Fibromiyalji sendromunun nedeni henüz kesin olarak tespit edilememekle beraber; enfeksiyonlar, genetik faktörler, travma, stres ve kişilik yapısı gibi etmenler sıralanabilir. Hafif baskı uygulandığında dahi ağrıya neden olabilen fibromiyalji, 18 farklı alanı kapsar. Yaygın ağrı ve hassasiyet durumu söz konusu olduğunda, kişiye fibromiyalji tanısı konulabilir.
FİBROMİYALJİ NEDİR?
Fibromiyalji, kaslarda ve kemiklerde görülen yaygın ağrı, hassasiyet alanları ve genel yorgunluk ile karakterize kronik bir rahatsızlıktır. Belirtiler subjektiftir ve herhangi bir testle ölçülemez. Hastalığın bilinen net bir nedeni yoktur ve bu sebeple sıklıkla başka hastalıklarla karıştırılır.
FİBROMİYALJİ NEDEN OLUR?
Fibromiyaljiye neyin yol açtığı henüz tam olarak belirlenememiştir. Fakat uzun yıllar süren araştırmalar neticesinde bazı faktörlerin hastalığı tetiklediği anlaşılmıştır. Bu faktörler şöyle:
* Enfeksiyonlar: Daha önceden geçirilmiş çeşitli enfeksiyon hastalıkları fibromiyaljiyi tetikleyebilir veya belirtileri kötüleştirebilir.
* Genetik faktörler: Fibromiyalji sıklıkla aile üyeleri arasında daha sıktır. Araştırmacılar, bazı genetik mutasyonların fibromiyalji gelişiminde rol oynayabileceğini düşünmektedir. Fakat hastalıkla ilgili genler henüz tanımlanmamıştır.
* Travma: Fiziksel ya da duygusal travma yaşayan insanlarda fibromiyalji ortaya çıkabilir. Rahatsızlık travma sonrası stres bozukluğu ile ilişkili bulunmuştur.
* Stres: Fiziksel ya da duygusal travma gibi bir stres kaynağı vücutta aylar veya yıllar boyunca devam eden uzun süreli etkilere yol açabilir. Stres, fibromiyaljiye katkıda bulunabilecek hormonal bozukluklarla ilişkili bulunmuştur.
* Kişilik yapısı: Daha çok hassas yapılı, mükemmeliyetçi ve olaylardan çabuk etkilenen kişilik yapısına sahip bireylerde görülür.
Bazı teoriler çeşitli faktörlere bağlı olarak beynin ağrı eşiğini düşürdüğünü ve önceden acı vermeyen bir şeyin zaman içinde çok acı verici hale geldiğini belirtmektedir. Bir başka teoriye göre, vücuttaki sinirler uyarılara daha duyarlı hale gelir. Bu bireylerin ağrı sinyallerine aşırı tepki verebilecekleri ve gereksiz ya da abartılı acılar hissetmeleri anlamına gelir.
Nedenler net olmasa da, fibromiyalji atakları stres, fiziksel travma veya grip benzeri alakasız sistemik bir hastalığın sonucu olabilir. Beyin ve sinir sisteminin normal ağrı sinyallerini yanlış yorumlayarak aşırı tepki göstermesi beyindeki bir kimyasal maddedeki dengesizlikten kaynaklanabilir.
FİBROMİYALJİ BELİRTİLERİ NELER?
* Yorgunluk
* Uyku problemleri
* Uzun süre uykuya rağmen dinlenmiş hissetmemek ve yataktan kalkmakta zorlanmak
* Baş ağrısı
* Depresif ruh hali
* Kaygı
* Odaklanmada veya dikkat vermede zorluk
* Alt karın bölgesinde ağrı
* Nefes almada zorlanma
* Kulaklarda çınlama
* Egzersize karşı dirençsizlik ve çabuk yorulma
Günümüzde fibromiyaljinin vücutta aynı zamanda hassas noktalar olarak adlandırılan ağrı bölgelerine neden olduğu bilinmektedir.
Bu bölgelerin bazıları geçmişte 'tetikleme noktaları' olarak adlandırılan hassasiyet alanları ile örtüşmektedir ancak başka ağrı noktaları geçmişte kabul gören hassasiyet alanlarından ayrı yerlerde görülmektedir.
Geçmişte, bireylerin vücutlarındaki 18 belirli tetikleme noktasından en az 11'inde yaygın ağrı ve hassasiyet varsa fibromiyalji teşhisi konulmuştur. Bu noktaların üzerine sıkıca bastırıldığında birey acı hissediyorsa, fibromiyalji ağrı noktası hassas olarak tanımlanmıştır. Bu noktalar arasında baş arkası ve ense, omuz üstleri, üst göğüs, kalçalar, dizler ve dirseklerin dışı mevcuttur.
2016 yılında fibromiyalji tanı kriterlerinde yapılan revizyonlarda ve güncellemelerde belirtilen 5 ağrı bölgesinin dördünde kas-iskelet ağrısı yaşayan bireylerde fibromiyalji teşhisi değerlendirilmektedir.
Ağrı noktaları artık fibromiyalji teşhisi için tek başına yeterli görülmemektedir. 3 aydan fazla bir süredir devam eden yaygın bir ağrı ile bu ağrıyı açıklayabilecek tanımlanabilir bir tıbbi durum yoksa fibromiyalji teşhisi konulur. Hiçbir laboratuvar testi veya görüntüleme taraması fibromiyaljiyi tespit edemez.
Ağrı, en belirgin fibromiyalji belirtisidir. Vücuttaki çeşitli kaslarda ve diğer yumuşak dokularda tutarlı, sürekli ve donuk bir ağrı gibi hissedilir. Hafif bir ağrıdan yoğun ve neredeyse dayanılmaz bir rahatsızlık ve acıya kadar değişebilir. Ağrının şiddeti günden güne değişebilmektedir. Bununla birlikte, vakalarda ağrı ve yorgunluklarının bütünüyle iyileştiği remisyon tipi dönemler görülebilir.
Fibromiyalji ağrısı göğüs bölgesinde olduğunda, kalp krizinin ağrısı ile benzerlik gösterebilir. Bu ağrı delici, keskin ya da yanma hissi gibi gelebilir ve kalp krizinde olduğu gibi nefes alamama hissi uyandırabilir.
FİBROMİYALJİ NASIL ANLAŞILIR?
Fibromiyalji ağrısının sırtta hissedilmesi çok yaygındır. Bu ağrının bel fıtığı, çekilmiş bir kas ya da romatizma ile arasındaki farkı anlamak her zaman mümkün olmayabilir. Romatizma ile fibromiyaljinin aynı anda görüldüğü vakalar da mevcuttur.
Fibromiyalji ağrısını bacaklardaki kaslarda ve yumuşak dokularda da hissetmek mümkündür. Bu ağrı kramp ağrısına ya da romatizma ağrısına benzeyebilir. Genellikle derin, zonklayan veya yanma hissine benzeyen bir ağrıdır.
Bazı vakalarda bacaklardaki fibromiyalji uyuşma, karıncalanma veya bacakların üzerinde bir şeyler yürüyormuş gibi hissedilir. Bazı durumlarda yorgunluk etkisini bacaklar üzerinde gösterebilir ve uzuvları hareket ettirmek üzerinde ağırlık varmışçasına zor olabilir.
Fibromiyaljinin ağrı haricindeki belirtileri arasında sürekli yorgunluk, uyku sorunları, uzun süre boyunca uyumaya rağmen dinlenmiş hissetmeme (dinlendirici olmayan uyku), başağrısı, depresyon, anksiyete, odaklanma veya dikkat sorunları, karın boşluğunda acı ya da ağrı, gözlerde kuruluk ve interstisyel sistit gibi mesane problemleri bulunmaktadır. Fibromiyalji bireylerin duygusal halini ve günlük enerji seviyesini de etkileyebilir.
Fibromiyalji sisi, fibro sisi veya beyin sisi olarak da bilinir. Bazı bireylerin yaşadıkları bulanıklık hissini tanımlamak için kullandığı bir terimdir. Beyin sisinin belirtileri arasında hafıza kaybı, konsantrasyon zorluğu, ve dikkat vermede zorluk bulunmaktadır. Bazı vakalarda bireyler fibromiyaljinin neden olduğu beyin sisini, hissedilen fiziksel ağrıdan daha rahatsız edici bulmaktadır.
FİBROMİYALJİ SENDROMUNUN TEDAVİSİ VAR MI?
Fibromiyalji tedavisinde kullanılan ilaçların asli amacı ağrıyı kontrol altına almak ve yaşam kalitesini yükseltmektir.
Bu genellikle iki yönlü bir yaklaşımla, kendi kendine bakım ve ilaç kullanımı ile gerçekleştirilir. Fibromiyalji tedavi süreci için alınan ilaçlar ağrıyı hafifletebilir ve daha iyi uyumaya yardımcı olabilir.
Fibromiyalji için yaygın olarak verilen ilaçlar arasında ağır ağrılar için reçeteli, hafif ağrılar için reçetesiz ağrı kesiciler, yorgunluğu gidermek ve uyku düzeninin geri getirmek için antidepresanlar, sinir hücrelerinin ağrı sinyalleri göndermesini engellemek için bazı epilepsi ilaçları mevcuttur.
Daha ağır ağrı kesiciler ve narkotikler, araştırmaların ağrıyı azaltmak için etkili olmadıklarını gösterdiği için geçmişte olduğunun aksine artık tavsiye edilmemektedir.
FİBROMİYALJİ TEDAVİ YÖNTEMLERİ
Fiziksel terapi, kasların dayanıklılığı ve gücünü arttırırken aynı zamanda vücuttaki stresi azaltır. Egzersiz ve stres azaltma teknikleri hem zihinsel hem de fiziksel olarak bireyin kendisini daha iyi hissetmesine yardımcı olacaktır. Destek ve rehberlik için bir terapiste başvurmak çok faydalı sonuçlar verebilir.
Fibromiyalji tedavisi bitkisel ilaçlarla ve doğal tedavi yöntemleriyle de desteklenebilir. Eğer reçete edilen ilaçlar fibromiyalji semptomlarını tamamen rahatlatmazsa, bunlara ek olarak çeşitli alternatifler mevcuttur.
Bu alternatif doğal tedaviler hem stresi hem de ağrıyı azaltmaya odaklanır ve geleneksel tıbbi tedaviler ile birlikte kullanılmalıdır.
Bu tedaviler arasında fizik tedavi, kaplıca terapisi, meditasyon, yoga, tai chi, egzersiz, masaj terapisi ve dengeli, sağlıklı bir diyet mevcuttur. Bu tedavi türlerinden herhangi birisine başlamadan önce mutlaka doktora başvurulmalı ve bireyin durumu ile uyumu hakkında bilgi alınmalıdır.
FİBROMİYALJİDEN KORUNMA YOLLARI NELER?
Fibromiyalji hayat kalitesini son derece olumsuz etkileyen bir rahatsızlıktır. Fibromiyalji ve negatif etkilerinden korunmak için şunlar yapılmalı:
* Düzenli egzersiz yapmak
* Düzenli ve yeterince uyumak
* Çay, kahve gibi uyku düzenini bozabilecek içeceklerden kaçınmak
* Stresli durum ve ortamlardan uzak durmak
* Sağlıklı beslenmek
* Düzenli olarak fizik tedavi, kaplıca tedavisi, masaj gibi uygulamalardan yararlanmak
* Kendine zaman ayırmak, sevdiği arkadaşlarla vakit geçirmek ve hoşlandığı hobiler edinmek gibi yaşam tarzı değişiklikleri
FİBROMİYALJİ DİYET VE BESLENME ÖNERİLERİ
Fibromiyalji teşhisi olan bireylerin genel olarak dengeli bir diyet takip etmesi önerilir. Beslenme, vücudun sağlıklı kalmasını sağlar, semptomların kötüleşmesini önleyebilir ve vücuda sürekli bir enerji kaynağı sağlamaya yardımcı olması bakımından önemlidir.
Bunun için akılda tutulması gereken diyet stratejileri arasında kepekli tahıllar, az yağlı süt ürünleri ve yağsız protein ile birlikte taze meyve ve sebzelerin tüketilmesi mevcuttur.
Bolca su içilmesi ve etten daha fazla sebze tüketilmesi, diyetteki şeker miktarının azaltılmasının yanı sıra sağlıklı bir kilonun korunması tavsiye edilmektedir.
Her yemekten sonra nasıl hissedildiğini takip etmeye yardımcı bir yemek günlüğü tutmak, kişinin hangi besin türlerini tercih etmesi gerektiğini belirlemek için etkili bir yöntemdir.
FİBROMİYALJİ HANGİ DOKTORA GİDİLMELİ, HANGİ BÖLÜMDEN RANDEVU ALINMALI?
Fibromiyalji hastaları teşhis için romatoloji veya fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanına başvurabilirler. Tedavide ise multidisipliner bir yaklaşım gereklidir. Fizik tedavi ve rehabilitasyon hekiminin takibinde hastanın tedavileri planlanır. Ayrıca psikiyatri doktoru veya psikolog yardımı da oldukça önemlidir. Fizyoterapist ve iş-uğraşı terapisti; masaj, fizik tedavi, uğraşı terapisi gibi destekleyici uygulamalar yapar.