UNESCO tarafından 2015 yılında Dünya Kültür Miras Listesi'ne alınan ve görünümü 'kalkan balığı' şeklindeki Çin Seddi'nden sonra en uzun sur olma özelliğini taşıyan Diyarbakır surlarının bir bölümü dönemin valisi Faiz Ergun'un talimatıyla 1930 yılında 'Sur içine hava girmiyor, bulaşıcı hastalıklar yaygınlaşıyor, hava sirkülasyonu olsun' diye top atışlarıyla yıkıldı.
Surların yıkımı, o dönem Mezopotamya'daki tarihi eserler hakkında araştırma yapmak üzere Diyarbakır'da bulunan Fransız arkeolog Albert Louis Gabriel, Milli Eğitim Bakanlığı'na 'surların tarihi ve arkeolojik açıdan paha biçilemez olduğunu' belirttiği raporu iletmesinin ardından yıkım durduruldu.
Yakın zamanda Diyarbakır'da temaslarda bulunan Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, yıkılan surların yeniden inşa edileceğini duyurdu.
Bakan Kurum, Dağkapı Meydanı'ı düzenlenme projesi kapsamında daha önce yıkılan 250 metre uzunluğundaki surun ve yeni Dağkapı'nın tarihe uygun şekilde yapılacağını söyledi.
Diyarbakır Kültür, Turizm ve Musiki Derneği (DİKTUM-DER) Yönetim Kurulu Başkanı Kenan Aksu, Diyarbakır surlarının yıkımına engel olan Fransız arkeolog Albert Louis Gabriel'e minnetle andıklarını söyledi.
Aksu, surların Diyarbakır'ın turizmine önemli katkılar sağladığını ifade ederek, restorasyon çalışmalarının ardından kente gelen turist sayısında artış yaşanacağını belirterek, şunları söyledi:
"Diyarbakır surları bizim için dünyada eşi ve benzeri bulunmayan bir eserdir. Suriçi ise bir mücevher. Dünyada hiçbir şehir, 5.5 kilometre uzunluğundaki surlarla korunmamıştır. Dönemin valisi, şehir hava alamıyor diye Diyarbakır surlarını yıkmaya başlamış. Bazı bölümlerini yıktırdı.
Dünyaya mal olan Diyarbakır surlarının yıkıldığını gören Albert Gabriel, yıkımını durdurmuş. Albert Gabriel'i minnetle anıyoruz. Gabriel, bunu önlemeseydi surların büyük bir bölümü yıkılırdı. Sayın Valimiz Münir Karaloğlu, Diyarbakır'a geldiği günden beri çok kısa bir süre olmasına rağmen, surların onarımı ilk kez onun çabasıyla başlatıldı.
Çevre ve Şehircilik Bakanımız Murat Kurum, geçen gün Diyarbakır'a yaptığı ziyarette yıkılan surların yeniden inşa edileceğinin müjdesini verdi. Bu gelişme bizim için çok önemli.
Diyarbakır surları korunmasıyla kente 5 milyondan fazla turist gelir. Dünyada son zamanlarda kültürel turizm ön plana çıktı. Diyarbakır'da tarihin yazıldığı yerdir. Burada 33 medeniyetin izleri vardır. Hiçbir kentte 33 medeniyetin izleri bulunmaz. Bu medeniyetler burada eserlerini bırakmış. Surların onarılması kadar, korunması da önemlidir."
Aksu, Diyarbakır surları bünyesinde 82 burcun yer aldığını hatırlatarak, her burca bir ilin ismi verilmesi öneresinde bulundu.
Aksu, "Diyarbakır burçları şu an temizleniyor. Bu çalışmanın ardından bu burçların korunması ve hayat verilmesi gerekiyor. Benim önerim şu, 81 ilimiz var. Bizim 82 burcumuz var. Birine Sayın Cumhurbaşkanımızın adını veririz. 81 burca da 81 ilin ismi verilir. Her ay bir il kendi kültürünü tanıtmak amacıyla burçlarda etkinlik yapabilmeli. Her ay bu kent Diyarbakır'da festival yapacak. Bütün Türkiye buraya gelecek" dedi.
Albert Louis Gabriel, 1883 yılında, Fransa’da doğdu. Sorbonne Üniversitesi'nde Güzel Sanatlar ve Edebiyat okuduktan sonra Paris Üniversitesi’nde doktora yaptı. Gabriel, 1926 yılında Türkiye’ye gelerek, Darülfünun’da arkeoloji ve sanat tarihi dersleri verdi. Milli Eğitim Bakanlığı ile 1930'da anlaşarak, Mezopotamya’daki eserler hakkında araştırma yapmak üzere Hasankeyf’ten Van’a incelemelerde bulundu. Eserlerin fotoğraflarını çeken, çizimlerini yapan ve metinler yazan Gabriel, 1930’lu yıllarda Diyarbakır'a geldi.