ZİVER BÜYÜKTAŞ/ANKARA
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında toplanan ve 4 saat 40 dakika süren Milli Güvenlik Kurulu (MGK) toplantısından ülke genelinde 3 ay Olağanüstü Hal (OHAL) tavsiye kararı çıktı. MGK toplantısından sonra yine Cumhurbaşkanı Erdoğan başkanlığında gerçekleştirilen Bakanlar Kurulu'nda alınan tavsiye kararına uyumlu olarak OHAL kararı alındı. Peki OHAL nedir, nasıl uygulanır? Hangi şartlarda OHAL ilan edilir. İşte Paralel Çete'nin darbe girşiminden sonra alınan kararın tüm detayları...
OHAL KARARI HANGİ ŞARTLARDA ALINIR
Olağanüstü Hal uygulamasının dayandığı Anayasa'nın 120 maddesin şöyle:
Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddî belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Millî Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilân edebilir.
OHAL KARARI NASIL ALINIR
Olağanüstü Hal ilan etme yetkisi, Anayasa'nın 119 ve 120. maddelerine göre normal Bakanlar Kurulu'na değil, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu'na aittir. Bakanlar Kurulu, 6 ayı geçmemek OHAL kararı alabilir ve sebeplerin devam etmesi halinde her seferinde 4 ayı geçmemek üzere uzatılabilir.Ancak bu kurulun Olağanüstü Hal ilan etme yetkisi, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin (TBMM) onamasına tabidir. Olağanüstü Hal ilanına ilişkin Bakanlar Kurulu kararı Resmî Gazete'de yayımlanır ve hemen TBMM'nin onayına sunulur. TBMM tatilde ise derhal toplantıya çağrılır. Meclis, olağanüstü hal süresini kısaltabilir, uzatabilir veya sonlandırabilir.
OHAL NASIL UYGULANIR
*Olağanüstü hal bir ili kapsıyorsa il valisine,
*Bir bölge valiliğine bağlı birden çok ilde ilan edilmesi halinde bölge valisine, *Birden fazla bölge valisinin görev alanına giren illerde veya bütün yurtta ilan edilmesi halinde, koordine ve işbirliği Başbakanlıkça sağlanmak suretiye bölge valilerine aittir. Gerekli işlimler onlar tarafından yürütülür.
*Bölge valileri; kendilerine ait görev ve yetkilerin bir kısmını veya tamamını, illerinde olağanüstü hal ilan edilen il valilerine devredebilirler.
OHAL NASIL SONA ERER
OHA kararı, TBMM tarafından onaylanmadığında uygulama sona erer. Diğer yandan, OHAL, süresinin bitimiyle de kendiliğinden sona erer. OHAL süresi daha dolmamış ancak uygulamayı gerektirecek sebepler ortadan kalkmışsa, Bakanlar Kurulu'nun istemi üzerine TBMM karar verebilir.
OHAL'IN UYGULANDIĞI YILLAR
12 Eylül 1980 tarihinden önce, 26 Aralık 1978'de Kahramanmaraş olayları nedeniyle Adana, Ankara, Bingöl, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Sivas, Şanlıurfa'da OHAL ilan edildi.
12 Eylül 1980'deki askeri darbe ile başlayan sıkıyönetimin bitiminden hemen sonra 19 Temmuz 1987tarihinde, Bingöl, Diyarbakır, Elazığ, Hakkari, Mardin, Siirt, Tunceli ve Van'da OHAL uygulamasına geçildi. Başbakanlık onayıyla Adıyaman, Bitlis ve Muş da aynı kanunla komşu il olarak belirlendi.
Olağanüstü Hal, bölgede toplam 11 ilde uygulamaya konulurken, Batman ve Şırnak'ın 6 Mayıs 1990'da il olmalarıyla OHAL kapsamındaki il sayısı 13'e yükseldi. Mücavir il olarak uygulama kapsamına alınan Bitlis'te de 19 Mart 1994 tarihinde Olağanüstü Hal'e geçildi.
46 KEZ UZATILDI
Uygulamanın başladığı 19 Temmuz 1987 tarihinden 2002 yılına kadar OHAL 46 kez uzatıldı. Her 4 ayda bir uzatılan Olağanüstü Hal uygulaması, 1994 yılı sonuna kadar 13 ilde sürdürüldü. İlk olarak Elazığ OHA3L kapsamından, Adıyaman da mücavir il olmaktan çıkarıldı. Daha sonra iller tek tek OHAL kapsamından çıkarıldı. 30 Kasım 2002'de OHAL tamamen kaldırıldı.
OHAL'DE HANGİ TEDBİRLER ALINABİLİR
Olağanüstü Hal Kanunu'na göre, alınabilecek tedbirler şöyle:
*Sokağa çıkmayı sınırlamak veya yasaklamak.
*Belli yerlerde veya belli saatlerde kişilerin dolaşmalarını ve toplanmalarını, araçların seyirlerini yasaklamak.
*Kişilerin; üstünü, araçlarını, eşyalarını aratmak ve bulunacak suç eşyası ve delil niteliğinde olanlarına el koymak.
*Olağanüstü hal ilan edilen bölge sakinleri ile bu bölgeye hariçten girecek kişiler için kimlik belirleyici belge taşıma mecburiyeti koymak.
*Gazete, dergi, broşür, kitap, el ve duvar ilanı ve benzerlerinin basılmasını, çoğaltılmasını, yayımlanmasını ve dağıtılmasını, bunlardan olağanüstü hal bölgesi dışında basılmış veya çoğaltılmış olanların bölgeye sokulmasını ve dağıtılmasını yasaklamak veya izne bağlamak; basılması ve neşri yasaklanan kitap, dergi, gazete, broşür, afiş ve benzeri matbuayı toplatmak.
*Söz, yazı, resmi, film, plak, ses ve görüntü bantlarını ve sesle yapılan her türlü yayımı denetlemek, gerektiğinde kayıtlamak veya yasaklamak.
*Hassasiyet taşıyan kamuya veya kişilere ait kuruluşlara ve bankalara, kendi iç güvenliklerinisağlamak için özel koruma tedbirleri aldırmak veya bunların artırılmasını istemek.
*Her nevi sahne oyunlarını ve gösterilen filmleri denetlemek, gerektiğinde durdurmak veya yasaklamak.
*Ruhsatlı da olsa her nevi silah ve mermilerin taşınmasını veya naklini yasaklamak. *Her türlü cephaneler, bombalar, tahrip maddeleri, patlayıcı maddeler, radyoaktif maddeler veya yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı eczalar veya diğer her türlü zehirler ve boğucu gazlar veya benzeri maddelerin bulundurulmasını, hazırlanmasını, yapılmasını veya naklini izne bağlamak veya yasaklamak ve bunlar ile bunların hazırlanmasına veya yapılmasına yarayan eşya, alet veya araçların teslimini istemek veya toplatmak.
*Kamu düzeni veya kamu güvenini bozabileceği kanısını uyandıran kişi ve toplulukların bölgeye girişini yasaklamak, bölge dışına çıkarmak veya bölge içerisinde belirli yerlere girmesini veya yerleşmesini yasaklamak.
*Bölge dahilinde güvenliklerinin sağlanması gerekli görülen tesis veya teşekküllerin bulunduğu alanlara giriş ve çıkışı düzenlemek, kayıtlamak veya yasaklamak.
*Kapalı ve açık yerlerde yapılacak toplantı ve gösteri yürüyüşlerini yasaklamak, ertelemek, izne bağlamak veya toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin yapılacağı yer ve zamanı tayin, tespit ve tahsis etmek, izne bağladığı her türlü taplantıyı izletmek, gözetim altında tutmak veya gerekiyorsa dağıtmak.
*İşçinin isteği, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller, sağlık sebepleri, normal emeklilik ve belirli süresinin bitişi nedeniyle hizmet aktinin sona ermesi veya feshi dışında kalan hallerde işçi çıkartmalarını işverenin de durumunu dikkate alarak üç aylık bir süreyi aşmamak kaydıyla izne bağlamak veya ertelemek.
*Dernek faaliyetlerini; her dernek hakkında ayrı karar almak ve üç ayı geçmemek kaydıyla durdurmak.
*Anayasa'nın 120'inci maddesine göre, olağanüstü halin ilanına veya devamına sebep olan hallerin Türkiye Cumhuriyeti sınırları ve mücavir yurt bölgelerimiz üzerinde cereyan etmesi ve eylemcilerin eylemlerini müteakip komşu ülke topraklarına sığındıklarının tespit edilmesi durumunda, ilgili komşu ülke ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti arasında varılacak mutabakat çerçevesinde, valinin talebi üzerine ilgili komutan, eylemcileri ele geçirmek veya tesirsiz hale getirmek maksadı ile, her defasında Genelkurmay Başkanlığı kanalı ile Hükümetin müsaadesi tahtında, ihtiyaca göre, Kara, Hava veya Deniz Kuvvetleri unsurları ile mahdut hedefli sınır ötesi harekat planlayıp icra etmek.
İŞTE OHAL İLAN EDİLMESİNE NEDEN OLAN DARBE GİRİŞİMİNİ YAPAN ÇETENİN ATAMA LİSTESİ