İBRAHİM KAHVECİ | KARAR
Türkiye doğalgazda son iki yıldır ekonomik durgunluğa bağlı olarak ithalatı kıstı. 2017 yılında 55,3 milyar m3 doğalgaz ithalatına giderken bu miktar 2019 yılında 45,2 milyar m3’e düştü. 2020 yılı ilk 10 ayında da ithalat 2019 yılının sadece 1 milyar m3 üzerinde olurken özellikle İran’dan ithalat yarı yarıya azalmış durumda.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) 2021 yılı doğalgaz tüketim tahminini 50,9 milyar m3 olarak açıkladı. İhtiyacın yüzde 99’unu ithal eden Türkiye 2020 yılında politika değişimine giderek daha ucuz olan spot piyasadan LNG (sıvılaştırılmış gaz) alımına yöneldi. 2017 yılında 55 milyar 250 milyon metreküp doğalgaz ithalatı gerçekleştiren Türkiye bu ithalatın 10 milyar 765 milyon metreküplük kısmını da LNG olarak satın almıştı.
2017 yılında gaz ithalatının yüzde 19,5’lik kısmı LNG olarak satın alınırken bu oran 2020 yılı ilk 10 ayında 13 milyar 699 milyon metreküp ile yüzde 37,3’e yükseldi. Yaz aylarında spot piyasada 90 doların altına gerileyen sıvılaştırılmış gaz fiyatlarından yararlanmayı amaçlayan bu politika ile boru hatlarından 200 dolara yakın fiyattan gaz alımı en düşük seviyeye çekildi.
Hata Mart 2020’de Rusya’dan gaz ithalatı aylık 390 milyon m3’e düşerken haziran ayında ithalat 157 milyon m3’e kadar çekildi. Rusya ile gaz vanalarının yeniden açılması temmuz ayında başladı ve ekim ayında bu ithalat 2 milyar m3’ün üzerine çıktı.
Yılın ilk 10 ayı itibari ile Rusya’dan ithal edilen doğalgaz miktarı 10 milyar 585 milyon m3’e ulaşırken bu miktar geçen yıl eş dönemde 12 milyar 220 milyon m3 seviyesindeydi. Ama daha dikkat çekici ithalat politikasındaki değişim İran ile yaşandı.
Nisan-Temmuz arasında İran ile doğalgaz ithalatı sıfır seviyesine düşürüldü ve ekim ayında bile sadece 97 milyon m3 gaz ithalatı yapıldı. Yılın ilk 10 ayında İran’dan yapılan doğalgaz ithalatı sadece 3 milyar 048 milyon m3’de kalırken bu miktar geçen yıl aynı dönemde 6 milyar 025 milyon m3 seviyesindeydi.
İran ile gaz ithalatının yüzde 49,4 düştüğü dönemde Rusya ile de gaz ithalatı yüzde 13,4 azalma yaşadı. Ama aynı dönemde Azerbaycan ile gaz ithalatımız yüzde 20,3 artışla 9 milyar 381 milyon m3 seviyesine yükselmiş oldu.
BORU HATTINDA GECİKMELİ ENDEKS
Türkiye boru hatları üzerinden 3 komşusu ile doğalgaz ithalatını 25 yıllık kontratlar ile yürütüyor. Bu anlaşmaları ise nerede ise bir elin parmakları ile sayılı kişiler bilmektedir. Anlaşmalar hem gizli hem de petrol ve türev ürünlerin fiyat endekslerine bağlı olarak gecikmeli olarak tabelaya yansıyor.
Pandemi başlangıç döneminde petrol ve doğalgaz fiyatlarının çok düştüğü ilk anlarda boru hattı doğalgazı oldukça pahalı durumdaydı. Spot piyasada LNG fiyatlarının bile liman teslimi 80 dolara kadar gerilediğinde boru hattı gaz fiyatı hala 200 dolar seviyesindeydi.
İşte bu dönemde LNG ithalatını artırarak boru hattı gaz alımını azaltan bir Türkiye oldu. Hazine verilerine göre yaz aylarında Avrupa gaz fiyatı $/mmbtu 2,0 doların altında kalırken bu fiyat artık 6 dolar sınırına yükselmiş oldu.
Oysa şimdi boru hattı gaz fiyatları gecikmeli etkiden dolayı 150 dolar seviyelerine gerilerken spot fiyatlar daha pahalı hale geldi. EPDK verilerine bakıldığında da Türkiye’nin doğalgaz ithalatında yaz bitimi ile yeniden boru hattı ithalatına döndüğü ve özellikle Rusya’dan alımlarını iki katına yakın artırdığı görülüyor. Ama dikkat çekici nokta İran hattından gaz alımının hala sıfıra yakın seviyede kalmış olması.