Son yüzyılın en büyük küresel felaketi olan kovid-19 salgını 1,5 yıldır dünyayı kasıp kavururken, hastalığa karşı geliştirilen aşılar insanlara uygulanmaya devam ediyor. Koronavirüs aşısı olmak tercihe bırakılırken, aşı karşıtlarının tutumu uzmanları endişelendiriyor. Vaka sayılarının yeniden yükselişe geçmesi dolayısıyla insanları aşı olmaya yönlendirmek amacıyla aşı olmayanlara bazı kısıtlamalar getirilmesi tartışılıyor. Örneğin; aşı olmayan kişiler, futbol, basketbol maçlarına, konserlere, restoranlara, kafelere, alışveriş merkezlerine giremeyecek. Dünya genelinde Henüz böyle bir karar alana ülke bulunmuyor. Ülkemizde de hukukçular, aşı olmayanlara bazı yasakların uygulanmasını tartışıyor.
KORONAVİRÜS AŞISI OLMAYANA YASAK GELECEK Mİ?
Hürriyet gazetesinden Meltem Özgenç ve Mesut Hasan Benli'nin haberine göre; kovid-19 vakalarının yeniden yükselmesi dolayısıyla gözler aşısızlara çevirdi. Bazı sosyal ve kamusal alanlarda aşı olmayanlara yasak getirilmesi kamuoyunda konuşuluyor. Aşı yaptırmak isteğe bağlı olmasından dolayı, aşı olmayanlara bazı yasaklar getirmek, hukuka ve insan haklarına aykırı olarak değerlendiriliyor.
Hukukçuların aşı olmayanlara olası bir yasak getirilmesi konusunda görüşleri şöyle:
Ankara Barosu Başkanı Erinç Sağkan: Aşısızlara yasak getirilmesi hususu değerlendirilirken öncelikle konunun kamusal alan ve özel alan olmak üzere ayrılarak değerlendirilmesi gerekiyor. Kamusal alan dediğimiz, yani kaynağını anayasamızdan alan, temel hak ve özgürlüklerin kamu hizmeti boyutunun yasal bir düzenleme olmaksızın sınırlandırılması mümkün değildir. Kaldı ki bu yasal düzenleme ile getirilen sınırlandırmanın da bir hakkın özüne dokunmaksızın ve ölçülülük ilkesi doğrultusunda Anayasa'ya aykırı olmaması gerekir.
Bu kapsamda örneğin eğitim hakkı, sağlık hakkı gibi kamusal hizmetlerde aşılı ya da aşısız vatandaş ayrımı yapılamaz, zira bu konuda bir yasal düzenleme bugüne kadar yapılmamıştır. Özel sektör alanına giren konularda ise (restoranlar, eğlence merkezleri, AVM'ler gibi) konunun kamu sağlığı gibi çok önemli bir soruna tekabül ediyor olması nedeniyle, bir kişinin aşı olup olmamasının sadece kendisini ilgilendiren bir durum değil, o toplumda yaşayan herkesi ilgilendiriyor olması nedeniyle makul ve ölçülü tedbirlerin alınabileceğini düşünüyorum. Ancak bu konunun da ayrımcılık yasağı gibi ileride kötüye kullanımının önünü de kesmek amacıyla, yasal bir düzenleme ile yapılması hukuk devleti olmanın bir gereğidir.
KOVİD-19 AŞISI OLMAK ZORUNLU OLACAK MI?
Ceza Hukukçusu Prof. Dr. Ersan Şen: Zorunlu aşı, Anayasa madde 20 ile güvence altına alınan özel hayatın gizliliğini ihlal etmez. 20. maddenin 2. fıkrasında 'genel sağlık' bir sınırlama sebebi olarak sayılmıştır. Bu açıdan tehlikeli salgın hastalık kabul edilen koronavirüse karşı getirilecek aşı zorunluluğu, 'Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması' başlıklı Anayasa madde 13'e de uygun olacaktır.
Düzenlemeler ve içtihatlar ışığında zorunlu aşı uygulamasının getirilmesi mümkündür. Anayasanın ilgili hükümleri ile 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nda işaret edilen düzenlemeler doğrultusunda, olası bir zorunlu aşı uygulamasının getirilmesi halinde, Anayasaya aykırılığın oluşmayacağı sonucuna varılabilir.
Ayrıca; aşı zorunluluğunun yerine getirilmesi için ek tedbirler alınarak, haklı mazeret olmaksızın aşı yaptırmayanların belli hizmetlerden yararlanmaları veya belirlenen yerlere giriş çıkışları engellenebilir. Ancak zorunlu aşı uygulamasının getirilmesi sonrasında hak ihlallerinin ortaya çıkabileceği açıktır.
Bu tür ihlallerin önlenebilmesi için, hem tıbbi tedbirler ve hem de zorunlu aşı uygulaması ile sonuçları bakımından daha açık, öngörülebilir ve anlaşılabilir kanuni dayanağa ihtiyaç olduğu görülmektedir.
AŞI OLMAYANA YASAK GETİRİLEBİLİR Mİ?
Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Kenan Midilli: Pek çok ülkede aşı pasaportu ya da son 48-72 saat içinde alınmış bir negatif test sonucunun olması zorunluluğu uygulanıyor. Benzer önlemler eğitim döneminin başlaması ya da vaka sayılarına göre daha erken bir dönemde bizim ülkemizde de gerekli olacaktır. Konser, sinema, tiyatro, kongre ve maçlar gibi belli bir kişi sayısının üzerinde katılımın olduğu toplu etkinlikler için bu kuralların uygulanması, aşı tereddütü yaşayanlara teşvik edici olacaktır.
"ACUN ILICALI, AŞI OLANLARI DOMİNİK'E GÖTÜRSÜN"
Sağlık Bakanlığı Yetkilileri: Bakanlığın gündeminde herhangi bir yasak düşüncesi bulunmuyor. Aşılamanın ikna yöntemiyle ilerlemesi konusunda kararlıyız. Bunun en önemli nedeni de sağlığın anayasal olarak korunan bir hak olması.
Ankara Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Balık: Ben yasaklardan önce aşıyı teşvik edici sembolik ödüllendirmelerin uygulanmasının denenmesini öneriyorum. Örneğin; maçlarda, konserlerde, sinema ve tiyatrolarda koltukların en azından yüzde yirmisi çift doz aşılılara ücretsiz olmalı. Telefon şirketleri iki doz aşı yaptıranlara bir miktar ücretsiz kontör vermeli. Acun Ilıcalı 15 gün içinde çift doz aşı belgeleri ile kendisine başvuranlar arasından çekilecek kura ile bir uçak dolusu kişiyi Survivor izlemeye Dominik'e götürme çağrısı yapabilir. Eğer bunlar işe yaramazsa yeniden kapanmamak için çift doz aşı zorunluluğu düşünülebilir.