HAMİDE HANGÜL / EKONOMİ SERVİSİ
Kentsel Dönüşüm Kanunu’nun çıktığı 2012 yılıyla birlikte İstanbul’da konut projelerine hız veren müteahhitler, son dönemde yönünü Anadolu’ya çevirdi. Dönüşümde kira desteğinin azalması, merkezi noktalarda arazi fiyatlarının aşırı yükselmesi, satışların yavaşlaması ve kiralık-satılık getirisi İstanbul’da azalırken, Anadolu illerinde yükselişe geçmesi bu kararda etkili oldu. Reidin emlak endeksine göre, yılın ilk ayında İstanbul’da kiralıklar aylık bazda yüzde 0-0.99 düşüş göstermesine karşın, Zonguldak, Samsun, Adıyaman, Muğla, Balıkesir ve Edirne’de yüzde 1.26-2.0 arasında yükseldiği belirlendi. Satılıklar ise yine İstanbul’da yüzde 0.41-0.7 prim yaparken, söz konusu oran Kırklareli, Tekirdağ, Balıkesir, Muğla’da yüzde 1.51-1.8, İzmir, Bursa, Samsun ve Rize’de yüzde 1.21-1.50 oranında artış gösterdi. Konut getirisinin Anadolu’da yükselişe geçtiği ortamda, müteahhitlerin mega kentin dışına çıkmaya başladığı rakamlara da yansıdı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Ocak-Aralık 2017 verilerinden yapılan hesaplamalara göre, Anadolu’nun birçok ilinde bina sayılarında artış görüldü. İstanbul ise son bir yılda yüzde 11.3’lük oranla, Türkiye ortalaması olan yüzde 17.7’nin altında kalırken, söz konusu oran Samsun’da adeta zirve yaparak yüzde 61.5 arttı. Bursa’da yüzde 46.9, Denizli’de yüzde 39.5, Kayseri’de yüzde 30.5, Tekirdağ’da yüzde 28.4, Muğla’da yüzde 24.3, Manisa’da yüzde 22.5 ve Ankara’da yüzde 17.2 artış hesaplandı. İnşaat yüzölçümü, daire sayısı ve TL bazında değer oranları da arttı. Buna göre, yapıların toplam yüzölçümü İstanbul’da yüzde 27.5, TL değerinde yüzde 49.2, daire sayısı yüzde 19.2 artış gösterirken, söz konusu oran Afyonkarahisar’da yüzde 100’leri aştı. Bu şehirde yapıların yüzölçümü yüzde 128.6, değeri yüzde 174.5 ve daire sayısı yüzde 136.5 artış kaydetti. Konutlara yapılan yatırımların TL değeri İstanbul’da yüzde 49.2 artış göstermesine karşın, Bursa’da yüzde 109.6, Samsun’da yüzde 139.3, Gaziantep’de yüzde 110.3, Ankara’da yüzde 95.6, Konya’da yüzde 72.2, Muğla’da yüzde 71.6, Denizli’de yüzde 57.3 arttığı hesaplandı. Daireler sayısındaki artış oranında İstanbul’un 19 ilin gerisinde kaldığı belirlendi. Buna göre, yapı ruhsatı alınan binalardaki daire artış oranı bir yıllık dönemde İstanbul’da yüzde 19.2 olurken, Afyonkarahisar yüzde 136.5’lik artış oranıyla en yüksek orana sahip oldu. Söz konusu oran İzmir’de yüzde 51, Bursa’da yüzde 81.3, Ankara’da yüzde 50.8, Konya’da yüzde 58.6, Denizli’de yüzde 56.6, Samsun’da yüzde 96.4 ve Şanlıurfa’da yüzde 53 artış gösterdi. Konut kullanım alan artışı yine 15 milyonlu şehirde yüzde 22.7’de kalırken, Afyonkarahisar’da yüzde 153.5, Samsun’da yüzde 107.2, Bursa’da yüzde 79.5, Gaziantep’de yüzde 67.5, Ankara’da yüzde 52.2, Konya yüzde 49.7 artış gösterdiği hesaplandı. Veriler incelendiğinde Bursa’da geçen yıl 6 bin 363 adet olan bina sayısının, geçen yıl 9 bin 347’ye, dairelerin de 38 bin 967’den 70 bin 657’ye çıktığı belirlendi. Turizm başkenti Antalya’da 5 bin 695 bina sayısı 6 bin 737e çıkarken, daire sayısı da 37 bin 712’ten 51 bin 547e yükseldi. Aydın’da bina sayısı 3 bin 40’tan 3 bin 269’a, Eskişehir’de 2 bin 639’dan 2 bin 982’ye ulaştı. Tekirdağ’da 23 bin daire sayısı 29 bin 823’e, Manisa’da 17 bin 638’ten 24 bin 696’ya, Mersin’de 25 bin 946’dan 35 bin 739’a yükseldi. Öğrenci şehri Eskişehir’de ise bina sayısının 2 bin 639’dan 2 bin 982’ye, daire sayısının da 13 bin 985’ten 16 bin 614’e yükseldiği görüldü.
AFYON DAİRE SAYISINDA 10 BİN 667 ARTIŞ
Yapı ruhsatları sayılarına göre incelendiğinde, son bir yıllık dönemde Türkiye genelinde bina sayısı 131 bin 848’den 155 bin 148’e çıkarken, daire sayısı 886 bin 119’dan 1 milyon 234 bine yükseldi. İstanbul’da 18 bin 998’den 21 bin 140’a yükselen bina sayısındaki artış oranı yüzde 11.3’te kaldığı hesaplandı. Bina sayısı 2 bin 142 adet artış gösterdi. Daire sayısı ise 213 bin 526’dan 254 bin 598’e yükseldi. Ancak artış oranı yüzde 19.2 ile yine Türkiye ortalaması olan yüzde 34.2’nin gerisinde kaldı. Yapı ruhsatının pik yaptığı Afyonkarahisar’da ise söz konusu dönemde bina sayısının bin 751’den 2 bin 441’e, daire sayısının da yüzde 136.5 artışla 7 bin 813’ten 18 bin 480’e çıktığı görüldü. Böylelikle yıllık 10 bin 667 adet artış görüldü. Bu şehri Samsun yüzde 96.4 artışla izlerken, bina sayısının 2 bin 158’den 3 bin 458’e, daire sayısının da 18 bin 323’ten 35 bin 994’e yükseldiği görüldü.
YAPI RUHSAT SAYISI BÜYÜYOR
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Ocak-Aralık 2017 yapı izin istatistiklerine göre, geçen yıl 2016’ya kıyasla belediyeler tarafından yapı ruhsatı verilen bina sayısı yüzde 16,2, bunların yüzölçümü yüzde 31,8, değeri yüzde 56,8, daire sayısı yüzde 32,3 arttı. Söz konusu dönemde yapı ruhsatı verilen binaların toplam yüzölçümü 270,7 milyon metrekare oldu. Bunun 151,5 milyon metrekaresi konut, 59,7 milyon metrekaresi konut dışı alanlar ve 59,5 milyon metrekaresi ise ortak kullanım alanları olarak hesaplandı. Kullanım amacına göre 208 milyon metrekareyle en yüksek payı 2 ve daha fazla daireli ikamet amaçlı binalar oluşturdu. Bunu 15,3 milyon metrekareyle kamu, eğlence, eğitim, hastane veya bakım kuruluşlarının binaları izledi. Yapı sahipliğine göre, özel sektör 228 milyon metrekareyle en büyük payı aldı. Bunu 37,2 milyon metrekareyle devlet sektörü ve 5,5 milyon metrekareyle yapı kooperatifleri takip etti.
KREDİ MALİYETLERİ ARTTI
216 Yapı Yönetim Kurulu Başkanı Bilent Dündar, kentsel dönüşümde kira desteğinin azalması ve kredi faizlerinin de yükselmesiyle son dönemde İstanbul’da konut satış hızının yavaşladığını söyledi. İstanbul’da devlet desteğinin azalmasıyla birlikte dönüşüme ilginin de yavaşladığına işaret eden Dündar, “Kentsel dönüşümde destekler eskisi gibi olsa daha fazla inşaat yapılır İstanbul’da. Bir de konut kredisi faizlerinin artması da yeni projelere ilgiyi yavaşlattı. İnsanlar beklemeye geçti” dedi. İstanbul’da özellikle yeni gelişen Çekmeköy, Sancaktepe gibi bölgelerde arazi sıkıntısı çekmediklerini, ancak merkezi lokasyonlarda fiyatların daha yüksek olduğuna işaret eden Dündar, “Anadolu’da arazi fiyatları daha ucuz. İnşaat sektöründeki birçok kişi Bodrum, Kuşadası gibi yerlere gitmeye başladı” dedi.
İKİ DAİRELİ KONUTLARA YÜKSEK TALEP
* TÜİK verilerine göre, kullanım amacına göre 208 milyon metrekare ile en yüksek paya iki ve daha fazla daireli binalar sahip oldu.
* Bunu 15,3 milyon metrekare ile kamu eğlence, eğitim, hastane veya bakım kuruluşları binaları izledi.
* Daire sayısına göre toplam 1 milyon 323 bin 118 dairenin 1 milyon 221 bin 846’sı özel sektör, 83 bin 762’si devlet sektörü ve 17 bin 510’u yapı kooperatifleri tarafından alındı.
* Daire sayılarına göre değerlendirildiğinde, İstanbul 254 bin 598 adete sahip olurken, İstanbul’u 101 bin 840 daireyle Ankara ve 76 bin 29 daireyle İzmir takip etti.
* Daire sayısı en az iller sırasıyla Bayburt, Muş ve Kilis olarak belirlendi.
* Belediyeler tarafından yapı kullanma izin belgesi verilen bina sayısı geçen yıl 2016’ya göre yüzde 1,7 azalırken, yüzölçümü yüzde 6,6, değeri yüzde 28,2, daire sayısı yüzde 8,9 yükseldi.
* Bu yapıların toplam yüzölçümü 161,1 milyon metrekare olarak hesaplanırken, bunun 94,2 milyon metrekaresini konut, 35,7 milyon metrekaresini konut dışı alanlar ve 31,2 milyon metrekaresini ise ortak kullanım alanları oluşturdu.
* Toptan ve perakende ticaret 8,4 milyon metrekare alan için yapı ruhsatı aldı.
* Yapı sahipliğine göre, özel sektör 138,9 milyon metrekareyle ilk sırada yer aldı. *Bunu 18 milyon metrekareyle devlet sektörü ve 4,2 milyon metrekareyle yapı kooperatifleri takip etti.
* Daire sayısına göre ise toplam 820 bin 526 dairenin 756 bin 207’si özel sektör, 45 bin 633’ü devlet sektörü ve 18 bin 686’sı yapı kooperatifleri tarafından alındı.
* Yapıların toplam yüzölçümüne bakıldığında, 28,2 milyon metrekareyle İstanbul en yüksek paya sahip oldu.
* İstanbul’u 16,1 milyon metrekareyle Ankara, 8,9 milyon metrekareyle İzmir izledi.
*Yüzölçümü en düşük iller sırasıyla Şırnak, Hakkari ve Ardahan oldu.
* Daire sayılarına göre, İstanbul 160 bin 471 ile liste başında yer alırken, bu kenti 67 bin 275 ile Ankara ve 49 bin 844 ile İzmir izledi. Daire sayısı en az iller sırasıyla Şırnak, Hakkari ve Bitlis olarak belirlendi.
* Reidin Emlak Endeksi’ne göre, Ocak 2018’de satılık fiyatları İstanbul’da yüzde 0.41-1 arasında artış gösterdi.
* Söz konusu oran Kastamonu, Çankırı, Bursa, İzmir, Rize ve Aksaray’da yüzde 1.21-1.50 arasında artış kaydetti.
* Satılık fiyat endeksi, bu yıl ocak ayında Edirne, Artvin, Giresun, Muş, Iğdır, Bayburt, Erzincan’da yüzde 1.81-2.1 oranında arttığı görüldü.