16 milyon nüfusuyla Türkiye'nin en kalabalık şehri olmasının yanı sıra birçok Avrupa ülkesinden daha fazla insanın yaşadığı İstanbul'u da kapsayan Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF), dünyanın en hızlı ve aktif faylarından biridir. Maden Tetkik Arama (MTA) ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) internet sitesinde, Türkiye'de depreme neden olan aktif fayları görmek mümkün. Bu sayede mahallenizden veya binanızın altında fay hattı olup olmadığını sorgulamanız mümkün.
TÜRKİYE'DEKİ FAY HATLARI
Deprem haritasına göre, Türkiye sınırları içerisinde Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF), Doğu Anadolu fay hattı (DAF) ve Batı Anadolu fay hattı (BAF) hatları geçmektedir. Özellikle, kendi içinde 9 faydan oluşan Batı Anadolu fay hattı ve dünyanın en aktif fay hatlarından biri olan Kuzey Anadolu fay hattı nedeniyle, Türkiye'de çok sık deprem hadisesi yaşanmaktadır.
KUZEY ANADOLU FAY HATTI (KAF)
Saroz Körfezi'nden başlayan KAF, Marmara Denizi, Sapanca Gölü, Adapazarı, Tosya ve Erzincan üzerinden Van Gölü kuzeyine kadar uzanır. Dünyanın en hızlı hareket eden ve en aktif sağ-yanal atımlı faylarından biridir.
KAF sistemi, Anadolu levhasının, güneyde Arap levhası ve kuzeyde Avrasya levhasının arasında kalması ve bu sebeple batıya doğru açılma şeklinde hızla hareket etmesi sebebiyle yüksek sismik aktivite göstermektedir.
Yaklaşık Van Gölü'nden Saros Körfezine kadar tüm kuzey Anadolu'yu keser. Tek bir faydan oluşmaz, pek çok parçadan oluşan 'fay zone'dur. Fay hattında; parçalanmış-ezilmiş kayaçlar, soğuk ve sıcak su kaynakları, gölcükler, traverten oluşumları, genç volkan konilerine rastlanır.
DOĞU ANADOLU FAY HATTI (DAF)
DAF, Hatay grabeninden başlayarak, Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya ve Elazığ ovalarından geçerek Bingöl'e kadar sokulur. Ölü Deniz çatlağının kuzey sonunda Maraş üçlü bitişmesinden başlayarak kuzeydoğu istikametinde işler ve Karlıova Üçlü Bitişmesi'nde sona erer ki burada Kuzey Anadolu fay hattı ile buluşur.
BATI ANADOLU FAY HATTI (BAF)
Anadolu'nun batısında doğu-batı uzanışlı, kuzeyden-güneye doğru sıralanan hattıdır ve içerisinde birçok fayı barındırır. Türkiye'deki depremlerin iki ana nedeni vardır. Birincisi, Atlas Okyanusu'nun ortalarındaki okyanus ortası sırtının genişlemesidir. Bu genişleme Afrika levhasını kuzeydoğu yönünde hareket ettirir. Afrika, Akdeniz altında Anadolu levhası ile çarpışarak altına dalmaktadır.
Anadolu'da meydana gelen depremlerin ikinci ana nedeni, Kızıldeniz ortasındaki okyanus tabanı yayılmasıdır. Bu hareket Arap Levhasını kuzey yönünde hareket ettirmekte, Doğu Anadolu fayında yoğun depremselliğe neden olmaktadır. Afrika levhasının kuzey kenarındaki okyanusal kabuk bu sıkışarak Anadolu ve Ege'nin altına dalarak batıyor. Bu dalma sırasında Batı Anadolu'ya çekme kuvveti uygular.
Arap levhasının baskısıyla Kuzey Anadolu fayı boyunca batıya doğru itilen Anadolu Levhası batıda sıkışmaya sebep olur. Batı Anadolu'da GGB-KKD yönünde yılda 15 mm/yıl genişleme oluşur. Bu olay depremlere ve grabenlerin oluşumuna neden olur.
Batı Anadolu fay hattını oluşturan küçük faylar şöyle:
* Fethiye-Burdur fayı
* Gökova grabeni
* Knidos (Cumalı, Yakköy) fayı
* Büyük Menderes grabeni
* Yavansu fayı
* Küçük Menderes fayı
* Gediz grabeni
* Simav grabeni
* Eskişehir fayı
FAY HATTI SORGULAMA EKRANI
Maden Tetkik Arama (MTA) ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı'nın (AFAD) fay haritası ile hangi şehir ya da ilçeden fay hatları geçtiğini öğrenmek mümkün. Fay haritası en güncel deprem kaynak parametreleri, deprem katalogları ve yeni nesil matematiksel modeller dikkate alınarak çok daha fazla ve ayrıntılı veriyle hazırlanmıştır. Yeni haritada, bir önceki haritadan farklı olarak deprem bölgeleri yerine en büyük yer ivmesi değerleri gösterilmiş ve 'deprem bölgesi' kavramı ortadan kaldırılmıştır.
Deprem tehlike haritası 'risk haritası' değildir. Risk haritası olması için bu tehlike haritası üzerinde yapıların, nüfusun deprem anında etkilenme durumunu bilmek, ekonomik kayıpları saptamak ve depremin çevreye vereceği zararları hesaplayıp bu zarar ve kayıp sonuçlarını gösteren harita oluşturmak gerekir.
Yeni harita, AFAD Ulusal Deprem Araştırma Programı (UDAP) tarafından desteklenen 'Türkiye Sismik Tehlike Haritasının Güncellenmesi' başlıklı proje ile kamu ve üniversite işbirliği kapsamında hazırlanmıştır.