Haziran ayı sanayi üretimi hiç kimsenin beklemediği bir artış gösterdi.
Sanayi üretim endeksi geçen yılın haziran ayına göre yüzde 7,4 artarak büyük bir sürpriz yaptı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretimi de önceki aya göre yüzde 2,4 artış sağladı.
Türkiye'nin sanayi üretimi veya üretim sorunu özellikle 2007'den sonra ekonomide en büyük sorunumuz haline geldi. Bugün "Türkiye'nin ekonomide en büyük sorunu ne?" diye sorulacak olursa verilecek cevapların ilk sırasında "üretim" gelir.
Sanayi üretiminde 2011 yılından sonra adeta yatay bir seyir gözleniyor. 2008-09 kriz çöküşü ve geri kazanım sonrası Türkiye'de "üretim sorunu" başgösterdi. (Kaynak TUIK)
Türk sanayicisi 2008-09 krizini çok acı tecrübelerle yaşadı. 2008'den 2009 ortasına sanayi üretimimiz yüzde -18,7 daralma yaşamıştı.
Krizde sanayici resmen çöktü
İlk yarı itibari üretim gücümüz 2010 yılında yüzde 15,6 ve 2011 yılında yüzde 12,1 artış sağlayarak kaybedileni toparladı. Fakat 2008'den 2011'e üç yılda sağlanan toplam üretim artışı sadece yüzde 5,4'te kalmış oldu.
2010-2011 yıllarındaki kısmi toparlama sonrası ne oldu?
Son üç yılda sanayide üretim artışlarımız maalesef çok cüzi kaldı ve büyümeye katkısı azaldı: 2012 yılında sadece yüzde 2,5 artan sanayi üretimi 2013'te yüzde 3,0 artarken 2014'de de yüzde 3,6 artışta kaldı.
Son üç yılda üretim önemli oranda artmamış olmasına karşılık bazı kıpırtılar yaşanmadı değil.
Hükümet zayıflayınca üretim artıyor
Mesela ilk kıpırtı Gezi olaylarının ardından oldu. Eylül 2013'te arındırılmamış sanayi üretimi yüzde 6,5 artarken mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış üretim yüzde 4,6 artış kaydetmişti.
Arındırılmış sanayi üretim endeksi: Eylül 2013'te başlayan ani üretim artışı dikkat çekiyor. Sonra aniden üretim duruyor. Ama haziran 2015'de yeniden rekor kırıyor. (Kaynak: TUIK)
2013 yılının son çeyreğinde başlayan bu sürpriz üretim artış eğilimini 17-25 Aralık operasyonları da kesemedi.
Türkiye bir büyük darbe girişiminden çıkıp diğer büyük darbe girişimine şahitlik ederken sanayi üretimi adeta yeniden doğuyordu.
Aralık 2013'te yüzde 6,9 üretim artışı gerçekleşti.
Ocak 2014'te ise bu sefer üretim artışı yüzde 7,6'ya ulaştı.
Şubat 2014'te ise yine hatırı sayılır üretim artışına ulaşıldı: %5,1
Ve 30 Mart 2013 yerel seçimleri. Gezi kalkışması ve 17-25 Aralık darbe girişimleri sonrası ilk seçim.
Seçimlere giderken sanayide üretim artışı Mart ayında yüzde 4,5 oluyor.
O günlerde kamuoyunun beklentisi şu: 30 Mart seçimleri ile belirsizlik ortadan kalkacak ve her şey daha güzel olacak.
Ama maalesef bu beklenti bir türlü gerçekleşmedi.
Hükümet güçleniyor ama bu sefer de sanayi zayıflıyor
Hatta 30 Mart seçimlerinden sonra Hükümetin Türk Halkından daha yüksek bir güven alması ile ekonomide yaşananlar nerede ise bire bir zıt gelişti.
Seçimler sanki sanayici için ters etki yapmıştı.
Gezi ve 17-25 Aralık süreçlerini kapsayan 2013 yılının ikinci yarısı ile 2014 yılının birinci yarısı seçim sonrası nerede ise aranır oldu.
2013 yılının ikinci yarısında arındırılmış verilerle yüzde 4,5 üretim artışı sağlayan sanayi sektörü, 2014 yılının ikinci yarısında sadece yüzde 2,7 büyüyebildi.
Darbe dönemlerinde yüzde 4,5 artış
Halkın büyük güven verdiği seçimlerden sonra ise yüzde 2,7 artış.
30 Mart 2014 seçimlerden sonra her şey daha netleşecek ve belirsizlik ortadan kalkınca ekonomi düzelecek söylemi adeta çökmüştü.
Nitekim 2014 yılının ilk yarısında yüzde 4,2 oranında üretimini artıran sanayici 2015 yılının ilk yarısında yine yüzde 2,7 ile sınıfta kaldı.
Sanki bir el güçlü hükümet ile sanayicinin tezat olduğunu gösteriyordu.
Nitekim 2015 yılının seçim süreci ile geçen ilk beş ayında sanayi üretiminde sadece yüzde 1,7 artış oluyor. Ama 7 Haziran seçimleri ile Haziran ayında üretim artışı yüzde 7,4'e fırlıyor.
Ve sanayideki bu haziran sürprizi seçimlere kadar olan kara senaryoları birden değiştiriyor. Senaryolar yeniden ele alınıp yazılmaya başlanıyor. Büyüme tahminlerini yüzde 2,0 ye kadar düşürenler şimdi yeniden yüzde 3,0'ün üzeri büyümeden bahsediyor.
Üretim neden arttı?
Haziran ayında yaşanan büyük üretim sürprizinin henüz perde arkası tam olarak aralanabilmiş değil. Bu üretimin ağırlıklı olarak krediyle tüketilen dayanıklı tüketim sektöründe yoğunlaşması dikkat çekiyor.
Bir diğer dikkat çeken sektör ise korumacılık kararı alnan elektronik sektörü olmuştur.
Sanayi üretiminde bir artış yaşanmış olmasına rağmen henüz bu artış sektörler arasında dengeli bir dağılım göstermiyor. Bazı sektörlerde çok hızlı daralma yaşanırken bazı sektörler çok hızlı büyüyor.