Emekli aylığı, sigortalı çalışırken Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) bildirilen prime esas kazanç tutarı, prim ödeme gün sayısı ve aylık bağlama oranına göre belirleniyor.
Çalışma hayatı boyunca SGK'ya gerçek kazanç tutarlarının bildirilmesi oldukça mühim.
Çalışma yaşamının sonuna gelip emekli aylığı bağlatma aşamasına gelinince emeklilik dilekçesinin verilme tarihi de ayrı bir öneme sahip.
Dilekçenin verilme tarihi bazı yıllarda emekli aylığı tutarını çok fazla etkilemiyor. Fakat özellikle yüksek enflasyon dönemlerinde prim günü, prime esas kazancı ve aylık bağlama oranı aynı olsa bile fark çok açılıyor.
FARK NEDEN KAYNAKLANIYOR?
Peki bu yıl emeklilik dilekçesini 31 Aralık'tan önce mi sonra mı vermek daha avantajlı olacak?
Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, emekli olmayı planlayanların merak ettiği soruya yanıt aradı.
Ahmet Kıvanç'ın yazısı şöyle:
Emeklilik dilekçesini 31 Aralık tarihinden önce verenlerin aylıkları hesaplanırken bu yılın ocak ve temmuz aylarında yapılan zamlar dikkate alınacak. Ayrıca, gelecek yılın ocak ayında, bu yılın ikinci yarısında ortaya çıkan enflasyon farkı oranında artış yapılacak.
Dilekçeyi 1 Ocak'tan sonra verenlerin emekli aylığı hesabında ise 2022 yıllık enflasyonunun yüzde 100'ü ile 2022 yılı gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) artışının yüzde 30'u dikkate alınacak.
2021 SONUNDA SİSTEMDE AYLIĞI 5000 TL GÖRÜNEN BU YIL DİLEKÇE VERİRSE NE KADAR AYLIK BAĞLANACAK?
Aradaki farkın nasıl kaynaklandığını örnekle anlatalım. e-Devlet'e girip, "Ne kadar emekli aylığı alırım?" diye sorulunca, o tarih itibarıyla hak edilen emekli aylığı tutarı görülebiliyor.
Örneğin 2021 yılı güncelleme katsayısı ile 5000 TL aylığa hak kazanmış kişi bu yıl 31 Aralık tarihinden önce emeklilik dilekçesi verirse, bu tutar önce emekli aylıklarına ocakta yapılan yüzde 25.47 oranında, sonra da temmuzda yapılan yüzde 42.35'lik zam oranında artırılacak.
Bu şekilde hesaplanan tutara ayrıca, 2023'ün ocak ayında, bu yılın temmuz-aralık döneminde gerçekleşen enflasyon oranında artış yapılacak.
Böylece, 2021 yılı güncelleme katsayısıyla 5000 TL olarak belirlenen aylık, 2022 ocak ayındaki artışla 6 bin 273.50 TL'ye, temmuz ayındaki artışla 8.942.87 TL’ye çıkacak.
Bu yılın temmuz-aralık döneminde enflasyonun ne olacağını bilmiyoruz.
Yıllık enflasyon yüzde 65 olursa bu yılın ikinci yarısındaki enflasyon yüzde 16.05; yıllık enflasyon yüzde 70 olursa ikinci yarıda yüzde 19.42; yıllık enflasyon yüzde 75 olursa ikinci yarıdaki enflasyon da yüzde 22.93 olacak.
Bu durumda, 31 Aralık'tan önce dilekçe vermiş olan örneğimizdeki kişinin aylığına gelecek yıl ocak ayında yüzde 16.05 artış yapılırsa bağlanacak emekli aylığı 10 bin 328.20 TL olacak.
İkinci yarıdaki enflasyon yüzde 19.42 olursa ocak ayında bağlanacak emekli aylığı 10.689.57 TL, ikinci yarıdaki enflasyon yüzde 22.93 olursa ocak ayında bağlanacak emekli aylığı da 10.993.47 TL olacak.
Emeklilik dilekçesini 31 Aralık'tan önce verenin aylık hesabı
2021 güncelleme katsayısı ile belirlenmiş tutar: 5.000,00 TL
Ocak ayı artış oranı %25,47: 6.273,50 TL
Temmuz ayı artış oranı %42,35: 8.942,87 TL
2022 yıllık enflasyonu yüzde 65 olursa Ocak 2023'teki aylık tutarı: 10.328,20 TL
2022 yıllık enflasyonu yüzde 70 olursa Ocak 2023'teki aylık tutarı: 10.679,57 TL
2022 yıllık enflasyonu yüzde 75 olursa Ocak 2023'teki aylık tutarı: 10.993,47 TL
2022 YILINDA DİLEKÇE VERMEK AVANTAJLI MI?
Enflasyonda yılın son iki ayında geçen yılın aralık ayındaki gibi sürpriz bir artış olmazsa, 2022 yıllık enflasyonunun emekli aylıklarına ocak ve temmuzda yapılmış olan (kümülatif yüzde 78.85) artıştan daha düşük kalacağı görünüyor.
Yıllık enflasyon + GSYH artış hızının yüzde 30’u toplamı yüzde 78.85’ten yüksek olsa bile 31 Aralık 2022 tarihinden önce dilekçe vermiş olanlar ocak ayındaki artıştan da yararlanacaklar.
Mevcut veriler, olağanüstü gelişme yaşanmadığı takdirde emeklilik dilekçesini bu yıl 31 Aralık'tan önce vermenin dava avantajlı olacağını gösteriyor.
(Buradaki hesaplamaların tahmini enflasyon ve büyüme verilerine dayalı yapıldığını, emeklilik dilekçesi verirken herkesin kendi kararı ile hareket etmesi gerektiğini hatırlatmak isterim.)
EMEKLİLİK DİLEKÇESİNİN KIDEM TAZMİNATINA ETKİSİ
Kıdem tazminatı tavanı her 6 ayda bir artmaktadır. Yemek, yol parası dahil giydirilmiş brüt ücreti 15.371 TL ve altında olanlar, çalıştıkları her yıl için brüt ücretleri tutarında kıdem tazminatı alabiliyor.
Brüt ücreti bu tutarı aşanlar ise emeklilik dilekçesini 31 Aralık'tan önce verdiklerinde, her yıl için 15.371 TL tutarında kıdem tazminatı alabilecekler.
Söz konusu kişi emeklilik dilekçesini gelecek yıl verirse, ocak ayında kıdem tazminatı tavanı yükseleceğinden daha yüksek kıdem tazminatı alacak.
Çalışma süresi uzun olan ve giydirilmiş brüt ücreti kıdem tazminatı tavanını aşanların emeklilik dilekçesi verirken bu durumu da dikkate almaları gerekir.
KAMU İŞÇİLERİNİN DİLEKÇE HESABI FARKLI
Kamu işçileri ücretlerini her ayın 15'inde alıyorlar. Bu nedenle onların 14 Ocak 2023 tarihine kadar verdiği emeklilik dilekçeleri, 2022 yılında verilmiş sayılır.
15 Ocak'tan itibaren verdikleri dilekçeler ise 2023'te verilmiş kabul edilir.
Başka bir ifadeyle, yukarıda özel sektör çalışanları açısından 31 Aralık tarihi ne ise kamu işçileri açısından 14 Ocak tarihi aynı anlama gelir.