En uzun gecenin yaşandığı 21 Aralık günü, dünyanın kuzey yarımküresinde 'kış gündönümü' gerçekleşir. Bugün, gölgelerin en uzun düştüğü gün olarak da bilinir. 21 Aralık günü güney yarımkürede ise 'yaz gündönümü' yaşanır.
KIŞ GÜNDÖNÜMÜ NEDİR?
Güneş ışınlarının Oğlak Dönencesi'ne dik geldiği gün, 'kış gündönümü' olarak abdlandırılıyor. 21 Aralık gününe denk gelen kış gün dönümünde kuzey yarımkürede günler uzamaya, güney yarımkürede kısalmaya başlar.
Bu tarih bazı ülkelerde kuzey yarımkürede kışın, güney yarımkürede yazın başlangıcı sayılır. Bununla beraber bazı ülkelerde de yazın veya kışın tam ortası kabul edilir. Güney yarımkürede en uzun gündüz, kuzey yarımkürede en uzun gece yaşanır.
EN UZUN GECE HANGİ GÜNE DENK GELİYOR?
Kuzey Yarımküre'de kış gündönümü bu yıl 21 Aralık 2021 Salı günü saat 10.02'de gerçekleşecek.
Gündönümü tarihleri, yıllara ve ülkenin yerel saatine göre değişebilir. Kuzey yarımkürede kış gündönümü genel olarak 21 Aralık tarihinde gerçekleşir.
En uzun gecenin farklı tarihlere denk gelmesinin nedeni, takvim sistemi ile Dünya'nın Güneş etrafındaki dönüş süresi arasındaki farklılıktan kaynaklanmaktadır.
Gökbilimde Güneş'in ilkbahar noktasından art arda iki geçişi arasındaki süre yani 1 yıl 365 gün 5 saat 48 dakika 46 saniyedir. Fakat Türkiye dahil pek çok ülkede kullanılan takvime göre takvim artık yıl haricinde tam olarak 365 gündür. Aradaki bu saat farkından dolayı gündönümlerinin denk geldiği gün de yıldan yıla 365 günlük takvimin farklı bir gününe denk gelebilir.
EN UZUN GECE KAÇ SAAT SÜRECEK?
2021 yılında 21 Aralık Salı günü yaşanacak en uzun gece ortalama 14 saat 12 dakika sürecek. Yarından itibaren geceler kısalmaya başlayacak ve gündüz süreleri uzamaya başlayacak. 21 Aralık'ta ülkemizde en uzun gece ise kuzey bölgesinin en ucunda yer alan Sinop'ta yaşanacak.
GÜNDÖNÜMÜ VE EKİNOKS TARİHLERİ
21 Mart ekinoksu: Gece ve gündüz eşit olur, bizim bulunduğumuz kuzey yarımkürede ilkbahar başlarken güney yarımküre sonbahara girer.
21 Haziran yaz gündönümü: Yılın en uzun gündüzü ve en kısa gecesinin yaşandığı zamandır. Kuzey yarımkürede yaz başlarken güney yarımkürede kış başlar.
23 Eylül ekinoksu: Gece ve gündüz eşit olur. Kuzey yarımkürede yaz biter, sonbahar başlar. Güney yarımkürede ise bahara geçiş olur.
21 Aralık kış gündönümü: Yılın en uzun gecesi, en kısa gündüzü yaşanır. Kuzey yarımkürede kış mevsiminin başlangıcıdır.
MEVSİM BAŞLANGIÇLARI VE BU TARİHLERİN ÖZELLİKLERİ
21 MART (EKİNOKS)
* Güneş ışınları ekvatora dik gelir.
* Güneş ışınları her iki yarımküreye aynı açılarla gelir.
* Dünya'daki durgun sularda gel-git sıklığı artar.
* 21 Mart tarihinden 23 Eylül tarihine kadar ışınlar ekvatorun kuzeyindeki noktalara dik geldiğinden kuzey yarımkürede gündüzler, güney yarımküreden daha uzundur.
* 21 Mart kuzey kutup noktasında 6 aylık gündüzün başlangıç tarihleridir. Güneş, ekinokslarda tam doğudan doğup tam batıdan batar.
* Güneş'ten her iki yarımküreye gelen enerji miktarı eşit olmasına rağmen, sıcaklık birikiminin farklı olması nedeniyle, sıcaklıklar eşit değildir.
* Güneş ışınları kutup noktalarına teğet geçtiğinden, aydınlanma dairesi kutup noktaları üzerinde oluşmuştur. Kutuplarda alacakaranlık yaşanır.
* Tüm Dünya'da gece ve gündüz süreleri eşittir.
* Aynı meridyen üzerindeki tüm noktalarda Güneş aynı anda doğup, aynı anda batar.
* Her iki yarımkürede bahar mevsimlerinin başlangıcıdır. 21 Mart kuzey yarımkürenin ilkbaharı, güney yarımkürenin sonbaharıdır.
* Kuzey yarımkürede ilkbahar, güney yarımkürede sonbahar başlangıcıdır.
* Güney yarımküre yaz, kuzey yarımküre kış mevsiminden çıktığı için (sıcaklık birikimi nedeniyle) güney yarımküre daha sıcaktır.
* 21 Mart'tan sonra ışınlar ekvatorun kuzeyine daha dik geleceği için kuzey yarımkürede gündüzler daha uzun olur.
* Kuzey kutup noktasında 6 ay süreli gündüzün, güney kutup noktasında ise 6 ay süreli gecenin başlangıcıdır.
21 HAZİRAN (YAZ GÜNDÖNÜMÜ)
21 Haziran'da güneş ışınları Yengeç Dönencesi'ne dik gelir. Bunun sonucunda aşağıdaki olaylar gerçekleşir:
* Güneş ışınları kuzey yarımküreye en dik, güney yarımküreye en eğik açılarla gelir.
* Kuzey yarımkürede yaz mevsimi, güney yarımkürede kış mevsimi başlangıcıdır.
* Dünya'nın en sıcak yerleri, üzerinden Yengeç Dönencesi'nin geçtiği karaların iç kısımlarıdır.
* Kuzey yarımkürede en uzun gündüz, güney yarımkürede ise en kısa gündüz yaşanır.
* Bu tarihten sonra kuzey yarımkürede gündüzler kısalmaya (yaz gündönümü), güney yarımkürede ise uzamaya (kış gündönümü) başlar.
* Aydınlanma çizgisinin sınırları kutup dairelerinden geçer. kuzey kutup dairesinde 24 saat süreyle gündüz, güney kutup dairesinde 24 saat süreyle gece yaşanır.
* Kuzey kutup kuşağı aydınlık, güney kutup kuşağı karanlık daire içindedir.
* Gündüz süresi kuzeye gidildikçe uzar. Bu nedenle, ülkemizde en uzun gündüz Sinop'ta, en kısa gündüz Hatay'da yaşanır.
* Güneş ışınlarının atmosferde kat ettiği yolun en kısa olduğu yer Yengeç Dönencesi'dir.
* Öğlen saat 12.00'de Yengeç Dönencesi'nde yataya dik duran cisimlerin gölgesi oluşmaz.
* 21 Haziran'da görülen olayların tam tersi 21 Aralık'ta oluşur. Bu nedenle 21 Aralık konumunda görülen olayları öğrenmek için ayrıca çalışma yapmak yerine, 21 Haziran'da görülen olayların tam tersini düşünmek yeterlidir.
23 EYLÜL (EKİNOKS)
* Güneş ışınları ekvatora dik gelir.
* Güneş ışınları her iki yarımküreye aynı açılarla gelir.
* Dünya'daki durgun sularda gel-git sıklığı artar.
* 23 Eylül tarihinden 21 Mart tarihine kadar ışınlar ekvatorun kuzeyindeki noktalara dik geldiğinden güney yarımküredeki gündüzler, kuzey yarımküreden daha uzundur.
* 23 Eylül ise güney kutup noktasında 6 aylık gündüzün başlangıç tarihleridir. Güneş, ekinokslarda tam doğudan doğup tam batıdan batar.
* Güneş'ten her iki yarımküreye gelen enerji miktarı eşit olmasına rağmen, sıcaklık birikiminin farklı olması nedeniyle, sıcaklıklar eşit değildir.
* Güneş ışınları kutup noktalarına teğet geçtiğinden, aydınlanma dairesi kutup noktaları üzerinde oluşmuştur. Kutuplarda alacakaranlık yaşanır.
* Tüm Dünya'da gece ve gündüz süreleri eşittir.
* Aynı meridyen üzerindeki tüm noktalarda Güneş aynı anda doğup, aynı anda batar.
* Her iki yarımkürede bahar mevsimlerinin başlangıcıdır. 23 Eylül güney yarımkürenin ilkbaharı, kuzey yarımkürenin sonbaharıdır.
* 23 Eylül'de, 21 Mart'taki olaylar kuzey ve güney yarımküreler arasında yer değiştirir.
21 ARALIK (KIŞ GÜNDÖNÜMÜ)
21 Aralık'ta güneş ışınları Oğlak Dönencesi'ne dik gelir. Bunun sonucunda aşağıdaki olaylar gerçekleşir:
* Güneş ışınları güney yarımküreye gelebileceği en dik, kuzey yarımküreye en eğik açılarla gelir.
* Güney yarımkürede yaz, kuzey yarımkürede kış mevsiminin başlangıcıdır.
* Üzerinden Oğlak Dönencesi'nin geçtiği karaların iç kısımları, Dünya'nın en sıcak yerleridir.
* Güney yarımkürede en uzun gündüz, kuzey yarımkürede ise en uzun gece yaşanır.
* Bu tarihten sonra kuzey yarımkürede gündüzler uzamaya (kış gündönümü) güney yarımkürede kısalmaya (yaz gündönümü) başlar.
* Güneş ışınlarının atmosferde kat ettiği yolun en kısa olduğu yer Oğlak Dönencesi'dir.
* Öğlen saat 12.00'de Oğlak Dönencesi'nde yataya dik duran cisimlerin gölgesi oluşmaz.
* Aydınlanma çizgisinin sınırları kutup dairelerinden geçer. güney kutup kuşağı aydınlanma çemberi içinde iken, kuzey kutup kuşağı karanlık çember içindedir.
* Kuzey kutup dairesinde sadece bu gün 24 saat süreyle gece, güney kutup dairesinde ise 24 saat süreyle gündüz yaşanır.
* Gündüz süresinin uzunluğu güneye gidildikçe artar. Bu nedenle 21 Aralık'ta ülkemizde en uzun gündüz Hatay'da yaşanır.