Ömrü boyunca tiyatro yapan ve geleneksel tiyatroyu bir hayli benimseyen Münir Özkul, henüz 12 yaşındayken Atatürk’e bile oyun oynadı. Atatürk ise usta sanatçı Münir Özkul’a, ‘Sen çok büyük bir tiyatrocu olacaksın’ derken, Başkomutanın ileri görüşlülüğü bir kez daha ortaya çıkmış oldu…
MÜNİR ÖZKUL KİMDİR?
Hayriye Özkul ile Binbaşı İbrahim Özkul çiftinin oğlu olarak 15 Ağustos 1925'te İstanbul'da doğan Münir Özkul, ilk defa 1937 yılında Bakırköy Ortaokulu'nda sahneye çıktı. İstanbul Erkek Lisesi'nden mezun olan Münir Özkul, 1940 yılında kurulan Bakırköy Halkevi sahnesinde, ‘Erkek Güzeli’ adındaki oyunda sergilediği başarısıyla ileride çok büyük bir usta olacağını kanıtladı.
ATATÜRK’TEN ÖZKUL’A: ÇOK BÜYÜK BİR TİYATROCU OLACAKSIN
Muhsin Ertuğrul, ‘İnsan ve Tiyatro Üzerine Gördüklerim’ adındaki kitabında paylaştığı bir hatırasında, Münir Özkul’un 12 yaşındayken sahneye çıktığı başkent Ankara'daki bir tiyatro oyununu Türkiye Cumhuriyetin Kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün de izlediğini vurgulayarak, etkili bir oyunculuk gösteren usta oyuncuyu Atatürk'le tanıştırdığını, Kemal Paşa’nın da Özkul’a, çok büyük bir tiyatrocu olacağını söylediğini aktarmış…
Ses Tiyatrosu'nda 1948 yılında gösterilen ‘Aşk Köprüsü’ ile profesyonel oyunculuğa merhaba diyen Münir Özkul, ardından Muhsin Ertuğrul yönetimindeki Küçük Sahne'ye geçiş yaptı. TRT Arşiv kayıtlarında bulunan bir açıklamasında ilk aktörlük deneyimine bilgiler veren Münir Özkul, Mürüvvet Sim’in çok iyi Ermeni rolü oynadığını kaydederek, oyun gecesi prova teklifinde bulunduğunu anlattı.
İlk gece, korktuğu şarkının üç kez kendisine söylettiğini belirten Münir Özkul, buna inanamadığını, hata yaptığında tiyatrodan yürüyerek Beyoğlu’na kadar gittiğini söyleyerek, rezil olduğunu ve Sirkeci’ye kadar ağladığını ifade etti.
Rol arkadaşı Mürüvvet Sim’le aynı anıyı, Münir’in prova yapamadığını, sanat hayatının bitecek gibi geldiğini, çok ağladığını vurgulayarak, sonrasında sabaha kadar prova yaptıklarını ancak Münir Özkul’un yine prova yapamadığını açıkladı. Mecbur bir şekilde oynadığını söyleyen Sim, Münir Özkul’un kalkıp gittiğini aktararak, ‘Karşımda sanki dev bir sanatçı vardı. Oyun bitti, herkes Münir Özkul’u tebrik etti. Ben de özür dileyerek, elini öptüm’ sözleriyle paylaştı.
Münir Özkul, 1954 yılında George Axelrod'un ‘Yaz Bekarı’ eserlerinde, 1951 yılında John Steinbeck'in ‘Fareler ve İnsanlar’la John Millington Synge'in ‘Babayiğit’, 1955 yılında da John Patrick'in ‘Çayhane’ eseriyle ‘Generalin Aşkı’, ‘Bana Çiçek Yollama’, ‘Godot'yu Beklerken’ ve ‘Yağmurcu’ adındaki eserlerde oynadı.
Ankara Devlet Tiyatrosu, İstanbul Şehir Tiyatroları ve özel tiyatrolarda da çalışmalarını sürdüren Münir Özkul, Sadık Şendil'in ‘Kanlı Nigar’ oyunundaki rolüyle 1968 yılında İlhan İskender Armağanı’nın sahibi oldu.
Sanat hayatında beş kişinin büyük etkisi olduğuna dikkati çeken Münir Özkul, Ferdi Tayfur, Muhsin Ertuğrul, Sadık Şendil, Haldun Dormen ve Şakir Eczacıbaşı’nın kendisi için çok önemli insanlar olduğunu belirterek, Haldun Taner'in kendisi için yazdığı bir eserin olduğuna işaret ederek, tüm isteğinin bu piyesi başarıyla oynamak olduğunu kaydetti.
Sanat hayatının içerisinde her daim 'İbiş'e ve 'Kavuklu'ya hayranlık duyduğunu söyleyen Münir Özkul, insanın çeşitli etkilerden kurtulabilmesi durumunda, ortaya birçok müşterek yönleri olan bir insan tipi çıktığını öne sürerek, bunun da gerçek yönleri ağır basan evrensel insan tanımı ve tipi olduğunu açıkladı.
Münir Özkul, Kavuklu'da ya da İbiş'te kendi içindeki o insanı yakalamak ve o insana varmak istediğini anlattı.
BİR OYUN, 3 ÖDÜL
Geleneksel Türk tiyatrosunun son temsilcisi İsmail Hakkı Dümbüllü, Kel Hasan'dan devraldığı 50 senelik simgesel kavuğunu, 1968 yılında Münir Özkul'a devretmişti. Münir Özkul’un Ortaoyuncular Tiyatro Topluluğu kurucusu Ferhan Şensoy'a 1989 yılında bıraktığı kavuk, en son 2020 yılında eylül ayında Şevket Çoruh'a verilmişti.
Münir Özkul, Haldun Taner'in ‘Sersem Kocanın Kurnaz Karısı' oyununda canlandırdığı rolüyle 1978 yılında ‘Ulvi Uraz’, ‘Avni Dilligil’, ‘İsmail Dümbüllü’ ve ‘İsmet Küntay’ ödüllerinin sahibi olmuştu.
Sinemada 1950’li yıllar itibarıyla adını duyurmaya başlayan Münir Özkul, hayat verdiği karakterlerle büyük beğeni kazanırken, özellikle 1970'li senelerde, kalabalık kadrolu Ertem Eğilmez filmlerinde önemli rolleri oynadı. Hababam Sınıfı serisindeki Özel Çamlıca Lisesi'nin tatlı sert müdür yardımcısı ‘Kel Mahmut’u oynayarak, unutulmazlar arasına adını yazdıran Münir Özkul, yönetmenliğini Sırrı Gültekin'in üstlendiği 1979 yılında yayınlanan ‘İbiş’n Rüyası’ adındaki yapımla ilk defa televizyon dizisinde oynadı.
Dizilerin yaygınlaştığı 1990’larda, ‘Ana Kuzusu’, ‘Uzaylı Zekiye’, ‘Reyting Hamdi’ ve ‘Şaban ile Şirin’de de oynayan Münir Özkul, "Aile Şerefi", "Mavi Boncuk”, "Neşeli Günler", "Gülen Gözler”, "Görgüsüzler" ve "Gırgıriye" adlı aile filmlerinde Adile Naşit’le birlikte başrolü paylaştı. Oynadığı karakterlerle Türk izleyicisinin sevgilisi hâline gelen Münir Özkul'un "Bizim Aile" filmindeki, "Anlamıyor musun beyim, bu çocuklar birbirini seviyor. Ama ben boşuna konuşuyorum. Sevgiyi tanımayan adama, sevgiyi öğretmeye çalışıyorum. Sen, büyük patron, milyarder, para babası, fabrikalar sahibi Saim Bey! Sen mi büyüksün? Hayır, ben büyüğüm! Ben, Yaşar usta! Sen benim yanımda bir hiçsin, anlıyor musun, bir hiç! Gözümde pul kadar bile değerin yok. Ama şunu iyi bil, ne oğluma ne de gelinime hiçbir şey yapamayacaksın. Yıkamayacaksın, dağıtamayacaksın, mağlup edemeyeceksin bizi. Çünkü biz birbirimize parayla pulla değil, sevgiyle bağlıyız." repliği, hafızalarda yer edindi…
CUMHURBAŞKANLIĞI KÜLTÜR VE SANAT BÜYÜK ÖDÜLÜ’NE LAYIK GÖRÜLDÜ
Münir Özkul, "Sev Kardeşim" filmindeki rolüyle 1972 yılında Altın Portakal Film Festivali'nde "En İyi Erkek Karakter Oyuncu Ödülü"ne, "Bizim Aile" filminde oynadığı "Yaşar Usta" karakteriyle ise 1977 yılında Azerbaycan Film Festivali Özel Ödülü'ne değer görüldü.
Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali’nce 2006 yılında verilen Onur Ödülü'nü alan Münir Özkul, 2014 yılında 18. Afife Tiyatro Ödülleri'nde Muhsin Ertuğrul Özel Ödülü'ne, 2015 yılında da Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’nün sahibi oldu.
Münir Özkul, 1980 yılında 40. sanat yılını, 1996 yılında Atatürk Kültür Merkezi'nde yapılan etkinlikte de 55. sanat yılını kutladı.
Ferdi, Hayriye ve Güner adında üç çocuğu olan Münir Özkul’a, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca 1998 yılında ‘Devlet sanatçısı’ unvanı layık görüldü.
MÜNİR ÖZKUL NE ZAMAN ÖLDÜ?
5 Ocak 2018 yılında hayatını kaybeden Münir Özkul, Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi'nde yapılan törenin arkasından Bakırköy Mezarlığı'ndaki aile kabristanına defnedildi.
Sinema oyuncusu Engin Çağlar, Münir Özkul'un vefatının arkasından yaptığı açıklamada, Atlas Sineması üzerindeki Küçük Sahne'nin ilk açıldığı dönemlerde 'Çayhane' oyununda Münir Özkul’u izlediğine dikkati çekerek, onun en iyi yılları olduğunu ve sahnede ustalığını konuşturduğunu ifade etti. Münir Özkul’un gerçekten çok iyi bir tiyatro oyuncusu olduğunu vurgulayan Çağlar, aynı zamanda usta ismin çok iyi bir sinema oyuncusu olduğunu anımsatarak, birlikte unutulmaz filmlerde oynadıklarını ancak onu Hababam Sınıfı'ndaki Mahmut Hoca rolünün zirveye çıkardığını belirtti.
Tiyatro ve sinema oyuncusu Ulvi Alacakaptan ise Münir Özkul’la birlikte bir devrin kapandığını kaydederek, Özkul’un daha çok filmleriyle tanındığını, çünkü sinemanın çok yaygın bir sanat olduğunu ancak ustanın tiyatrocu olarak yaşadığını ve hep gözünün de tiyatroda olduğunu iddia etti.
Genellikle de geleneksel tiyatroyu çok beğendiğini söyleyen Alacakaptan, Münir Özkul’un Haldun Taner'in 'Sersem Kocanın Kurnaz Karısı' oyunundaki, 'Perde' diye biten son tiradının hiçbir zaman unutulamayacağını belirterek, sinemada meşhur olduğunu ve çok insanın onu sinemada tanıdığını ancak her an, her fırsatta tiyatro yaptığını söyledi.
Alacakaptan, Münir Özkul’un ömrünün son zamanlarında bile tiyatro yaptığını vurguladı.