Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) için 2023 yılında çıkacak yasayla ilk etapta emekli olacak kişi sayısının 1,5 milyonu, sonraki etapta 5 milyonu, normal şartlarda emekli olacakların sayısının ise 500 binleri bulması bekleniyor.
Fakat EYT ile emeklilik kapsamına dahil olmak isteyenler ise mahkemeye başvurması gerekiyor.
Eylül 1999 işe giriş bildirgesi verilmiş ancak primleri yatırılmayanlar İş Mahkemesi'ne dava açabilecek.
Mahkeme kararıyla 1 günlük hizmet alarak EYT yasasından yararlanılabilir. SGK bildirimi olanlar için beş yıllık zaman aşımı süresi de işletilmiyor.
EYT MAAŞ HESABI NASIL YAPILIR?
Haber Global'de yer alan habere göre, EYT yasası kapsamında milyonlar yeni yılda emeklilik hayaline kavuşacak.
EYT yasası çıktığında prim ve süre açısından eksikleri olanlar bunları tamamlayarak sisteme girebilecek ve emeklilik hakkı kazanacak.
Çalışma koşulları ağır olan 45 iş kolunda uygulanan yıpranma süresi sigorta başlangıç tarihini öne çekebilecek.
Normal koşullarda çalışanların emeklilik süreleri 360 gün, yıpranma süresine sahip olanların da 420-540 gün olarak hesaplanıyor.
Yıpranmaya tabi çalışmalarda Mayıs 2002 tarihine kadar olan çalışmaların dörtte biri kadar işe giriş tarihi geri çekiliyor.
EYT HAKKINDA MERAK EDİLENLER
- Yıpranma payı fiili hizmetten sayılıyor mu? EYT'de etkili mi?
Yıpranma payı fiili hizmetten de sayılıyor. Bu kapsamda olan mesleklerde her yıla 90 gün ek fiili hizmet artışı eklenmesi durumunda bir yıl çalışan 15 ay çalışmış kabul ediliyor.
Normalde emeklilikte esas olan 360 gün sayısı fiili hizmet artışı ile her yıl 360 gün ile birlikte 60-180 gün arasında farklı oranlarda prim sayısı ekleniyor.
Fiili hizmet süresi zammı olarak da bilinen yıpranma hakkından 45 iş kolu faydalanabiliyor. Yıpranmaya tabi çalışması olup işe girişi geri çekilebilecek olan kişiler EYT kapsamına girebilir.
- Yıpranmayla ek prim emeklilik getirir mi?
Çimento, cam, kurşun, demir ve çelik fabrikaları, yeraltı işleri, askeri görevlerde, emniyet başta olmak üzere kapsamda yer alan iş konularında yıpranma nedeniyle erken emekli olunabiliyor.
Bu mesleklerde çalışanlar için ödenen primler daha fazla kabul ediliyor ve yaş şartında indirim yapılıyor. Ağır bir meslekte çalışıyorsanız yıpranma payı ile erken emeklilik mümkün olabiliyor.
- EYT bir defaya mahsus bir düzenleme mi olacak?
Yasayla 8 Eylül 1999 ve öncesinde ilk defa sigortalı olan kişiler için gerekli olup yeni koşulların sağlandığı tarihte emekli aylığı başvurusunda bulunulabilecek.
Bu şartların yasa çıkar çıkmaz 1 Ocak 2023 tarihinde sağlanması zorunlu değil. 8 Eylül 1999 öncesi koşullara ne zaman sahip olunur ise çalışanlar o zaman EYT'den yararlanabilecek.
Örneğin primi eksikse yasa çıktıktan sonra borçlanmaya gidilerek buradaki eksik kapatılarak başvurulabilir.
- İşçiler için yıpranma payı nasıl hesaplanıyor?
Eylül 1999'dan önce hizmette bulunan bir kamu çalışanın yıpranma payının tamamı emeklilik süresinden düşer. Bu tarihten önce başlayan memurun yıpranma payının yarısı da emeklilik yaşından indirilir.
Yıpranma payı hem emekli aylığını hem de ikramiyeleri olumlu yönde etkiler. İşçilerde de yıpranma yapı, eklenen prim gün sayısının yarısı kadar süre işçinin emekli olabilmesi için doldurulması gerekli olan yaştan düşürülür. İşçinin bu işlerde minimum 3 bin 600 gün çalışmış olması gerekiyor.
- İlk defa sigortalı olunan tarihi geri çekmek mümkün mü?
Bu konuda borçlanma, ihya ve hizmet tespit davası olmak üzere üç seçenek söz konusu. İşe giriş tarihi 2001 olup da 1997'de askerlik yapan bir kişi bu süreyi borçlanarak işe başlangıç tarihini öne çekebilir.
Toptan ödeme ile primlerini SGK'dan alan veya Bağ-Kur borcunu ödemediği için silinen hizmetleri olan kişilerin bu primleri geri ödeyerek hizmetlerini canlandırarak yasadan yararlanması mümkün olacak.
Hizmet tespit davası da sigortasız çalıştırılan kişiler için dava yoluyla bu çalışmaların tespitini, girişin öne çekilmesini sağlayacaktır.
- Ek prim kazanabileceğimiz başka süreler var mı?
4C'li olarak görev yapan personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri, sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların staj süreleri, hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri, kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri ek prim kazandırır.
Sigortalı olmadan doktora öğrenimi gören, tıpta uzmanlık için geçirilen normal doktora veya uzmanlık süreleri için de geçerli.
- Kademeli yaş düzenlemesi söz konusu mu?
Yaş konusunda herhangi bir düzenleme olmayacak. 8 Eylül 1999 öncesinde SSK'lı kadınlarda 20 yıl, erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresi, 5000 prim günü koşulu tekrar yürürlüğe konulacak.
EYT kapsamında emekli olacakların aylığı üç dönem olarak hesaplanıyor. 2000 öncesi ayrı aylık bağlama oranı ve güncelleme rakamı hesaplanırken, 2000 ile 2008'in 10. ayına kadar bölüm ayrı aylık bağlama oranı ve büyüme hızıyla hesaplanıyor.
- 6 Eylül 1999'da işe giriş bildirgem verilmiş ancak primim yatırılmamış. Ne yapabilirim?
Bunun için İş Mahkemesi'ne hizmet tespit davası açılması gerekiyor. Mahkeme kararıyla 1 günlük hizmet alınması durumunda giriş bildirgesinin verildiği tarih işe başlangıç tarihi olacaktır. Ayrıca sigortası geç yapılan, eksik yatırılanlar da benzeri bir yol izleyerek kayıp günlerini tamamlayabilir.
Eğer 1999'dan önce işveren sigorta bildirgesi, sigortalı hesap fişi gibi belgeleri SGK'ya bildirmiş ancak prim hizmet belgesi göndermediyse bu durumda 5 yıllık zaman aşımı süresi işlemez. Bu kişiler istedikleri zaman yargı yoluyla sigorta başlangıcını geri çektirebilir.