boyaxçî), 87 yaşında vefa etti. 7 yaşından beri şarkı söyleyen ve 76 yıldır dengbêjlik geleneğini sürdüren halk sanatçısı, 25 yıl Diyarbakır Suriçi'nde ayakkabı boyacılığı yapıyordu.
SEYİTHAN BOYACI (SEYİDXANÊ BOYAXÇÎ) HAYAT HİKAYESİ
1933 yılında dünyaya geldi. Seyithan Boyacı, Kürt kültürünün aşıklık geleneği olan dengbêj deyince akla ilk gelen isimlerden biridir.
Uzunca zaman Diyarbakır Dengbêj Evi'nde de icralarına devam eden usta sanatçı, 2019 yılında yakalandığı hastalık sonucu felç oldu. Seyithan Boyacı, aynı zamanda genç kuşaklara da bu geleneğin aktarımında önemli roller üstlendi.
Dengbêjlik geleneğinin yüzlerce yıla yayılan tarihindeki birçok ezgiyi hafızasında taşıyan sanatçı, kendisinden önceki örneklerin de aktarıcısı konumundaydı.
Seyithan Boyazı uzun yıllar belediye temizlik personeli olarak çalıştı. Geçimini sağlayabilmek için iş çıkışlarında Diyarbakır Dağkapı'da boyacılık yaparken, aynı zamanda dengbêj ezgilerini de gündelik hayatında icra etmeye devam etti.
76 yıl boyunca aralıksız denbêjlik geleneğine devam eden Seyithan Boyacı, 5 Temmuz 2020 günü 87 yaşında yaşlılığa bağlı nedenlerden dolayı hayatını kaybetti.
DENGBÊJLİK NE DEMEK?
Kürt sözlü edebiyatında kilam ve stran söyleyen sanatçılar 'dengbêj' adı verilir.
Dengbêj sözcüğünün kelime anlamı; deng 'ses', bêj 'söyle'dir. Bu kelime, sözün ahenkle icra edilmesini sağlayan kişi anlamında kullanılmıştır.
Dengbêjler genellikle köyden köye dolaşarak, hayatlarını söyledikleri destanlar, kılamlar, ilahiler ve hikayeler ile sürdürmektedirler.
Bazıları erbane (tef), bılur (kaval) gibi çalgılarla söyleseler de, dengbêjlerin çoğu herhangi bir çalgı aleti kullanmadan, gırtlak gücüne dayanarak sanatlarını icra ederlerdi.
Kahramanlıkların anlatıldığı ve 'şer' denilen sıtranlardan (şarkı) avcılığa, baharın güzelliği 'kılam'lardan, düğün ve eğlencedeki mutluluktan, zaferlerin heyecanına kadar, hastalıktan kaynaklı acılardan, haksızlık ve birçok konu, değişik şekillerde sanatsal olarak sözlü Kürt edebiyatında yerini almıştır.
DENGBÊJ'İN ANLAMI NEDİR?
Dengbêj kelime manası olarak sese biçim, hayat, renk veren anlamındadır.
Dengbêjlerin seslerini kullanarak yarattıkları yapıtlara lawik ve kilam denir. Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu'da gelenekselleşmiş olan dengbêjlik özellikle Serhat Bölgesi diye anılan (Van, Kars, Erzurum, Ağrı, Muş gibi yerleşim yeri köylerinde hala sürdürülmektedir.
'Deng' Kürtçe'de 'ses' anlamına geldiği gibi 'haber' anlamında da kullanılmaktadır. Özellikle deyimlerde birçok örneğine rastlamak mümkündür: 'Dengeke ji wan nehat' gibi...
Yaygın olarak bilinenin aksine deng-bêj, 'ses' ve 'söyle' anlamlarından öte 'haber veren', 'haber eden' anlamına gelmektedir.
Dengbêjlik dil aracılığıyla; tarihi, sosyal ve kültürel içeriğe sahip bir gelenektir. Bu manada 'dengbêj' vak'alardan ibaret bir tarihi bildirendir.