Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle birlikte başlayan savaş süreci devam ediyor. Savaşla birlikte Avrupa ve ABD’de Rusya’ya karşı cephe alırken, sert yaptırımlar başladı. Türkiye ise bu konuda ortada bir siyaset izlerken hem tahıl koridorunu açtı hem de gaz merkezi olmak için alternatif ülke oldu. ABD ve AB yaptırımların delinmemesi için defalarca Türkiye ile bir araya gelirken, endişelerini de aktarmıştı.
AB’nin genişlemeden sorumlu üyesi Oliver Varhelyi, Türkiye’yi yeniden ziyarete geliyor. Varhelyi’nin temaslarında öne çıkan iki konu Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ve AB-Türkiye ekonomik işbirliği olacak. Genişleme komiseri, İstanbul’da iş dünyasının önde gelen üyeleri ile ve hükümetin ekonomi yönetimi ile görüşecek. Varhelyi, sınır güvenliğine ilişkin konuları konuşmak için Van’da da incelemelerde bulunacak.
Geçtiğimiz haftalarda da ABD Hazine Bakanlığı’nın Rusya’yla ilişkilerde Türkiye’ye ‘yaptırım sopası’ gösteren mektubundan sonra bu kez ABD’li yetkililer yüz yüze görüşmelerle uyarılarını yineledi. Konu hakkında İngiliz Financial Times gazetesine açıklamalarda bulunan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, Ankara’nın Rusya’yla ilişkilerini savundu ve iki ülkenin iyi komşuluk ilişkileri içinde olduğunu söyledi.
Batılı hükümetlerin Ankara’nın Moskova’nın ekonomik yaptırımlardan kaçması için bir arka kapı sunduğu yönündeki sitemleri karşısında Nebati, Türkiye’nin içinde ve dışındaki ‘muhalif unsurların’ Rusya’yla mali ilişkiler konusunda kasıtlı olarak soru işaretleri ortaya attığını ileri sürdü. Bakan Nebati, Türkiye ve Rusya arasındaki ekonomik bağların ‘yasal’ olduğunu belirterek “Türkiye, uluslararası finans sistemi içerisinde çok dikkatli hareket eden bir ülke. Uluslararası finans sisteminde ihlallere neden olacak şekilde davranan bir ülke değil. Bu konuda çok açığız” diye konuştu.
‘RUS VATANDAŞLAR ÖDEME SİSTEMLERİNİ KULLANAMADI’
Nureddin Nebati, net hata noksanda turizm gelirlerinin önemli olduğunu belirterek birçok Rus vatandaşının ekonomik yaptırımlar nedeniyle uluslararası ödeme yöntemlerini kullanamadığı için nakit para harcadığını söyledi. Gazete ise haberinde Türkiye’de net hata noksanın 2022’nin ilk sekiz ayında 28 milyar doları bulduğunun belirtildiği yazıda bu meblağın 40 milyar dolarlık bütçe açığının yüzde 70’ini karşılamakta kullanıldığı da ifade edildi.
‘GAZPROMDAN ERTELEME TALEP ETTİK’
Türkiye’nin gelecek yıl ödemeler dengesi sorunu yaşamayacağından emin olduğunu söyleyen Nureddin Nebati, Rusya’dan satın alınan doğal gazda indirime gidilmesine çalıştıklarını ve Gazprom’dan ödemelerde erteleme seçeneği talep ettiklerini de ifade etti. Bakan Nebati, Rusya’nın resmi nükleer ajansının Türkiye’de bir enerji santrali kurulması için para transferi yaptığını da kabul etti.
‘YAPTIRIMLAR DELİNMESİN ÇOK CİDDİYİZ’
AB kaynaklarına göre Brüksel, “Türkiye ile ilişkimizi bir dengeye oturtmamız gerekiyor. Bunun iki boyutu bulunuyor. Birincisi Türkiye ile var olan ekonomik ilişkimizin ne kadar önemli olduğu, diğeri ise Rusya’nın Ukrayna savaşını devam ettirmesine katkıda bulunacak şekilde yaptırımların delinmesine karşı elimizden ne geliyorsa yapacağımız konusunda ne kadar ciddi olduğumuzu iletmek” şeklinde özetlenebilecek bir söylem ve politika izliyor. McGuinness ve Varhelyi’nin ziyaretlerinde verilen mesajlar da bunu yansıtıyor. AB kaynakları “Rusya’ya uygulanan yaptırımların delinmesi konusu maalesef uzun süre gündemde kalacak gibi” değerlendirmesini yaparken, savaşın başladığı 24 Şubat’tan bu yana Türkiye ile Rusya arasında ciddi oranda artan ticarete dikkat çekiyorlar.
‘TÜRKİYE İLE RUSYA’NIN TİCARİ İLİŞKİLERİ ARTTI’
Brüksel’e göre, Türkiye’nin Rusya ile ticari ilişkileri 6 Ağustos öncesi ve sonrası olarak ikiye ayrılıyor. 6 Ağustos’ta Türkiye ve Rusya cumhurbaşkanları, Soçi’de bir görüşme gerçekleştirmişler ve ticaret ve ekonomi alanında işbirliğini derinleştirmek amacıyla içeriği açıklanmayan bir mutabakat muhtırası imzalamışlardı. AB’li diplomatik kaynaklara göre, Türk şirketlerinin kâr amaçlı ve bireysel olarak Rus şirketleriyle giriştikleri işbirliği bu tarihten sonra “devlet politikasına” dönüştü. Ticaret hacminin yüzde 100 oranında artmasına ek olarak 2022 senesinde Türkiye’de 600’e yakın Rus şirketinin kurulması bu artan trafiği somut olarak gösteriyor. Rakamlar, 2021 senesinde Türkiye’ye gelen Rus şirketi sayısının 60 civarında olduğuna işaret ediyor.
AB’DEN RUSYA’YA TEKNOLOJİ AMBARGOSU
AB’nin Ekim ayı başında onayladığı sekizinci yaptırım paketi, yaptırımlar delen üçüncü ülke vatandaş ve kuruluşlarına da yaptırım uygulanmasını içerdiği için büyük önem taşıyor. Bu AB için de ilk olma özelliğini taşıyor. Sekizinci yaptırım paketi, Rusya’nın askeri, endüstriyel ve teknolojik ürünlere ulaşmasını güçleştirmek, savunma ve güvenlikle ilgili sektörlerini geliştirmesini önlemek amaçlı olarak yeni ihracat kısıtlaması getiriyor ve bu kapsamda kömür, kok kömürü, Rus silahlarında bulunan spesifik elektronik parçalar, havacılık sektöründe kullanılan teknik malzemeler ve bazı kimyasalların satışını yasaklıyor. AB diplomatik kaynakları, sekizinci yaptırım paketinin uygulanmasının komplike olduğunu, bu konuda Türkiye ile hem hükümet hem de özel sektör nezdinde iletişimi güçlendirmek istediklerini kaydediyorlar. Ankara da AB ile bu konuda daha çok teknik görüşme ve bilgilendirme talebini Brüksel’e iletmiş durumda.
ABD’DEN ANKARA VE İSTANBUL’A HEYET GELMİŞTİ
Geçen haftalarda da ABD Hazine Bakanlığı, üst düzey bir heyetin Ankara ve İstanbul’da temaslarda bulunduğunu duyurdu. Terör Finansmanı ve Mali Suçlardan Sorumlu Müsteşar Elizabeth Rosenberg’in, Rusya’ya uygulanan yaptırımları ve ihracat kontrollerini görüşmek üzere Türkiye’ye geldiği bildirilmişti. Rosenberg, hazine ve dışişleri bakanlığı yetkililerinin yanı sıra finans ve ticaret sektörlerinden temsilciler ile bir araya geldi. Açıklamada “Müsteşar Rosenberg, toplantıları sırasında, 30’dan fazla ülkeden oluşan geniş bir koalisyon tarafından Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ve ihracat kontrolleri, enerji güvenliği, kara para aklamayla mücadele politikası ve terörizmin finansmanıyla mücadele gibi bir dizi konuyu ele aldı” denildi. ABD Hazine Bakanlığı’nın internet sitesinden yayınlanan açıklamada, şu ifadelere yer verildi: “Toplantılar, yaptırımların delinmesi ve diğer yasadışı mali faaliyetlerden kaynaklanan risklerin ele alınmasında ABD ve Türkiye arasındaki yakın ortaklığın önemini teyit etti.” Haziran ayında ABD Hazine Bakan Yardımcısı Wally Adeyemo da Moskova’ya uygulanan yaptırımları görüşmek üzere Türkiye’ye ziyaret gerçekleştirmişti.
AB’DEN 3 HAFTA SONRA YENİ ZİYARET
Ayrıca AB’nin yeni ziyareti, Avrupa Komisyonu’nun Finansal Hizmetler, Finansal İstikrar ve Sermaye Piyasaları Birliği’nden Sorumlu Üyesi Mairead McGuinness 6 Ekim’de Ankara’da yaptığı temaslardan sadece 3 hafta sonra gerçekleşmesi açısından önem taşıyor. AB’li diplomatik kaynaklara göre, bu iki ziyarette verilen mesajlar birbirini tamamlayacak şekilde öngörüldü.
HAM PETROLE BİLE TAVAN FİYAT GETİRİLDİ
AB Konseyi, üye ülkelerin Rusya’nın Ukrayna’nın Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson bölgelerini yasa dışı ilhak etmesi ve savaşı tırmandırması gerekçesiyle hazırlanan 8. yaptırım paketinin resmen onaylandığını açıkladı. Rus hükümeti ve ekonomisi üzerindeki baskıyı artırmayı, Rusya’nın askeri kabiliyetini zayıflatmayı amaçlayan pakete göre, Rusya’dan ham petrol ve petrol ürünlerinin deniz yoluyla üçüncü ülkelere taşınmasına ilave kısıtlamalar getirildi. Aralık 2022 itibarıyla Rusya’dan üçüncü ülkelere ham petrol taşınması, buna teknik hizmet sunulması, aracılık yapılması, finansman veya finansal hizmet verilmesi yasaklandı. Rusya menşeli petrol ürünlerine Şubat 2023’ten itibaren söz konusu hizmetlerin sağlanması yasak kapsamına dahil edildi. Rus petrolünün üçüncü ülkelere deniz yoluyla taşınmasına tavan fiyat uygulanmasının yasal zemini hazırlandı.