Kuzey Atlantik İttifakı (NATO) kurulduğu 1949 yılından bu yana en derin krizlerinden birini yaşıyor. Küresel rakibi Varşova Paktı’nın dağılmasının ardından işlevi sürekli tartışılır hale gelen İttifak’ın gündemi bu kez Suriye, Rusya ve Akdeniz’deki gerilimlerde yaşanan derin görüş ayrılıkları oldu. NATO’nun Baltık ülkelerini olası Rusya saldırısından savunma planının YPG’nin terör örgütü olarak kabul edilmesi şartına bağlayan ve bu nedenle planları veto eden Türkiye, İttifak ile kritik başlıklarda çelişiyor.
Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon yatakları ve Libya ile imzalanan anlaşma diğer gerilimli dosyalar olarak müttefiklerin önünde duruyor. Almanya ile ABD ise ittifakın maddi yükünü kim karşılayacak gerilimi yaşıyor. Fransa lideri Macron’un ‘NATO’nun beyin ölümü gerçekleşti’ ve “Türkiye Barış Pınarı Harekatı’nı yaptıktan sonra NATO’dan destek bekleyemez’ ifadeleri de yapılan toplantıların en kritik başlıklarındandı. Londra’ya hareketinden önce Cumhurbaşkanı Erdoğan da tam da bu başlıklar hakkında değerlendirmelerde bulundu. Erdoğan’ın açıklamalarından öne çıkanlar şöyle oldu:
NATO ARTIK KENDİNİ GÜNCELLEMELİ
“NATO’nun sağladığı bir güvenlik şemsiyesi bizim için önemlidir. Ancak ittifakın bir yenilenme içinde olduğu da açıktır. NATO’nun bilhassa terör örgütlerinden kaynaklanan asimetrik tehditler karşısında çok daha kararlı, etkin, proaktif davranması gerekir. Müttefiklerimizden ülkemizin maruz kaldığı saldırılar karşısında çok güçlü bir dayanışma bekliyoruz.”
SURİYE AVRUPA’YI DA ETKİLİYOR
“NATO’nun da hududu olan güney sınırlarımızda Türkiye ile beraber Avrupa’yı ve tüm müttefikleri etkileyen hadiseler yaşanıyor. Türkiye terörle mücadele ve göç akınlarının önlenmesi bağlamında kritik roller üstlenen bir ülke. Ülkemiz bu vasfıyla da NATO’nun vazgeçilmez bir ortağıdır.”
YERİMİZ VE DURUŞUMUZ BELLİDİR
“Bazı çevreler art niyetli bir şekilde ülkemizin NATO’ya mensubiyetini gölgelemeye çalışsalar da bizim yerimiz ve duruşumuz bellidir. 1952’den bu yana yaptığımız katkılar, Türkiye’nin NATO’daki vazgeçilmez konumunu gayet net gösteriyor. Ülkemiz ile ilgili kötü niyetli tartışmaları, nazarıdikkate almıyoruz.”
EGEMENLİK HAKKIMIZI MASAYA YATIRMAYIZ
“Güvenli Bölge planımızı tekrar paylaşacağız. Burada özellikle şu anda Fransa’yı Doğu Akdeniz’de, Libya ile yaptığımız çalışma onları ciddi manada rahatsız ediyor olabilir. Bunu gündeme getirmeleri halinde, ‘attığımız adım, Libya’nın, Türkiye’nin egemenlik hakkıdır, bu egemenlik hakkını biz sizinle tartışmayız’ diye kendilerine çok açıkça söyleyeceğiz.”
BİZ DE GEREĞİ NEYSE YAPARIZ
“Yunanistan adımlarını atabilir. Biz de adımlarımızı atarız, gereği ne ise gereğini de anında yaparız. Milletim bunu bilsin. Yunanistan, Mısır, Güney Kıbrıs böyle bir üçlü çalışmayı yapmaları bizim Libya ile attığımız adımı asla etkilemez. Biz Libya ile bu noktada yazılı anlaşmamızı yaptık, imzayı attık. Meclisimizden geçtikten sonra da yürürlük kazanmış demektir.”
YPG KRİZİNDE TAVRIMIZ DEĞİŞMEZ
(NATO ile yaşanan YPG krizi üzerine) “Gündeme gelecek olursa tavrımız yine odur. Değişen bir şey yoktur. Biz yine onları terör örgütü olarak tanımaya devam edeceğiz. Bizim terör örgütü olarak telakki ettiğimiz ve kendileriyle terör mücadelesi verdiklerimizi, bizim NATO’daki dostlarımız eğer terör örgütü olarak kabul etmezse, kusura bakmasınlar, orada atılacak her türlü adımın karşısında oluruz.”
DÖRTLÜ ZİRVE’DE KRİTİK 50 DAKİKA
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Londra’da Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Almanya Başbakanı Angela Merkel ve İngiltere Başbakanı Boris Johnson ile Suriye konulu Dörtlü Zirve gerçekleştirdi. Yaklaşık 50 dakika süren zirveden ayrılırken açıklama yapan Erdoğan “Zirve gayet iyi geçti” dedi. Zirvede ana gündem olarak Suriye’deki durumun ele alındığını kaydeden Merkel de “Burada IŞİD’e karşı mücadelenin sürdürülmesi ve tamamlanması konusunda fikir birliğine vardık. Bunun tam olarak nasıl olacağı konusunda temasta kalmayı sürdüreceğiz” diye konuştu. Suriyeli sığınmacıların, Türkiye’nin Rusya ile güvenliği garanti altına aldığı bölgeye gönüllü geri dönüşlerinin sadece BM katılımıyla olabileceğini belirten Merkel, bu konuda görüşmelerin süreceğini kaydetti. Merkel, zirve hakkında da “İyi ve yararlı görüşme yaptık. Bu görüşme uzun bir istişare sürecinin başlangıcı olabilir. Bunun için bugün zaman çok kısaydı” değerlendirmesinde bulundu. Zirve sonrası açıklama yapan Fransa Cumhurbaşkanı Macron da “Türkiye büyük ülke, dinamik entelektüel ve kültürel yaşamı var, saygı duyuyorum” dedi. Macron, Suriye krizinin sona ermesi için çalışmaların sürmesi gerektiği konusunda liderler arasında bir fikir birliği olduğunun altını çizdi. İngiltere’den yapılan açıklamada ise “İdlib dahil sivillere saldırının durması için uzlaşıldı” denildi.
SÖZLERİMİN ARKASINDAYIM
Zirvenin ilk toplantısı ABD Başkanı Trump ile Fransa lideri Macron arasındaydı. Daha önce ‘NATO’nun beyin ölümü gerçekleşti’ ifadelerini kullanan Macron, “Açıklamalarım tepki çekmiş olabilir ama bunların arkasındayım. Açıklamalarım tepki çekmiş olabilir ama bunların arkasındayım. ABD onlarca yıldır çok fazla yatırım yapıyor. bu konuda aynı fikirdeyim. Daha güçlü bir NATO’dan yanayım” dedi. Türkiye ile yaşanılan gerilimler için de Macron şunları söyledi: “- Türkiye konusuna gelecek olursak, bizimle birlikte savaşmış olan gruplara karşı savaşıyorlar. Bu gerçekten stratejik bir konu. Uzun vadeli barışı sağlamak için ‘düşmanımız kimdir?’ Bunu net bir şekilde ortaya koymak lazım. Terörle daha etkin mücadele edilmesi gerekiyor. NATO üyelerinin ortak bir ‘terör’ tanımı yok.”
Türkiye’nin S-400’leri almasının Obama döneminin bir hatası olduğunu söyleyen Trump7a yanıt ise Macron’dan geldi: “Bu sadece sizin işiniz değil. Sizden sonra Avrupa’nın SampT sistemini almak istedi ve buna onay verildi. Alsaydı sorun olmazdı ama Türkiye Rusya’yı seçti. Türkiye’den iki önemli konuda duruşunu netleştirmesini isteyeceğiz” dedi.
MASADAKİ 4 KRİTİK BAŞLIK
Türkiye, ABD ve Fransa arasında son günlerde yaşanan siyasi gerilim devam ederken, kuruluşunun 70’inci yıl dönümü nedeniyle İngiltere’nin başkenti Londra’da bir araya gelen NATO üyesi ülkelerin önünde farklı farklı dosyalar var. İttifak’ın eski Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen’in “Bu çok riskli bir zirve” diye tanımladığı toplantılarda ön plana çıkan başlıklar ise şunlar:
YPG VE BALTIK PLANI
YPG’nin terör örgütü olarak tanınmasını isteyen Türkiye ile buna itiraz eden ABD arasında gerginlik yaşanıyor. ABD’nin itirazına karşılık Türkiye’nin Baltık savunma planı engelledi,
ATİNA DESTEK PEŞİNDE
Türkiye’nin, Doğu Akdeniz’deki deniz yetki alanları konusunda Libya ile imzaladığı mutabakat muhtırası Yunanistan’ı endişelendiriyor. Yunanistan Başbakanı Kriakos Miçotakis, zirvede NATO’dan Türkiye’ye kınama talep edeceğini bildirdi.
ERDOĞAN MACRON KRİZİ
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, NATO’nun “beyin ölümünün” gerçekleştiğini ve Avrupa ülkelerinin NATO’yu savunmak için artık ABD güvenemeyeceğini söyledi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise “Önce sen kendi beyin ölümünü bir kontrol ettir” dedi. Fransa ayrıca Türkiye’yi Barış Pınarı Harekatı nedeniyle eleştirerek “Tek başına hareket eden Türkiye İttifak’tan destek beklememeli” demişti.
SSCB BİTTİ NATO DEVAM EDİYOR
Zirveyi en rahat izleyen liderlerin başında ise Rusya lideri Putin geliyor. NATO’nun eskimiş düşünce biçiminin modern dünya koşullarına ayak uyduramadığını söyleyen Putin “NATO’nun kuruluş sebebi olan Sovyetler Birliği artık yok. Varşova Paktı da yok. Ancak NATO varlığını sürdürmekle kalmayıp, genişliyor da” dedi. Putin, Rus donanmasının ihtiyaçlarına ilişkin bir toplantıda “Son yıllarda İttifak’ın eskimiş düşünce basmakalıpları hızla, net biçimde değişen modern dünya koşullarında etkili çözüm arayışı ve kabulü için iyi bir araç görevi göremiyor” dedi. Rus lider daha önce birçok kez NATO ile işbirliğine hazır olduklarını da söyledi.
YPG'YE TERÖR ÖRGÜTÜ DİYEMEYİZ
ABD Savunma Bakanı Mark Esper, bugün İngiltere’de NATO’nun 70. yılı vesilesiyle gerçekleştirilecek zirve öncesi Türkiye’ye uyarılarda bulundu. Esper Türkiye’nin Baltık ülkeleri ve Polonya’nın savunmasına yönelik NATO planının önünü tıkamaması gerektiğini söyledi. Reuters’a konuşan Esper, Ankara’nın tehdit algısının ittifakın geri kalanı tarafından paylaşılmadığını ve bu tıkanıklığı aşmak için YPG’yi terör örgütü olarak nitelemeyi desteklemeyeceğini belirtti. Esper şunları söyledi: “Bu Türkiye’nin kendine özgü çekinceleri nedeniyle engellenemez. İttifakın birliği ve hazırlıklı olması, büyük meselelere odaklanmanız gerektiğini anlamına gelir. Büyük mesele de NATO’nun hazırlık seviyesidir. Herkes Türkiye’nin gündemine göre hareket etme konusunda istekli değil. Herkes tehditleri Türkiye’nin gördüğü şekilde görmüyor.”
TÜRKİYE'Yİ SEVİYORUM ERDOĞAN'LA ANLAŞIYORUM
ABD Başkanı Donald Trump, bugün İngiltere’de başlayacak NATO zirvesi öncesi ülkesinin Londra Büyükelçiliği’nde NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’le görüştü. Trump görüşme sonrası gazetecilere yaptığı açıklamada, “Türkiye’yi seviyorum. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile iyi anlaşıyorum” dedi. Donald Trump, Türkiye’nin, IŞİD lideri Ebu Bekir El Bağdadi’nin öldürüldüğü operasyonda ABD’ye çok yardım ettiğini söyledi. Trump “Türkiye bu süreçte bize daha fazla destek olamazdı” dedi. Türkiye’nin geçmişte ABD’den çeşitli silahlar almak istediğini belirten Trump, Obama yönetiminin buna engel olduğunu ve o nedenle de Ankara’nın Rusya’dan silah aldığını kaydetti. Trump “Suriye’yi işgali sonrası Türkiye hala NATO üyesi olmalı?” şeklindeki bir soruya ise “Bu müttefikler arasında tartışılmalı” yanıtını verdi. Trump, NATO’nun “beyin ölümünün gerçekleştiğini” söyleyen Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’a da tepki gösterdi. Trump, Macron’un sözlerinin “çok aşağılayıcı” olduğunu söyledi. Macron’ın ifadesinin kendisini çok şaşırttığını vurgulayan Trump, “Türkiye Macron’a kendi beyin ölümünün gerçekleştiğini söyleyerek yanıt verdi ki, bu çok ilginç” dedi.