Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı Türkiye Su Enstitüsü Başkanlığı (SUEN) koordinasyonunda yürütülen ‘Türkiye Genelinde Kovid-19 Yayılımının Atık Sularda SARS-CoV-2 Analizleri ile Takibi’ projesi kapsamında, ülke genelinde 22 ildeki atık su tesislerinden alınan numuneler analiz edildikten sonra virüsün Türkiye’deki bölgesel yayılımı haritalandırılarak ‘covid19.tarimorman.gov.tr’ adresinden yayımlanıyor.
Marmara Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü’nün yürütücülüğünü ve bilimsel danışmanlığını yaptığı, Nisan 2020’de başlayan projede bu illerden İstanbul’dan haftalık, diğerlerinden ise 2 haftalık periyotlarla alınan atık su numuneleri, İstanbul ve Samsun’daki laboratuvarlarda rutin olarak incelenerek Kovid-19’un ülkedeki yayılımı ve seyri tespit ediliyor. Kovid-19 yayılımı haritada, ‘çok düşük vaka-vaka yok (sarı)’, ‘düşük vaka (açık yeşil)’, ‘orta vaka (yeşil)’ ve ‘yüksek vaka (koyu yeşil)’ şeklinde derecelendiriliyor.
Atık sularda yapılan analiz ile semptomatik vakaların yanı sıra asemptomatik vakaların yoğunluğu ve varyantların tespiti de sağlanıyor. Vaka artış ve azalışlarını önceden belirleyen proje, ‘erken uyarı sistemi’ görevi üstleniyor.
1-5 Kasım’da alınan nümunelerin analizi sonuçlarına göre, ‘yüksek vaka’ kategorisinde il bulunmazken, Muğla ise ‘vaka yok’ olarak derecelendirildi. Proje yürütücüsü Doç. Dr. Bilge Alpaslan Kocamemi “Biz burada bir teşhis metodu değiliz, ‘Yayılım ne ölçüde, vaka artıyor mu, azalıyor mu?’ bir erken uyarı olarak kullanılması için çalışma yürütüyoruz. Neden erken uyarı? Mesela, virüs vücuda girdiğinde anında dışkı ve idrarda çıkmaya başlıyor ama belirtilerini en erken 3-4 gün sonra göstermeye başlıyor. 1,5 yılı aşkın süredir yaptığımız çalışmayla gördük ki en az bir hafta öncesinden toplumdaki Kovid-19 artışını gözlemleyebiliyoruz. Tek bir numuneyle çok büyük bir topluluğu tarıyorsunuz. İstanbul’da bir milyon kişiye hitap eden arıtma tesisinden numune aldığınızda, bir milyon kişilik topluluktaki virüs yayılımını gözlemlemiş oluyorsunuz. Tek örnekle bir milyonu taramış oluyorsunuz” dedi.
Proje kapsamında, atık sudan varyant takiplerine de başladıklarına işaret eden Kocamemi, bunun da analizlerini yayınlayacaklarını belirtti. Atık suyu ‘toplumun ayak izi’ olarak tanımlayıp, bundan birçok şeyi takip etmenin mümkün olduğunu ifade etti. SUEN Başkanı Prof. Dr. Ahmet Mete Saatçı da çalışmalarda ilk defa atık sulardaki çamurda virüsün biriktiğini gösterebildiklerini vurguladı.