Ekonomide rasyonel bir politika yerine günlük adımlar dövizin artışına zemin oluşturdu. Yılbaşından bu yana 120 milyar dolar satışla kuru dizginleme çabasının geldiği nokta ise dolarda 8.32 seviyesi oldu. TL yılbaşından bu yana yaklaşık yüzde 44 eridi. Hazine Bakanı’nın “Kura bakmıyoruz” sözlerinden sonra MB Başkanı Murat Uysal da “Herhangi bir kur seviyesi hedeflemiyoruz. TL’nin aşırı değersiz olduğunu değerlendirebiliriz” dedi.
MB YEP’TEKİ ENFLASYON HEDEFİNİ ‘GÜNCELLEDİ'
Merkez Bankası Başkanı, yüzde 8.9 seviyelerinde olan 2020 enflasyon tahmininin de yüzde 12.1’e çekildiğini belirtti. Gelinen noktada kurdan sonra Yeni Ekonomi Programı’nda belirlenen enflasyon hedefi de ‘güncellenmiş’ oldu. Rezervlerin eksiye düşmesine yol açan satışla kuru frenleme yaklaşımından vazgeçilmemesi de tartışma yarattı. ‘Çalışmayan önleme’ rağmen piyasaya yeniden 1 milyar dolarlık para akışı sağlandığı belirtildi.
NE HEDEFİNİZ VAR
RESMİ TATİL ÖNCESİ KURDA YENİ ZİRVE GÖRÜLDÜ
Sürpriz faiz kararıyla yeniden harekete geçen kur dizginlenemiyor. Psikolojik sınır olan 8 lirayı aşan dolar/TL resmi tatil öncesinde 8.32 liraya çıktı. Yılbaşından beri yüzde 30’un üstünde değer kaybeden kur Merkez’in enflasyon raporundan sonra yeni zirveye ulaştı.
Merkez Bankası para politikası kurulu toplantısından sonra dizginlenemeyen kur, yeni rekorlara imza atmaya devam ediyor. Harcanan rezervlere ve örtülü artışlara rağmen 8 lira seviyesini geçen kur dün resmi tatil öncesinde 8.32 ile yeni rekoruna imza attı. 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı tatili öncesi yarım gün işlem yapılan yurtiçi piyasalarda dolar/TL cephesinde hareketli bir gün yaşandı.
TCMB Başkanı Murat Uysal, yılın son enflasyon raporunu açıklamasıyla birlikte artış hızlanırken, kur önemsizliğini bir kez daha ortaya koydu. Başkan Uysal, toplantıda kurdaki yükselişle ilgili sorulara “Merkez Bankası olarak reel veya nominal olarak herhangi bir kur seviyesi hedeflemiyoruz. Nominal ve reel fiyat hedeflemesine bakıyoruz. Tabi ki mevcut makroekonomik temellere baktığımızda, Türk lirasının oldukça, aşırı değersiz bir noktada olduğunu değerlendirebiliriz. Değersiz TL fiyat istikrarına ilişkin riskler oluşturuyor. Bizim döviz kurlarını hedefleme gibi bir duruşumuz yok” yanıtını verdi.
Bunun ardından kurda yükseliş yeniden hız kazandı. TL’de benzer para birimlerinden negatif ayrışma ile birlikte görülen sert değer kaybı TCMB’nin beklentilerin aksine politika faizini sabit tutup sıkılaştırmayı faiz koridorunu genişleterek yapması ile başladı. Son günlerde jeopolitik gelişmelerle AB ve ABD ile gerilimin artabileceği endişeleri ve yaklaşan ABD seçimleri de TL’de değer kaybına etki eden unsurlara eklenmiş durumda. Euro da yükselişini sürdürüyor. 9.65 TL’den güne başlayan euro, 9.7741 TL’yi aşarak zirve yaptı. Artık çift hanelere yerleşen sterlinse 10.7907’den işlem görüyor.
ABD’de stokların 1.2 milyon varil olan beklentinin üzerinde 4,6 milyon varil arttığının açıklanması sonrasında brent petrolün varil fiyatı 40,22 dolar seviyesine kadar geriledi. – EKONOMİ SERVİSİ
TL NEREDEYSE YÜZDE 30’DAN FAZLA KAYBETTİ
Türk Lirası dolar karşısında 2020 yılında yüzde 30’u aşan kayıp yaşadı. Benzer eğilim diğer gelişmekte olan para birimlerinde de görülürken, Türk Lirası gelişen ülkeler arasında Brezilya realinin ardından yılbaşından bu yana en çok değer kaybeden para birimi oldu.
ARTIŞTAN 61 MİLYARLIK KAZANÇ SAĞLANDI
İktisatçı Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, bankalarda döviz mevduatı bulunanların dolarda 6 günde yaşanan artış sayesinde 61.2 milyar TL kur kazancı sağladığını belirtti. Kozanoğlu’nun aktardığı verilere göre Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın geçtiğimiz Perşembe günü gerçekleştirdiği Para Politikası Kurulu toplantısı öncesinde dolar, faiz artışı yapılacağı beklentisiyle 7.80 TL’ye kadar gerilemişti. Merkez Bankası politika faizini yükseltmeyerek yüzde 10,25’te sabit bırakınca dolar hızlı tırmanışa geçti.
BİR HEDEFİNİZ VAR MI?
Merkez’in enflasyon raporuyla birlikte ekonomi yönetiminin ‘kur hedefi’ olmadığı anlaşıldı. Hem Murat Uysal hem de Hazine Bakanı Albayrak’ın açıklamaları artan dövizi önemsemediklerini ortaya koyarken, sırf önceki gün kuru baskılamak için satılan 1 milyar dolarlık rezerv satışı soru işaretlerine yol açtı. YEP ile açıklanan enflasyon ve kur hedefi karşısında Merkez raporu arasındaki fark, ‘gerçek bir hedef var mı?’ yorumlarını beraberinde getirdi.
Kurda yeni zirveler geldikçe ekonomi yönetiminden ‘kuru önemsemiyoruz’ mesajları yükseliyor. En son 8.30 seviyesinin üzerine çıkan kur karşısında Merkez Bankası’nın enflasyon raporu da merakla bekleniyordu. Piyasalar açısından güven veren açıklamaların gelmediği toplantıda yine kur ve faiz mesajı dikkat çekti.
Daha önce Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak da kur ile ilgili tarihi mesajlar vermişti. Yeni Ekonomi Programı sunumundan sonra Eylül ayında gazetecilerin döviz kurlarına ilişkin sorularını yanıtlayan Albayrak, “Kur benim için hiç önemli değil, hiç oraya bakmıyorum” demişti.
Dün gerçekleştirilen enflasyon raporu toplantısında da Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı Murat Uysal benzer bir açıklama yaptı. Uysal “Döviz kurundaki hareketler birçok faktörden etkileniyor. Merkez Bankası olarak bizim kur noktasında herhangi nominal reel kur seviyesi hedeflemiyoruz. Finansal ve fiyat istikrarı bakımından konuya yaklaşıyoruz. Zaman zaman döviz kurlarında iktisadi temellerden uzaklaşma olabiliyor orta vadede makroekonomik temellerle uyumlu bir noktaya gelmesini öngörüyoruz. Mevcut markoekonomik temellere bakınca reel kurun seviyesinin TL’nin aşırı değersiz noktada olduğunu değerlendirebiliriz. Döviz kurunun seviyesiyle ilgili hedefimiz yok” diye konuştu.
Ekonomi yönetimindeki iki önemli ismi döviz tarafının çok önemli olmadığını savunurken, bir yandan da TL’deki daha fazla kaybı önlemek için rezervler tek tek yakılıyor. Daha önce sırf artan kuru dizginlemek için yakılan 120 milyar dolara rağmen rekorlar gelirken, doların 8 lirayı bulmasıyla birlikte önceki gün de 1 milyar dolarlık satış yapıldı. Yapılan açıklamalar ve gerçekleştirilen eylemler karşısında ‘ya rezerv satışını bırak ya da kura önem ver’ yorumları yapıldı.
Kimse sorumluluğu üstlenmezken, Merkez sunumunda da tabela faizinin yükseltilmesi gerektiğine değindi. Fakat daha birkaç gün önce aynı Merkez Bankası politika faizini sabit tuttuklarını açıklamış ve örtülü faiz artışı seçeneğine gitmişti.
Bir diğer dikkat çeken mesele ise Yeni Ekonomik Program (YEP) hedefleri. 2023 yılında ulaşılması beklenen kur hedefini 8.30 seviyeleriyle çoktan geçildi. Enflasyon tarafında da tek hane hedeflerine rağmen YEP’te 10,5 olarak kapanacağı açıklanmıştı.
Merkez Bankası ise hemen 1 ay (dün) sonraki toplantısında 2020enflasyonun 12,1’e ulaşacağını 2021’de de 9,4 olacağını kaydetti. Düşük faiz uğruna ise rezervler 35.9 milyar dolardan -48.7 milyar dolara kadar geriledi.
ENFLASYON ÇİFT HANEYE REVİZE EDİLDİ
TCMB, enflasyon beklentilerini yukarı yönde revize etti. Murat Uysal, enflasyonun 2020 yıl sonunda yüzde 12,1 olarak gerçekleşeceği, 2021 yıl sonunda yüzde 9,4’e geriledikten sonra orta vadede yüzde 5 düzeyinde istikrar kazanacağının tahmin edildiğini söyledi.
Bir önceki beklenti bu yıl için yüzde 8,9 gelecek yıl için yüzde 6,2 seviyesinde bulunuyordu. 2020 yıl sonu enflasyon tahmini 3.2 puanlık güncellediklerini kaydeden Uysal, “Bir önceki TL cinsi ithalat fiyatları 1.6 puan yukarı, çıktı açığı 0,9 puan etki yaptı. Gıda enflasyonundaki artış 0,7 puan yukarı çekerken ana eğilimi ve başlangıç koşularındaki güncellemenin etkisi 0,2 puan hesaplandı. Hizmetler sektöründeki KDV indirimlerinin etkisi -0.2 puan olacak” dedi. YEP hedeflerine de değinen Murat Uysal, YEP ile enflasyon tahminleri arasında belirgin bir fark olduğunu belirtti. Uysal “YEP’ten bugüne döviz kurlarında ciddi değişim oldu... Bunu tahminlere yansıttık” açıklamasını yaptı.
FAİZ ARTIRMADI AMA İHTİYAÇ VAR MESAJI VERDİ
Murat Uysal, Merkez Bankası’nın politika faizi aracını kullanmaktan tereddüt etmeyeceğini vurguladı. Uysal “Kendimizi sınırlamıyoruz politika faizin de kullanabiliriz. Ancak önümüzdeki dönemde sıkılaştırmayla birlikte kredi kanalından gelen baskının kademeli azalmasını reel kurun dengeleyici etkisinin ön plana çıkmasını bekliyoruz. Portföy çıkışlarında durulma ve terse dönüş söz konusu olabilir. Fırsat oldukça rezervleri artırma politikasına devam edeceğiz” dedi.
Ekonomist Haluk Bürümcekçi “Reel politika faizinin pozitif düzeylere çekilmesiyle enflasyon görünümünde sağlanacak iyileşmenin, hanehalkı portföy tercihlerinde dolarizasyon eğilimini zayıflatacağını değerlendiriyoruz. ‘Fonlama maliyeti dememiş, politika faizi demiş’” dedi.
120 MİLYAR DOLAR NEDEN ERİDİ?
Merkez’in enflasyon raporuna ilişkin yorumlarda bulunan ekonomist Uğur Gürses “Tarihin en başarısız ve kötü yönetimine sahip bir Merkez Bankası’na tanık oluyoruz. Sözünün piyasayı etkileyen bir ağırlığını kalmadığına da” dedi. Gürses şöyle devam etti: “Merkez Bankası Başkanı ‘Merkez Bankası’nın kuru bir yerde sabitleme gibi bir hedefi yok ya da böyle bir yanlışın içinde olamaz’ diyor. Sahi kuru “görünmez bir el” mi tutmaya çalışıp 120 milyar dolar Merkez Bankası rezervini eritti?”
YEP BAŞKA MERKEZ BAŞKA
Analist Yalçın Karatepe ise “Eğer bir Merkez Bankası Başkanı konuştuktan sonra, üzerinde imzasının olduğu para değer kaybediyorsa; artık o ülkede Merkez Bankacılığından bahsedilemez” eleştirisini yaptı.
Ekonomist Prof. Dr. Burak Arzova da “Önünüzdeki dönem politikalarına yönelik ezber bozan ya da fiyat istikrarına yönelik bir tedbir setine ben rastlamadım” dedi.
Ekonomist Dr. Murat Kubilay ise “1 ay önce Bakan Albayrak’ın bizzat kendisinin açıkladığı YEP 2020 yılsonu enflasyon beklentisi yüzde 10,5 idi. TCMB Başkanı Uysal enflasyon tahminini yüzde 12,1 olarak yukarı güncelledi. Dolar kuru tahminiyse 2020 yılı son 3 ay için 7.50 idi; şu anda 8.25” yorumunu yaptı.