Cumhuriyet'in yetiştirdiği en önemli bilim insanlarından biri olan Halil İnalcık'ın 'The Ottoman Empire The Classical Age 1300-1600' ve 'An Economic and Social History of the Ottoman Empire' gibi kitapları dünya üniversitelerinde başlıca ders kitabı olarak okutuluyor. Özer Ergenç, İlber Ortaylı, Linda Darling, Fariba Zarinebaf, Rhoads Murphey, Ertuğrul Ökten, Emrah Safa Gürkan, Ali Yaycıoğlu, Bülent Arı gibi isimleri yetiştiren 'hocaların hocası', Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde 32 yıl hizmet verdikten sonra 1972 yılında Chicago Üniversitesi'nde Osmanlı Tarihi Kürsüsünü, 1993 yılında Bilkent Üniversitesi'nde Tarih Bölümünü kurdu.
HALİL İNALCIK'IN HAYAT HİKAYESİ
7 Eylül 1916 tarihinde İstanbul'da dünyaya geldi.
Babası Kırım göçmenlerinden Seyit Osman Nuri Bey, annesi Ayşe Bahriye Hanım'dır. Ailesi 1924 yılında Ankara'ya yerleşti.
Halil İnalcık 1923-1930 yılları arasında Ankara Gazi Mektebi'nde, bir yıl Sivas Muallim Mektebi'nde eğitim aldı. Orta tahsilini 1931'de Ankara'da Gazi Muallim Mektebi'nde tamamladıktan sonra Balıkesir Necati Bey Muallim Mektebi'nde lise tahsiline devam etti. 1936 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yeni Çağ Tarihi bölümünde yüksek öğrenimine başladı. 1940 yılında mezun olduktan sonra fakültede asistan olarak kaldı.
1942 yılında Tanzimat ve Bulgar Meselesi adlı doktora tezini verdi. 1943'te Viyana'dan 'Büyük Ricat'e Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım Hanlığı başlıklı teziyle doçentliğe atandı.
HALİL İNALCIK'IN EĞİTİM HAYATI
Uzun yıllar aynı fakültede Osmanlı ve Avrupa tarihi üzerine dersler veren Halil İnalcık, 1947'de Türk Tarih Kurumu (TTK) üyeliğine seçildi. 1949'da İngiltere'ye giderek British Museum'da Türkçe yazmalar üzerinde çalıştı ve Calendar of State Papers serisinde Osmanlı tarihine ait kayıtları topladı. Public Record Office'te Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili kaynak taraması yaptı. 1951 yılında Türkiye'ye döndü.
1951'in yazında Bursa Şer'iyye Sicilleri üzerine çalışmaya başladı. Girişimleri sonucu siciller, Topkapı Sarayı'ndaki atölyede ciltlenip temizlenerek tekrar Bursa'ya gönderildi. İnalcık, Haziran 1952'te Viyana Bozgun Yıllarında Osmanlı-Kırım Hanlığı İşbirliği teziyle profesörlük unvanı aldı.
Columbia, Princeton, Pennsylvania, Harvard Üniversitelerinde ziyaretçi profesör olarak dersler veren İnalcık, 1972 Ankara Üniversitesinden emekli olarak Chicago Üniversitesi'nde Osmanlı Tarihi Kürsüsünü kurdu. 1973 yılında kitabı The Ottoman Empire The Classical Age 1300-1600 yayımlandı.
HALİL İNALCIK'IN KARİYERİ
İnalcık, Osmanlı/Türk tarihi araştırmalarının ortaya koyduğu yeni bilgi ve bulguların en üst düzeyde paylaşılıp tartışılması için 'International Association for Social and Economic History of Turkey' adlı uluslararası bir birlik kurdu, ilk 1977'de Hacettepe Üniversitesi'nde olmak üzere 11 uluslararası kongrenin toplanmasına öncülük etti.
1986 yılında Chicago Üniversitesi'nden de emekliye ayrıldı ve 1993 yılında Bilkent Üniversitesi'nde Tarih Bölümü'nü kurdu. 23 yıl boyunca Bilkent Üniversitesi Osmanlı Tarihi Bölümü'nde yüksek lisans ve doktora öğrencilerine seminer dersi verdi.
2003 yılında Bilkent Üniversitesi'nde Halil İnalcık Center for Ottoman Studies adlı bir merkez kurdu. Halil İnalcık, yıllardan beri çeşitli arşivlerden topladığı belge ve defterlerin kopyalarını, yarım kalmış araştırma metinlerini, 1000'den fazla ayrıbasımı ve diğer materyalleri bu merkeze bağışladı.
SAYILI BİLİM İNSANLARI ARASINDA YER ALDI
Dünyanın çeşitli üniversitelerinden çok sayıda fahri doktora tevcih edilen Halil İnalcık, 20. yüzyıl sona ererken Cambridge'de bulunan Uluslararası Biyografi Merkezi tarafından dünyada sosyal bilimler alanında sayılı 2000 bilim insanı arasında gösterildi.
Hayatı ve tarihçiliğini anlattığı Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık Kitabı adlı söyleşi kitabı Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları'ndan 2005 yılında yayımlandı.
Avrasiya Akademiyası'nın kurucu üyelerinden birisiydi.
ÖZEL YAŞAMI
1945'te AÜDTCF Arap Dili ve Edebiyatı Bölümü'nden Şevkiye Işıl ile evlendi. Bu evlilikten kızı Günhan dünyaya geldi.
Halil İnalcık çok iyi düzeyde Osmanlı Türkçesi, iyi düzeyde; İngilizce, Fransızca, Almanca, orta düzeyde de; Arapça, Farsça ve İtalyanca biliyordu.
HALİL İNALCIK'IN ÖLÜMÜ
Halil İnalcık çoklu organ yetmezliği nedeniyle 25 Temmuz 2016 tarihinde saat 19.10'da Ankara'da tedavi gördüğü hastanede 99 yaşında hayatını kaybetti.
Cenazesi Bakanlar Kurulu kararıyla Fatih Sultan Mehmet'in de türbesinin bulunduğu Fatih Camii Haziresi'ne defnedildi.
Ölümünün ardından birçok yerde anma törenleri düzenlenen İnalcık için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın talimatı ile özel bir kabir yapıldı. Geleneksel Osmanlı kabirleri tarzında düzenlenen Halil İnalcık'ın mermerden yapılan 'ulema kabri', kabrin yazma ve motifleri altın varak ile süslendi.
FATİH CAMİİ HAZİRESİNE KİMLER DEFNEDİLİYOR?
Kadir Topbaş, Cumhuriyet döneminde Fatih Camii kabristanına defnedilen 6. kişi olacak. Son olarak 2016 yılında Prof. Dr. Halil İnalcık'ın cenazesi buraya defnedilmişti.
Osmanlı döneminde yapılan selatin camilerdeki hazirelere defin işlemi, günümüzde Cumhurbaşkanı'nın onayıyla gerçekleşebiliyor. Fatih Camii haziresinde 425 mezar bulunuyor.
19. yüzyıla kadar camilerin hazirelerine sivil defin yapılmadığını ancak 19. yüzyıl sonrasında değişim yaşandığını belirten Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Öz, "Ağırlıklı olarak buraya definler 19. yüzyılda başladı. Burada yalnız devlet adamları değil asker, tarikat erbapları ve alimlerin de mezarları bulunuyor. Fatih Camii Haziresi'nde Gazi Osman Paşa, Gazi Ahmet Muhtar Paşa gibi önemli isimler yatıyor. Osmanlı döneminde de hazirelere sahip olan vakıfların yöneticileri ve hükümdarın izniyle defin işlemi gerçekleştiriliyordu" dedi.
FATİH CAMİİ HAZİRESİNDEKİ TÜRBELER
* Fatih Sultan Mehmet Han
* Gülbahar Hatun
* Gazi Osman Paşa
* Dinozade Abidin Paşa
* Nakşidil Valide Sultan
* Gülüstü Sultan
HAZİREDEKİ BAZI KABİRLER
* Abdurrahman Nurettin Paşa (1833-1912)
* Ahmet Amiş Efendi (1808-1920)
* Ahmet Cevdet Paşa (1822-1895)
* Ali Emiri Efendi (1857-1924)
* Sami Efendi (1838-1912)
* Mehmet Esad Yesari Efendi (?-1798)
* Mustafa Haki Tokadi Efendi (? -1920)
* Mustafa İzzet Efendi (1770?-1849)
* Mustafa Naili Paşa (1798-1871)
* Ömer Hilmi Efendi (1843-1889)
* Seyyid Mardini Yusuf Sıtki Efendi (1816-1903)
* Edebiyatçı Ahmet Mithat Efendi (1844-1912)
* Vezir Ahmet Nazif Paşa (1841-1905)
* Edip Ali Nusret Bey (1874-1912)
* Şeyhülislam Amasyavi Seyyit Halil Efendi (1804-1880)
* Şeyhülislam Dağıstanlı Ömer Hulusi Efendi (1857- ?)
* Vali Edip Paşa (1847-1904), Maarif Nazırı Emrullah Efendi (1858-1914)
* Sadrazam Gazi Ahmet Muhtar Paşa (1839-1918)
* Mirliva Gazi Mehmet Zekeriya Paşa (?-1879)
* Âlim Hacı Mehmet Emin Efendi (? -1901)
* Ferik Hacı Hüseyin Rıfkı Paşa (?-1911)
* Müderris Hafız Ahmet Şakir Efendi (?-1897)
* Alim Hoca İshak Efendi (1803-1891)
* Nâzır İbrahim Rasih Paşa (1851-1906)
* Ferik İsmail Hakki Paşa (1835-1889)
* Müşir Mahmut Mesut Paşa (1820-1890)
* Alim Manastırlı İsmail Hakkı Efendi (1856-1911)
* Vali-Adliye Nazırı Mehmed Akif Paşa (1822-1893)
* Dersiam Mehmet Hamdi Efendi (?-?)
* Vali Mehmet İzzet Paşa (1824/25-1890)
* Mehmet Nazif Paşa (?-1894)
* Rusumat Emini Mehmet Raif Paşa (1836-1911)
* Hariciye Nazırı Mehmet Raşit Paşa (1824-1876)
* Şeyhülislam Mehmet Refik Efendi (1813-1872)
* Müşir Mehmet Şakir Paşa (1847-1905)
* Vezir Mehmet Şevket Paşa (1824-1890)
* Askeri Müfettiş Mehmet Tevfik Paşa (1855-1915)
* Matematikçi Salih Zeki Bey (1864-1921)
* Şura-yı Devlet Azası Samipaşa-zade Necip Paşa (1855-1883)
* Meşayıhdan Hasan Hamdi Efendi (?-1904)
* Şehbenderzade Ahmet Hilmi Efendi (?-1913)
* Harbiye Nazırı Şevket Turgut Paşa (?-1924)
* Topçu Ali Rıza Paşa (1854-1921)
* Vezir Veliyüddin Paşa (?-1891)
CUMHURİYET SONRASI DEFNEDİLEN KİŞİLER
* Meşayıhdan Ahmet Tahir Memiş Maraşi Efendi (?-1954)
* General Pertev Demirhan (1871-1964)
* İbrahim Subaşı (1926-2012)
* Prof. Dr. Halil İnalcık (1916-2016)
* Kadir Topbaş (1945-2021)