ABD'nin İran'a uyguladığı yaptırımların delinmesiyle suçlanan iş adamı Rıza Sarraf'ın küresel para akışının gerçekleşmesi için kurduğu ağda, Birleşik Arap Emirlikleri Merkez Bankası'nın, İngiltere merkezli Standard Chartered ve Almanya merkezli Deutsche Bank isimli bankaların rol aldığı ortaya çıktı.
FinCen belgeleri ismindeki araştırmacı gazetecilik çalışması kapsamında BBC'nin ulaştığı belgelere göre Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Merkez Bankası'nın uyarılara rağmen Dubai merkezli Gunes General Trading şirketinin İran yaptırımlarının delinmesi kapsamında gerçekleştirdiği şüpheli işlemleri engellemediği iddia edildi.
Türkiye'nin de aralarında olduğu 88 ülkeden 108 basın kuruluşunun yer aldığı bir araştırmacı gazetecilik dosyasına ilişkin BBC'nin derlediği bilgiler şöyle:
Sarraf'ın kurduğu ağın bir parçası olan Gunes General Trading adlı şirket, sızdırılan belgelere göre 2011-2012 arasında BAE finansal sisteminde 142 milyon dolar değerinde şüpheli işlemin gerçekleşmesinde rol aldı.
Standard Chartered bankasının ise 2007-2016 yılları arasında Sarraf ve ağı için toplamda 5,8 milyar doları aşan 37.533 adet para transferi gerçekleştirilmesinde rol oynadığı ortaya çıktı.
Deutsche Bank'ın da ABD'de faaliyet gösteren bir iştirakinin Mart 2017'de, Sarraf ile ilişkili olduğu 2013 yılında kamuoyuna yansıyan bir şirket için yaklaşık 29 milyon dolar para transferi gerçekleştirdiği belirtildi.
ABD'DE İTİRAFÇI OLMUŞTU
Rıza Sarraf, ABD'de Halkbank'ın eski genel müdür yardımcısı Hakan Atilla'ya karşı açılan dava kapsamında yargılama süreci başlamadan savcılıkla anlaşarak suçunu kabul etmişti. 2017 yılında sahtecilik ve kara para aklama suçlamalarını ABD'de kabul eden Sarraf'ın cezası henüz kesinleşmedi.
Standard Chartered bankasına ise geçen yıl 2014 yılına kadar gerçekleşen işlemler kapsamında İran'a karşı yaptırımların delinmesinde rol aldığı için ABD tarafından 1,1 milyar dolar ceza verilmişti. Deutsche Bank da 2015 yılında ABD'nin İran'a uyguladığı yaptırımları ihlal ettiği için 258 milyon dolarlık para cezası ödemeyi kabul etti.
FINCEN BELGELERİ KAPSAMINDA ORTAYA ÇIKTI
FinCEN belgeleri, ABD merkezli haber sitesi Buzzfeed'e sızdırılan belgelerin Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu'yla (ICIJ) da paylaşılması sonucu Türkiye dahil 88 ülkeden 108 basın kuruluşunun yer aldığı bir araştırmacı gazetecilik dosyası. İçlerinde BBC'nin de olduğu basın kuruluşlarına sızan belgeler, dünyanın en büyük finansal kuruluşlarının kara para aklama operasyonlarına aracılık ettiğini ve 2 trilyon dolar değerindeki şüpheli işlemlerde rol aldıklarını ortaya koydu.
FinCEN, ABD'deki Mali Suçları Araştırma Ağı'nın kısaltması. ABD doları cinsinden yapılan şüpheli finansal işlemlerin FinCEN'e bildirilmesi gerekiyor. Şüpheli işlem raporları ise kısaca SAR olarak adlandırılıyor.
Bu şüpheli işlemler arasında 'terörle ilişkili kişilerin ya da organizasyonların fonlanması' ya da kara para aklama olabiliyor.
BAE MERKEZLİ İKİ BANKADA YER ALAN HESAPLAR
ABD'de yargı makamının oluşturduğu dosyaya göre, Türkiye, İran ve Makedonya vatandaşı iş adamı Rıza Sarraf'ın, İran'a yönelik yaptırımların delinmesi için kurduğu ağda Gunes General Trading de yer alıyordu.
Sarraf'ın uluslararası finansal sisteme girmesi yasak olan İran hükümeti ve şirketlerinin ABD tarafından uygulanan yaptırımlardan kaçması için yüz milyonlarca dolarlık bir ağ kurduğu ortaya çıkmıştı.
FinCEN belgelerine göre İngiltere merkezli Standard Chartered bankasının New York şubesi, BAE Merkez Bankası'nı 2012 yılında Gunes General Trading'in gerçekleştirdiği yüzlerce şüpheli işlem hakkında uyardı. Ancak bu SAR uyarılarında bu işlemlerin yaptırımları delmek amacıyla yapılmış olabileceği bilgisi yer almadı. BAE Merkez Bankası ise bu durumun yasal mercilere iletildiğini ve hesapların Eylül 2011'de kapatıldığı cevabını verdi.
Standard Chartered, şirketin şüpheli işlemlere diğer bankalarda yer alan hesapları üzerinden devam edebildiğini belirtti. Ancak FinCEN belgelerine göre; BAE Merkez Bankası, Gunes General Trading şirketinin BAE merkezli Rakbank ve Dubai Ulusal Bankası'nda (NBD) yer alan diğer hesapları üzerinden gerçekleştirdiği şüpheli işlemleri durdurmak için harekete geçmedi. Bunun üzerine Gunes General Trading, çoğunluğu Rakbank olmak üzere Eylül 2012'ye kadar 108 milyon dolar değerinde şüpheli işlem gerçekleştirdi.
Rakbank, bu tarz vakaların gizliliği dolayısıyla bu konuda yorum yapamayacağını, aynı zamanda kara para aklamaya karşı sıkı bir politika izlediklerini söylerken NBD ve BAE Merkez Bankası BBC'nin konuyla ilgili sorularına yanıt vermedi.
Nisan 2013'te ise ABD merkezli New York Mellon bankası, ABD hükümetinin Gunes General Trading hakkında açtığı soruşturma ve yaptırımları delme kapsamında işlemler gerçekleştirdiğine inandıkları yönünde bir SAR geçti. Gunes General Trading şirketi ise son iki yıl içinde kapandığı için konuyla ilgili kimseye ulaşılamadı.
STANDART CHARTERED, SARRAF TUTUKLANDIKTAN SONRA DA İŞLEMLERE İZİN VERDİ
FinCEN belgeleri araştırmasına dahil olan Almanya merkezli Deutsche Welle adlı haber kurumuna göre ise Standard Chartered bankasının 2007-2016 yılları arasında Rıza Sarraf ve ağı için toplamda 5,8 milyar doları aşan 37.533 adet para transferi gerçekleştirilmesinde rol oynadığı ortaya çıktı.
Standard Chartered, 2013 yılında Türkiye'deki soruşturmaların başlaması, 2015'te ABD'de Sarraf aleyhine kara para aklama ve İran yaptırımlarından kaçınma suçlamasıyla iddianame hazırlanması, Sarrafb'ın Mart 2016'da ABD'de tutuklanmasından sonra da bu işlemlere bir son vermedi.
Muammer Güler de var
Banka, Ocak-Eylül 2016 arasında Sarraf ile bağlantılı olduğu belirlenen 24 şirket ve kişi için toplamda 133 milyon doları aşan 715 transfer yaptı.
ESKİ BAKANLARIN İSMİ DE GEÇİYOR
FinCEN kayıtlarına göre, bankanın Ocak-Eylül 2016 arasında şüpheli para transferlerini aktardığı kişiler arasında Rıza Sarraf'ın kuryesi olmakla suçlanan Halil Akkaya, Murat Yılmaz, eski ekonomi bakanı Zafer Çağlayan'ın özel kalemi Onur Kaya ve eski içişleri bakanı Muammer Güler de yer alıyor.
Aynı rapora göre Standard Chartered, Rıza Sarraf'ın kardeşi Mohammad Sarraf'ın sahibi olduğu Lord Metal İthalat İhracat Sanayi ve Ticaret Ltd Şti adlı şirket için de para transferi yaptı. FinCEN kayıtlarına göre Nargis Uluslararası Dış Ticaret Ltd Şti de Sarraf ile ilişkili olduğu için para transferleri incelenen şirketler arasında yer aldı.
Nargis Uluslararası Dış Ticaret, 2013'te yürütülen soruşturma kapsamında Türkiye'de mal varlıklarına el koyulan şirketler arasında yer alıyordu.
DEUTSCHE BANK: BU BİLGİLER YENİ DEĞİL
Yine Deutsche Welle'nin haberine göre Deutsche Bank da Sarraf ile ilişkili şirketlerin gerçekleştirdiği şüpheli işlemlere izin verdi. Deutsche Bank'ın ABD'de faaliyet gösteren iştiraki Deutsche Bank TCA, Mart 2017'de Rıza Sarraf ile ilişkili olduğu 2013 yılında kamuoyuna yansıyan Nadir Döviz ve Kıymetli Maden Ticareti Yetkili Müessese AŞ için 29 milyon dolara yakın para transferi aktardı.
Deutsche Bank'ın izin verdiği transferler Mart 2016 ve Şubat 2017 arasında gerçekleşti. Deutsche Bank TCA'nın bu işlemleri raporlamasının nedeni, Nadir Döviz'in o sırada bir kara para aklama operasyonuna karıştığı için soruşturulmasından kaynaklanıyordu.
Deutsche Bank hazırladığı raporda, şüpheli faaliyetlerin birkaç Türk bankası arasında dağıtılan şirket içi ödemeler olduğunu belirtti: ''Bu SAR dosyalanmaktadır; çünkü işlemler yüksek riskli bir ülkeden (Türkiye) yapılmaktadır. Çok sayıda büyük, yuvarlak dolar işlemi var ve işlem ayrıntılarında hiçbir ticari amaç tespit edilmedi."
Konuyla ilgili gazetecilerin sorularını yanıtlayan Deutsche Bank ise bu bilgilerin kendileri ve yetkililer için yeni olmadığını aktardı. Raporların 2016 öncesine dayandığını iddia eden banka sözcüsü, ''Deutsche Bank artık eskisi gibi değil. Sistemimizdeki geçmiş zaafları kabul ettik, bunun için özür diledik ve ilgili cezalarımızı kabul ettik'' dedi.
NELER İFŞA OLDU
HSBC, dolandırıcıların yüz milyonlarca dolarlık çalıntı parayı finansal sisteme sokmasına göz yumdu. Banka ABD’li yetkililerden oluşturulan sistemin dolandırıcılık olduğunu öğrenmesine karşın adım atmadı.
JP Morgan, bir şirketin Londra’da kime ait olduğu belli olmayan bir hesap üzerinden 1 milyar dolardan fazla para transferi yapmasına izin verdi. Banka daha sonra hesabın FBI’ın en çok aranan 10 kişi listesinde yer alan bir mafya babasına ait olabileceğini fark etti.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e en yakın isimlerden birisi Barclays’i kullanarak yaptırımların etrafından dolaştı ve Batılı finansal kuruluşların hizmetlerinden faydalanmaya devam etti. Söz konusu kaynaklarla pahalı sanat eserleri satın alındı.
Birleşik Arap Emirlikleri Merkez Bankası, yerel bir şirketin İran’ın yaptırımları delinmesine yardımcı olacak faaliyetlerde bulunduğu uyarıları karşısında tedbir almadı.
Deutsche Bank, organize suç örgütlerinin, uyuşturucu tacirlerinin ve Batılı ülkeler tarafından ‘terörist’ olarak sınıflandırılan şahısların kara paralarının transferlerine aracılık etti.
Standard Chartered, Arap Bankası’nın Ürdün’deki şubelerinin ‘terörün finansmanından’ suçlu bulunmasından sonra dahi yıllarca Arap Bankası’nın fonlarının transferine aracılık etmeyi sürdürdü.
HSBC VE STANDARD CHARTERED HİSSELERİNDE SERT DÜŞÜŞ
FinCen belgelerinin basına yansımasının ardından ilgili banka hisselerinde sert düşüş görüldü.
HSBC’nin Hong Kong borsasında işlem gören hisseleri %4.4 değer kaybederek 1995 yılından beri gördüğü en düşük seviyeye geriledi. StanChart hisseleri ise %3.8 değer kaybederek 25 Mayıs’tan bu yana en düşük seviyeyi gördü.