MERKEZ İLK SATIŞI İKİ YILDA YAPMIŞTI BU KEZ BİR YIL İÇİNDE ERİTİLİYOR
Hükümetin ‘rezervi sat doları tut’ anlayışı üzerine bina ettiği sistem çıkmazda... Kur korumasıyla milletin cebine binen yük artarken bunun üstüne kuru frenlemek uğruna rezerv buharlaştırılmaya devam ediliyor. 2019 seçimleri öncesi başlayan süreçte Merkez Bankası’nın kasasındaki 128 milyarın satılması doların rekorunu engelleyemedi. Buna rağmen sonuç vermeyen yöntemde bu kez borç parayla ısrar ediliyor.
FAİZDE İNDİRİM DÖNGÜSÜ BAŞLADI PİYASAYA DOLAR SÜRME HAMLESİ ARTTI
Bankacılık uzmanları, hükümetin ‘Dost ülkelerden alınan paralar’ söylemine işaret etti. Dövizin kontrol altında tutulması amacıyla yılbaşından bu yana elde edilen 100 milyar doların satıldığı ileri sürüldü. Reuters’ın haberine göre, piyasaya müdahaleler faizde indirim döngüsünün yeniden başladığı son iki aylık süreçte arttı. Eylülde piyasaya müdahale 15 milyar seviyesine çıkarken bu rakam ekimde 10 milyar oldu.
Merkez Bankası geçtiğimiz yıllarda kuru tutabilmek için 2 senelik süreçte 128 milyar dolarlık satış yapmış buna rağmen kur 5 lira seviyesinden 8 liraları aşmıştı. Şu an 19 liraya yaklaşan dolar sonrasında 128 milyar dolarlık satıştan ders almayan ekonomi yönetiminin şimdi 100 milyar dolarlık satış daha yaptığı iddia edildi. Bloomberg ekonomistleri satışın son 2 ayda faiz indirimleriyle hızlandığını söyledi.
Uzun bir süredir yatay bir seyir izleyen dolar/TL’de zirvedeki hacim sürüyor. Yaşanan zirveler sonrasında Merkez Bankası’nın hala arka kapıdan döviz satışı iddiaları sürerken, şimdi de 100 milyar doların satıldığı tahmin edildi. Yaklaşık 3 yıl önce satılan 128 milyar dolar sonrasında kur sadece frenlenmişti. Gelecek Partili ekonomist Kerim Rota’nın o dönemde bahsettiğine göre, 128 milyar dolarlık TCMB döviz rezerv satışına Mart 2019’da yerel seçimler öncesi başladı. Döviz rezervlerinin satışı 2020 Kasım’da dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın istifası ve dönemin TCMB Başkanı Murat Uysal’ın görevden alınması ile sona erdi. Yani bu tabloda 128 milyar doların yakılması 2 sene sürdü. 2019’un başlarında 5 lira seviyelerinde olan kur, 2020 sonunda 8 liranın üzerine çıkmıştı. Uzmanlar o süreçte ‘128 milyar doların harcanmaması durumunda neler yaşanacağını tahmin bile edemiyoruz’ yorumunu yapmışlardı. Uzmanlar, MB’nin 2022’de kuru frenlemek için 100 milyar dolar sattığını kaydetti. 128 milyar iki yılda giderken bu kez bir yılda ‘buharlaşma’ dikkat çekti. Piyasaya sürülen paranın ‘dost ülkelerden’ sağlandığı belirtilerek ‘Şimdi durum daha vahim’ yorumları yapıldı.
Reuters’a konuşan bankacıların hesabına göre Merkez Bankası, ‘yeni yöntemlerle’ yılbaşından beri elde ettiği 100 milyar dolar, rezervlere dahil edilmeden arz olarak piyasaya geri satıldı. Bloomberg’e göreyse müdahale miktarı 98 milyar dolar. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın damadı Berat Albayrak’ın ekonomi koltuğunda oturduğu dönemden bu yana dolardaki yükselişi durdurmak için piyasaya müdahale ediliyor. Albayrak döneminden sonra başta CHP olmak üzere muhalefet partileri, MB’nin döviz rezervlerinden 128 milyar doların satıldığını ve bu miktarın nereye gittiğinin bilinmediğini iddia etmeye başlamıştı. Devam eden satışlar, yine doları durdurmak için devreye sokulan kur korumalı mevduatla da sürdü.
FAİZ İNDİRİMLERİ MÜDAHALEYİ ARTTIRDI
Bloomberg Türkiye ve İsveç Ekonomisti Selva Baziki sosyal medya üzerinden tablo paylaşarak şu yorumu yaptı: “TCMB’nin Ocak-Ekim arası döviz piyasalarına 98 milyar dolara kadar müdahale ettiğini tahmin ediyoruz. Bu ayda yaklaşık 10 milyar dolar demek. Son iki ayda faiz indirimlerinin ardından müdahalelerin hız kazandığını görüyoruz. Tahminlerimiz, yaklaşık 2 milyar dolarlık gerçek bir değişikliğe karşılık, rezervlerde 100 milyar dolarlık beklenen bir değişiklik olduğunu gösteriyor. TCMB’nin müdahalesini beklenen ve gerçekleşen değişimler arasındaki farkın 98 milyar dolara ulaşması olarak kabul ediyoruz.”
SON İKİ AYDA TRAFİK ARTTI
Bloomberg’in haberine göre Merkez Bankası 2022’de döviz kuru piyasalarına 98 milyar dolar büyüklüğünde müdahale etti. Piyasaya müdahaleler faizlerin aranın ardından yeniden indirilmeye başladığı son iki ayda arttı. Paylaşılan grafiğe göre, Merkez Bankası eylülde piyasalara 15 milyar dolarlık müdahalede bulunurken ekimde bu rakam 10 milyar dolarda ‘kaldı.’
SWAP HARİÇ REZERV 55 MİLYAR DOLAR
Ayrıca birçok kaynak döviz piyasasını yapay olarak dengelemenin sürdürülemez olduğunu belirtiyor. Önümüzdeki aylarda oluşabilecek yüksek enerji faturasının zaten olumsuz bir durumda olan ticaret dengesini daha fazla bozabileceği uyarıları yapılıyor. Tellimer Research’ten kıdemli ekonomisti Patrick Curran “Türkiye şimdilik liralaşma politikalarıyla idare etmeye devam edebilir. Ancak ödemeler dengesi istikrarının ne kadar süreceği belirsiz” diye konuştu. Reuters, Türkiye’de enflasyonun yüzde 85’i geçtiği ve TL’nin dolar karşısında geçen sene yüzde 44 değer kaybettiğini kaydetti TL’nin dolar karşısındaki bu yılki değer kaybı ise yüzde 29 oldu. Ancak ağustos ortasından itibaren TL’nin kaybı yalnızca yüzde 3 olarak gerçekleşti. Merkez Bankası’nın swap harici net rezervleri ise 55 milyar dolar ekside.
‘TÜRK HALKININ EVİNDE’ DENİLMİŞTİ
AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Nurettin Canikli o dönemde muhalefetin ‘128 milyar dolar nerede’ sorusuna sosyal medya hesabından 20 maddeyle yanıt vermişti. Canikli’nin açıklamasının ardından CHP il ve ilçe başkanlıklarına asılan pankartların indirilmesi için gece yarısı operasyon yapılmıştı. Canikli “128 milyar doların 36 milyar doları ile altın ithal edilmiştir ve bu altınlar Cumhuriyet Altını, bilezik ve benzeri yatırım aracı olarak Türk halkının evindedir. 75 milyar doları Türkiye’deki bankalarda gerçek ve tüzel kişilerin hesaplarında durmaktadır. Özel sektör 43 milyar dolarlık yurtdışına olan döviz borcunu ödemiş. Yabancı portföy yatırımcı 12 milyar dolar satın alarak yurtdışına çıkarmıştır” açıklamasını yaptı.