Evliya türbesi sanıp dua ediyorlar! Bu mezardaki gerçek çok farklı

Tokat Gaziosmanpaşa Bulvarı üzerinde bulunan türbe ilginç mimari yapısının yanı sıra tarihi ile dikkat çekiyor. Tarihi kaynaklara göre türbe 1243 yılında Kösedağ Savaşı’yla Anadolu’ya gelen ve uzun yıllar Anadolu’da kalan Moğal emirlerinden Nureddin bin Esentimur’a ait. 1314 yılında vefat etmiş olan Moğol emirinin vefatından sonra yapılan türbenin zamanla evliya mezarı olarak algılanması nedeni ile dua edenler oluyor.

Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi (TOGÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Murat Serdar, türbenin 1314 yılında vefat etmiş olan Moğol emiri Nurettin bin Esentimur adına yapılmış olduğunu söyledi.

1243 yılındaki Kösedağ Savaşı’ndan sonra Moğolların Anadolu coğrafyasına yerleştiklerine dikkat çeken Serdar, şu sözleri kaydetti: Tokat bölgesindeki Kazova'yı Moğollar bir kışlık merkez olarak kullanmışlar ve Tokat'ta yer almışlardır. Malumunuz da 1314 yılında Nurettin bin Esentimur vefat edince buraya gömülmüş ve bu türbe üzerine inşa edilmiştir. Türbenin yapısına baktığımızda Anadolu coğrafyasındaki türbelere benzerlik göstermesine rağmen daha ziyade Karahanlı coğrafyasındaki türbelerin benzeridir. Çünkü yapıda mimari tarzı Anadolu coğrafyasından daha çok Horasan ve Maveraünnehir Bölgesine ait yapılara benzerlik gösteriyor.

Serdar, tarihi kaynaklarda tekkede mezarı bulunan şahsın bir emir yani askeri bir şahıs olduğu hususunda bilgilerin mevcut olduğunu belirterek, “Onun ilmi sınıfta ya da dini sınıftan biri olduğu yönünde bir kaynak yoktur. Zaten kendisi hakkında çok fazla bir kaynak da yoktur. Müslüman olduktan sonra ismi Nurettin olmuştur. Müslüman bir kişidir ama evliya ya da Allah dostu bir kişi olduğunu bizler bilemeyiz. Onu Allah bilir. Kaynaklarda da bu hususta herhangi bir bilgi yoktur” diye konuştu.

Tekke yanında uzun yıllardır taksicilik yapan Abdullah Gül, tekkede yatan kişiyle ilgili çok fazla bir bilgiye sahip olmadığını ifade ederek, Burada yatan kişinin kimi Moğol hükümdarı olduğunu söylüyor, kimi mübarek insan diyor. Burayla ilgili tarihçilerden bir bilgi verilmesini bekliyoruz. İnsanlar buraya gelip dua ediyorlar, mum yakıyor. Perşembe Cuma günleri gelen çok oluyor” dedi.

Kültür Partalında yer alan bilgilere göre 1314 yılında vefat eden Emir Nureddin İbn-i Esentimur adına inşa edilen türbe 1935 yılında restore edilmiştir. Türbe kesme taştan, kare mekan üzerine tuğladan örülmüş sekizgen yıldız planlı pramidal bir külahla örtülüdür.

Öte yandan 13. yüzyılın başında tarih sahnesine çıkan Moğollar benzeri görülmemiş katliamlara imza atmışlardır. Bu katliamlardan en çok nasiplenenler Müslümanlar olmuştur. 

Prof. Osman Turan’ın, “İslam medeniyetinin inhitâtının başat âmili” olarak nitelendirdiği Moğol istilasının verdiği zararın boyutları, çağdaş Müslüman müelliflerinin eserlerine de açık bir biçimde yansımıştır.

İbnü’l-Esîr el-Kâmil Fî’t-Târih isimli eserinde Moğolların, “yeryüzündeki hiç kimseyi sağ bırakmadıklarını, kadın erkek, çoluk çocuk demeden herkesi katlettiklerini, hatta hamile kadınların karınlarını deşerek taşıdıkları ceninleri bile öldürdüklerini” yazmıştır. Nüzhetü’l-Kulûb isimli eserin müellifi Kazvinî de Moğolların “gerçekleştirdikleri tahribat ve katliamların meydana getirdiği etkilerin bin yıl geçse bile telafi edilemeyeceğini, dünyanın bir daha eski haline dönmesinin mümkün olmadığını” belirtmiştir.