NATO’nun en büyük iki gücü, Batı ittifakının iki müttefiği ABD ile Türkiye ikili ilikiler tarihinin en kritik süreçlerini yaşıyor. 15 Temmu darbe girişimi, FETÖ liderinin iadesi ve Suriye krizi gibi hayati sorunlarla sınanan ilişkilerin ABD Senatosu’nun alt kanadı Temsilciler Meclisi’nin kabul ettiği iki yasa tasarısıyla kopma noktasına doğru ilerliyor. Ankara’nın büyük tepkisini çeken tasarıların ilki, neredeyse her dönem ABD yönetiminin önüne gelen Ermen soykırımı iddialarını tanıma başlıklıydı.
ERMENİ TASARISI 405 EVET 11 HAYIR: Her dönem tartışılan ancak yönetimin alt kademesindeki oylamada geri dönen, 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanıyan karar tasarısı dün Temsilciler Meclisi’nde ezici bir çoğunlukla kabul edildi. Temsilciler Meclisi Demokrat Vekili Adam Schiff tarafından nisan ayında sunulan söz konusu tasarı, 405 “evet” oyuna karşılık 11 “hayır” oyuyla meclisten geçti.
Kongre’de Ermeni tasarılarının tarihine bakıldığında, 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanıyan bir tasarının Temsilciler Meclisi’nden geçmesine en çok yaklaştığı zaman 2000 yılında oldu. Bill Clinton’ın ABD Başkanı olduğu dönemde tasarı Meclis gündemine alındı ancak son anda dönemin Temsilciler Meclisi Başkanı Dennis Hastert, Başkan Clinton ve yönetim yetkilileriyle görüştükten sonra tasarıyı gündemden çıkardı. Tasarının Türk-Amerikan ilişkilerine etkileri, özellikle de İncirlik Üssü’nün geleceği gibi konulardaki kaygılar o dönemde tasarının gündemden çıkarılmasında ana etkenlerdi. Benzer Ermeni tasarıları 2007 ve 2010 yıllarında da Temsilciler Meclisi Dışişleri Komisyonu’ndan geçmiş ancak yine yönetimin girişimleriyle genel kurul gündemine getirilmemişti. Ancak tasarının komisyondan geçmesi bile o dönemde Türk-Amerikan ilişkilerinde ciddi kriz yaratmıştı.
YAPTIRIM TASARISI 403 EVET 16 HAYIR: Temsilciler Meclisi’nin gündemine gelen ikinci tasarı da Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde başlattığı ‘Barış Pınarı Harekatı’na tepki olarak yönetimin iki kanadının liderlerinin imzasıyla hazırlanan yaptırım tasarısı oldu. Tasarıya 403’ vekil “evet” oyu kullanırken, “hayır” oyları 16’da kaldı.
Tasarı, Başkan Donald Trump’ın Suriye’den Amerikan askerlerini çekme kararına her iki parti içerisindeki sert öfkenin de bir yansıması olarak görülüyor. Aralarında Trump’a yakın isimlerin de olduğu çok sayıda Cumhuriyetçi ve Demokrat, Başkan’ın asker çekme kararıyla ABD’nin IŞİD’e karşı mücadelede sahada ortaklık kurduğu Kürt güçlere “ihanet ettiğini” ve Türkiye’nin operasyonuna “yeşil ışık” yaktığını savunuyor.
TBMM’DEN ORTAK TEPKİ
TBMM’den ABD Temsilciler Meclisi’nin aldığı kararlara ortak tepki gösterildi. Alınan kararların tarihi gerçeklerin karartılması girişimi olduğu belirtildi. Meclis’teki siyasi partiler, ABD Temsilciler Meclisi’nin 1915 olaylarına ilişkin tasarısını ortak metin ile kınadı.
DAVUTOĞLU: ABD BU YOLDAN MUTLAKA DÖNMELİ
“Amerikan Temsilciler Meclisinin aynı gün içerisinde sözde Ermeni soykırımı iddialarını tanıması ve Barış Pınarı Harekatı nedeniyle Türkiye aleyhine yaptırım kararı alması kesinlikle kabul edilemez.ABD ilişkilerde tamiri imkansız zararlara yol açacak adımlardan mutlaka dönmelidir.”
ABDÜLHAMİT GÜL: BİZİM İÇİN YOK HÜKMÜNDE
“Manidar bir zamanlamayla ABD Temsilciler Meclisi’nden dün çıkan karar, beyhude bir girişimdir. Bizim için, devletimiz için, milletimiz için yok hükmündedir.”
ÇAVUŞOĞLU: SURİYE’DE OYUNU BOZDUĞUMUZ İÇİN
“Tepkimizi ortaya koyduk. İki tane Türkiye’ye karşı alınan kararın sebebi; Suriye’de özellikle oyunu bozmamızdır. Bunun intikamını almaya çalışıyorlar”
EN AĞIR YAPTIRIM TASARISI
Temsilciler Meclisi’nde kabul edilen tasarı Türkiye’ye yönelik oldukça ağır yaptırımlar içeriyor. Cumhuriyetçi ve Demokrat Parti liderlerinin ortak hazırladığı, Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Demokrat Eliot Engel ve Komisyon’un kıdemli üyesi Cumhuriyetçi Michael McCaul’un sunduğu partiler üstü tasarıda Türkiye’ye karşı şu adımların atılması isteniyor;
* Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde yürüttüğü askeri operasyonu durdurması.
* Operasyonla ilişkilendirilen Türk yetkililere ve savunma sektörüyle ilişkilendirilen bankalara yaptırım uygulanması.
* Tasarının yasalaşması halinde Amerikan silahlarının, Suriye’de operasyon yürüten Türk Silahlı Kuvvetleri’ne satışının engellenmesi öngörülüyor.
* Operasyona dâhil üst düzey Türk yetkililerinin ABD’ye girişlerini engellemek ve tümüne yaptırım uygulamak . Yasalaşması halinde yürürlüğe girdikten sonraki 15 gün içinde Milli Savunma Bakanı, Genelkurmay Başkanı, 2. Ordu Komutanı, Hazine ve Maliye Bakanı’na bu yaptırımların uygulanması öngörülüyor. Maddede sadece unvanlar yer alırken, şu an bu görevlerde bulunan kişilerin isimlerine yer verilmiyor. Listenin 60 günde bir güncellenmesi de öneriliyor. Liste her güncellendiğinde, 15 gün içerisinde yeni isimlere yönelik de yaptırımların yürürlüğe girmesi öngörülüyor.
* Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın mal varlığına dair rapor hazırlanması. Yasanın yürürlüğe girmesi durumunda, en fazla 120 gün içinde ABD Dışişleri Bakanı’nın, istihbarat servisi ve Hazine Bakanlığı’yla birlikte çalışarak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ve ailesinin (eşleri, çocukları, anne-babası ve kardeşleri olarak belirtiliyor) tahmin edilen mal varlığı, bilinen gelirleri ve yatırımlarına dair rapor hazırlaması isteniyor.
* ABD silahlarının Suriye’de operasyonel olan Türk kuvvetlerine gitmesini engellemek.
* Türk ordusu ve savunma sanayine para transferi yapan Türk mali kurumlarına hızla yaptırım uygulamak.
* Tasarıda, Halkbank için ayrı bir bölüm ayrılmış. Bu bölüme göre tasarının yasalaşıp yürürlüğe girdiği tarihten sonraki 15 gün içinde Başkan, Halkbank’a ya da bu bankanın iştiraki niteliğindeki herhangi bir kuruluşa mali yaptırım uygulayacak.
* Belirlenen isimlere ivez yasağı konulması.
* 30 gün içinde CAATSA yaptırımlarını uygulamak.