Yaklaşık 160 milyar liralık büyüklüğe sahip olan ‘İşsizlik Fonu’nun devlet tarafından kullanılan yüzde 30’luk kısmı, 2019’da yüzde 50’ye çıkacak. İlk etapta sadece işsiz kalanlara maaş yardımı olarak ortaya çıkan fon zamanla, birçok alana da aktarıldı. İş gücü programları, mesleki eğitim ve kısa çalışma ödeneğinin yanı sıra fon, GAP projesi, kamu bankalarına destek ve İŞKUR içinde kullanıldı.
İşsizlik Sigortası Kanunu (4447 sayılı) 1999’da kabul edildi. 2000 yılında yürürlüğe giren kanun ile birlikte İşsizlik Fonu oluşturuldu. Bu fondan yararlanmak için işçinin işten atılması veya kendi kusuru olmadan işsiz kalması gerekiyor. Tabi bununda şartları var. Son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olması ve son 3 yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödenmemesi gerekiyor. Yaklaşık olan verilere göre en düşük işsizlik maaşı şu an 800 TL. İşsizlik Fonu’nda bulunan para ise yaklaşık 160 milyar lira. Bu fonun 2020’de 158 milyar lira olacağı tahmin ediliyor. İşsizlik Sigortası Fonu’ndan sadece işsiz kalanlar değil, devlette yararlanıyor. Bu fon üzerinden devlet mesleki eğitimlere, iş başı eğitim programlarına, toplum yararına yapılan hizmetlere, girişimcilik eğitimlerine ve sözleşmeli meslek danışmanlarına kaynak sağlıyor. Daha önce devletin bu kalemler için fondan yapacağı harcama yüzde 30 sınırındaydı. İşsizlik maaşı tarafında ise fonun yüzde 100’ü kullanıma açık. Şimdi ise bu oran yükseltiliyor. Resmi Gazete’de yayımlanan İşsizlik Sigortası Fonu gelirlerinin 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 48’inci maddesinin yedinci fıkrasında belirtilen amaçlar için kullanılacak oranının artırılmasına ilişkin Cumhurbaşkanı Kararı yürürlüğe girdi. Buna göre, söz konusu kanunda yüzde 30 olarak belirlenen İşsizlik Sigortası Fonu bir önceki yıl prim gelirleri oranının 2019 ve 2020 yılları için yüzde 50’ye çıkarılması kararlaştırıldı.
İşsizlik Sigortası Kanunu’na göre İşsizlik Sigortası Fonu prim gelirlerinin, iş gücünün istihdam edilebilirliğini artırmak, çalışanların vasıflarını yükselterek işsizlik riskini azaltmak ve teknolojik gelişmeler nedeniyle işsiz kalması beklenenlerin başka alanlara yönlendirilmesini sağlamak, istihdamı artırıcı ve koruyucu tedbirler almak ve uygulamak, işe yerleştirme ve danışmanlık hizmetleri temin etmek, iş gücü piyasası araştırma ve planlama çalışmaları yapmak ve fondan ödenmek üzere vize edilmiş sözleşmeli personel pozisyonlarında çalışanlar ile bunlardan ilgili mevzuatına göre kurum kadrolarına atanan ve kurumda çalışmaya devam eden personelin mali ve sosyal haklarına ilişkin ödemeleri gerçekleştirmek amacıyla kullanılması öngörülüyor.
İŞ VERENLERE TEŞVİK AMAÇLI KULLANILDI
Birleşik Metal İş Sendikası Araştırma Merkezi (BİSAM) işsizleri korumak amacıyla kurulan İşsizlik Sigortası Fonu’nu şöyle açıkladı: Bu yılın ilk sekiz ayında toplam 13 milyar 680 milyon liralık İşsizlik Sigortası Fonu giderlerinin yüzde 43’ünü işverenlere yapılan teşvik ve destekler, yüzde 28’ini aktif işgücü ve iş başı eğitim programları oluşturdu. İşsizlerin ödenek olarak aldıkları miktar ise yüzde 27 seviyesinde kaldı. Devletin fondan aldığı vergi 3 yılda 2 milyon işsize ödenen ödenek kadar oldu. Fonun kuruluşundan bu yana ise fondan Hazine’ye ödenen tutar ise işsize ödenenin yaklaşık yarısı oldu. Fonun prim gelirleri Türkiye İş Kurumu’na aktarılmaya başlandı, kurum personel maaşlarını bile işsizlik fonundan ödedi. Fonun gelirleri azaltıldı. İşverenlere teşvik amaçlı kullanılması sağlandı. Fon gelirleri vergi kapsamına alındı. Fonun kaynakları Hazine’ye aktarıldı.
2008 YILINDA MADDE İÇERİĞİ DEĞİŞTİ
Önceden 4447 sayılı kanunun 46. Maddesi “İşsizlik sigortasının amacı; işsizlik sigortasına ilişkin kuralları ve uygulama esaslarını düzenlemek ve sigortalılara işsiz kalmaları halinde, bu Kanunda öngörülen ödeme ve hizmetlerin yerine getirilmesini sağlamaktır” şeklinde iken 2008 yılında söz konusu değişiklik ile “İşsizlik Sigortasının amacı; işsizlik sigortasına ilişkin kuralları ve uygulama esaslarını düzenlemek ve bu kanunda öngörülen hizmetlerin verilmesini sağlamaktır” şekline dönüştürüldü.
TOPLUM YARARINA ÇALIŞMA
Türkiye İş Kurumu’nun, Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliği’nde geçtiğimiz haftalarda da değişiklik yapılmıştı. Yönetmeliğe “Yükseköğretim öğrencilerine yönelik TYP uygulaması” maddesi eklendi. Buna göre, açıköğretim, yüksek lisans, doktora öğrencileri hariç yükseköğretim öğrencilerine, çalışma hayatıyla tanıştırmak ve çalışma disiplini kazandırmak amacıyla haziran, temmuz, ağustos ve eylül aylarında kamu kurum veya kuruluşlarıyla TYP uygulanacak. Programlar “doğanın korunması, kültürel mirasın restorasyonu, korunması ve tanıtılması, kütüphanelerin bakımı ve düzeni ile kamu kurumlarının kültürel ve sosyal hizmetlerinin desteklenmesi” gibi toplumsal faydanın yüksek olduğu alanlarda olacak.
GAP PROJELERİ VE KAMU BANKALARI İÇİN İŞSİZLİK FONU
İşsizlik fonu kurulduğundan beri 160 milyar TL’ye yakın birikim yaptı. 2015 Eylül’e kadar fonun 12 milyar TL’si GAP projesine harcandı. 11 milyar TL’si de işsizlik maaşı olarak ödendi. 10.4 milyarı aktif işgücü programlarına aktarıldı. 4.3 milyar lirada İŞKUR’un fon masrafları oldu. Özürlü istihdamı için ise 2008-2016 yılları arasında işverenlere 25 milyar lira aktarıldı. Kamu kaynaklarını daha etkin kullanabilmek için İşsizlik Sigortası Fonu’na ait 11 milyar TL üç kamu bankasına aktarıldı.