15 Temmuz darbe girişiminin ardından Türkiye-ABD ilişkilerinin en kritik konusu Fetullah Gülen’in iade edilip edilmeyeceği. Türkiye, darbe girişiminin lideri Fetullah Gülen’in iadesini talep ederken, ABD’li yetkililer ısrarla ‘hukuk’ ve ‘kanıt’ vurgusu yapıyor. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, defaatle “Şüphe değil kanıt istediklerini” belirtmişti. Son olarak konuya ilişkin bir açıklama yapan ABD Dışişleri Sözcüsü John Kirby ise Türkiye’nin gönderdiği belgelerin incelendiğini söylemişti. Ancak Washington’ın ısrarlı ‘hukuk’ vurgusuna rağmen, iade süreci siyasi kurumlara bağlı. Zira bir iade davasının görülebilmesi için ABD Adalet Bakanlığı’nın onayı gerekli. Bu onay alındığı takdirde federal bölge mahkemesinde görülecek davadan iade yönünde karar çıksa dahi, bunun ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından onaylanması gerekiyor. Konuya ilişkin Middle East Eye sitesine değerlendirmede bulunan uluslararası hukuk uzmanı Prof. Geoff Gilbert, ABD’nin istediği takdirde Gülen’in iadesini sağlayabileceğini belirtiyor. Ancak sözkonusu anlaşmanın siyasi suçlarla ilgili bölümü, ABD’ye iadeyi engelleme imkanı da veriyor.
‘SİYASİ İSYAN’
Buna göre bahsedilen suçların siyasi karakterde olması, ya da iade edilen suçlunun siyasi görüşleri nedeniyle yargılanması durumları, iade şartını ortadan kaldırıyor. Ancak suçlunun siyasi bir ayaklanmanın parçası olması durumunda iade gerçekleşebiliyor. Bu durumda iş, ABD’nin darbe girişimini bir ‘siyasi isyan’ olarak yorumlayıp yorumlamayacağına kalıyor. Gilbert, ABD mahkemelerinin “Darbenin kısa ömürlü olduğu ve siyasi bir isyan düzeyine ulaşamadığı” yorumunu yapabileceğini belirtiyor. Gilbert, dünyadan bakıldığında darbe girişiminin siyasi ayaklanmadan ziyade ‘siyasi rahatsızlık’ olarak görüldüğünü dile getiriyor. Berliner Corcoran & Rowe LLP hukuk şirketinden Avukat Bruce Zagaris ise hükümete yönelik darbe girişimi gerekçesiyle iadenin reddedilmesi olasılığının yüksek olduğunu, ancak Türkiye Fetullah gülen’in cinayet gibi adi bir suça doğrudan karıştığını ispat edebilirse işlerin değişeceğini söylüyor. Zagaris, Gülen’in ilerleyen yaşı ve sağlık durumunun yanısıra Türkiye’deki siyasi durumun da sürece etki edeceğini ve iadenin yıllarca sürebileceğini ifade ediyor.
İSVEÇ FETÖ'CÜLERE SAHİP ÇIKACAK
İsveç hükümetinin göç kurumu “Migrationsverket”, ülkede bulunan FETÖ mensuplarının, iltica başvuruları kabul edilmese dahi Türkiye’ye iade edilemeyeceğini bildirdi. Kurumun açıklamasında Türkiye’deki mevcut durumla ilgili daha fazla bilgiye ihtiyaç olduğu belirtilirken, örgüt mensupları ‘muhalif lider Fetullah Gülen’in destekçileri’ olarak nitelendi. AP’nin haberine göre bu karar, darbe girişiminden üç gün sonra alındı, ancak kamuoyuna açıklaması dün yapıldı. Açıklamada İsveç’te kaç FETÖ mensubunun bulunduğuna dair bilgi verilmedi.
YARGI SÜRECİ NASIL İŞLİYOR?
Türkiye’nin Gülen’in iadesi için gönderdiği belgeleri halihazırda ABD Adalet Bakanlığı inceliyor. Onay çıktığı takdirde Pensilvanya’daki Bölge Mahkemesi’nde dava görülecek. Mahkeme, iade talebinin anlaşma şartlarına uygun olup olmadığına karar verecek. Bu tür davalarda itiraz, ABD Yüksek Mahkemesi’ne yapılıyor. Üçüncü aşamada ise dosya Dışişleri’ne geliyor ve nihai kararı veriliyor. Ancak MEE’ye konuşan kaynaklar, bakanlıkta Gülen’e işkence yapılması konusunda endişelerin olduğunu belirtiyor.