Türkiye ile ABD'yi karşı karşıya getiren 'S-400 ve F35' krizi, o dönem ABD Savunma Bakan Vekili olarak görev yapan Patrick Shanahan'ın, 6 Haziran günü Milli Savunm Bakanı Hulusi Akar'a gönderdiği mektup ile başladı.
Shanahan gönderdiği mektupla, Rus yapımı hava savunma sistemi olan S-400'lerin konuşlandırılması durumunda Türkiye'nin ABD ve NATO ile iş birliğinin aksayacağını kaydederek mevcut bunalımın Ankara'nın ittifak ile ilişkisine olumsuz yansıyacağını resmen ilan etmiş oldu.
Patrick Shanahan mektupta, S-400 hava savunma sistemlerinden vazgeçmemesi durumunda Türkiye'nin 31 Temmuz 2019 itibariyle dünyanın en gelişmiş savaş uçağı olarak tanımlanan F-35 projesinden çıkarılacağını ilan etti. Nitekim mektupta yer alan yaptırımlar hayata geçirildi, Türkiye F-35 projesinden çıkarıldı, yurt dışında eğitim programında yer alan Türk pilotlarının da eğitimi durduruldu.
Kriz sonrası Ankara-Washington hattında restler çekildi, gerilimin yükseldiği görüşmelerin ardından diplomatik temaslar da devam etti. Türkiye geri adım atmadı ve S-400'ün parçalarını taşıyan uçaklar Türkiye'ye peşi sıra iniş yaptı.
ERDOĞAN-TRUMP GÖRÜŞMESİ
Son olarak uzun süredir beklenen kritik görüşme ise geçtiğimiz 13 Kasım'da ABD'de gerçekleşti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Donald Trump Beyaz Saray'da bir araya geldi.
Kritik konuların ele alındığı görüşmede S-400 krizine ilişkin konuşulanları Erdoğan şu sözlerle anlatmıştı:
"Bu fakiri biraz tanıyorsunuz. Milletimizi tanıyorsunuz. Dolayısıyla biz kendilerine çok açık söyledik, arkadaşlarımız da söyledi. Bizim şu anda Rusya ile de ikili ilişkilerimiz var. Bu ilişkimizi bozamayız. Ki bunun içinde stratejik ilişkimiz var. Nedir bu stratejik ilişki? Doğal gaz meselesi. Benim bizzat Sayın Trump’a da söylediğim gibi, Dışişleri Bakanımız Mevlüt Bey muhatabı Pompeo’ya söyledi, Hazine ve Maliye Bakanımız Berat Bey muhatabına söyledi, İbrahim Bey muhatabına söyledi. Biz de etraflıca bir markaja alıyoruz. Bizim şimdi Türk Akımı’nı hesaba katmama şansımız var mı?
“Hakkınızdır devam edin ama S-400’lerin üzerinden de traktörle geçin” gibi laf ediyorlar. Dedik ki böyle bir şeyi yapmak bir defa mümkün değil. Bizim stratejik anlamda bu ürünlerle alakalı bu tür ilişkimizi bir kenara atamayız. Şu anda turizmde Rusya bütün ülkeleri geçti ve bu noktada bir numaralı ortağımız. Bize geçen yıl Rusya’dan 6,5 milyon turist geldi. Bu yıl belki daha da artacak. Diğer ürünlerde ciddi manada bizim ortağımız durumunda. Ticaret hacmimiz 30 milyar dolara doğru gidiyor. Geçen yıl 25 milyar doları yakalamıştık. Bu yıl daha ileri götürmeyi hedefliyoruz. Putin zaten bu konuda kararlı olduğunu ortaya koyuyor. Şimdi böyle bir konumdayken bizim kalkıp S-400’ü bırakıp tamamen Patriot’a yönelmemiz gibi bir şey olamaz. “Ama biz Partiot’u da alalım” dedik. Ama S-400’ü de alacağız. Çünkü bizim çok yönlü bir savunma sistemini kurma anlayışımız var. Silahlı Kuvvetler olarak kendi programımızı böyle belirledik. Yani elimizde o da olacak, o da olacak."
RUSYA'DAN AÇIKLAMA
S-400 krizinin çözümünün ana gündem maddelerinden biri olduğu kritik görüşme sonrası Rusya'dan yine bir 'teslimat' açıklaması geldi.
Rus devlet savunma sanayi şirketi Rosteh Başkanı Sergey Çemezov, Rusya’nın Türkiye’ye yeni nesil Su-35 ve Su-57 savaş uçaklarının sevkiyatını yapmaya hazır olduğunu ifade etti.
Dubai Havacılık Fuarı 2019’da konuşan Çemezov, “Türkiye’ye tekliflerde bulunduk, Su-35’i teklif ettik. Henüz düşünme aşamasındalar. Karar aldıklarında biz satış için hazırız, endüstrimiz de hem Su-57’yi hem Su-35’i üretmeye hazır” ifadelerini kullandı.
Rus devlet silah ihracat şirketi Rosoboronexport’un Başkanı Aleksandr Miheyev ise şu aşamada Türk tarafı ile S-400 üretiminin Türkiye’de yerelleştirilmesi konusu üzerinde çalışıldığını belirtti.
Miheyev, “İmzaladığımız sözleşme opsiyon garantisi ve Türk tarafı için ikinci bir kompleksi, ikinci partiyi satın alma imkanı sunmaya ilişkin sorumluluklarımızı içeriyor. Şimdilik yerelleştirme programı ve endüstriyel partnerlik konusu üzerinde görüşülüyor” dedi.
S-400’ün sevkiyatının tamamlandığını belirten Miheyev, “Sevkiyat yüzde 100 gerçekleşti. Yani sistemin tüm platformları ülkeye gönderildi, eğitimler devam ediyor, daha sonra da sistem göreve geçirilecek” ifadelerini kullandı.
ALTERNATİFLER BİZDE MESAJI
Krizi fırsata çevirmek isteyen Rusya'dan daha önce de benzer açıkalmalar gelmişti. S-400 ve F-35 sorunun her gündeme geldiğinde Moskova yönetimi 'alternatifler bizde' mesajı vermişti.
Rusya Başbakanı Dimitri Medvedev'in yardımcılığını yapan Yuriy Borisov 20 Ekim'de yaptığı açıklamaa, Türkiye'nin Rusya'dan savaş uçakları Su-35 ve Su-57'ler ile S-400 gibi hava savunma sistemi alabileceğini duyurmuştu.
Rusya Federal Askeri ve Teknik İşbirliği Servisi (FSVTS) Başkanı Dmitriy Şugayev de 23 Ekim'de yaptığı açıklamada Rusya ile Türkiye’nin olası bir Su-35 uçağı sevkiyatına ilişkin istişarelerde bulunduğunu, Türk tarafının konuyu incelediğini kaydetmişti.