Yüksek büyüme, düşük cari açık hedefiyle 2021 yılının sonlarına doğru devreye alınan yeni modeldi dikiş tutmuyor. 2021 yılının Eylül ayında politika faizi indirimleriyle başlayan Aralık 2021’de ise resmen yayınlanan ‘Türkiye Ekonomi Modeli’nde hedefler tutmadığı gibi cari açık da rekor kırmaya devam ediyor. 2022’de yıllık cari açık 48 milyar dolarla 9 yılın zirvesine çıkarken 2023’ün ilk ayında da açık durmadı.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2023 Ocak’a ilişkin açıkladığı Dış Ticaret İstatistikleri’ne göre dış ticaret açığı yeni bir rekora imza attı. Ocak ayında dış ticaret açığı bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 38,4 artarak 10 milyar 290 milyon dolardan, 14 milyar 237 milyon dolara yükseldi. Bu, kayıtlardaki en yüksek aylık dış ticaret açığı oldu. Buna göre ihracat ocakta geçen yılın aynı ayına göre yüzde 10,3 artarak 19 milyar 369 milyon dolar, ithalat ise 20,7’lik yükselişle 33 milyar 606 milyon dolara çıktı.
İhracatın ithalatı karşılama oranı 2022 Ocak ayında yüzde 63 iken, 2023 Ocak ayında yüzde 57,6’ya geriledi. Ocak ayında enerji ürünleri ve altın hariç ihracat yüzde 8,4, ithalat yüzde 8,1 arttı. Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç ihracat, 2023 Ocak ayında yüzde 8,4 artarak 16,7 milyar dolardan, 18,1 milyar dolara yükseldi. Ocak ayında enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç ithalat yüzde 8,1 artarak 18,4 milyar dolardan, 19,9 milyar dolara yükseldi.
Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç dış ticaret açığı Ocak ayında 1,8 milyar dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret hacmi yüzde 8,2 artarak 38 milyar dolar olarak gerçekleşti. Söz konusu ayda enerji ve altın hariç ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 91 oldu.
EKONOMİK GÜVENDE DE DÜŞÜŞ
Türkiye İstatistik KurumuEkonomik Güven Endeksi, Şubat 2023 verilerini yayımladı. Buna göre, ekonomik güven endeksi Ocak ayında 99,3 iken, Şubat ayında yüzde 0,3 oranında azalarak 99,1 değerini aldı. Bir önceki aya göre Şubat ayında reel kesim (imalat sanayi) güven endeksi yüzde 1,0 oranında azalarak 102,4 olarak kaydedildi. Hizmet sektörü güven endeksi yüzde 2,2 oranında azalarak 115,5 değerini, perakende ticaret sektörü güven endeksi yüzde 2,4 oranında azalarak 123,1 değerini, inşaat sektörü güven endeksi yüzde 3,6 oranında azalarak 89,8 değerini aldı. Tüketici Güven Endeksi yüzde 4,3 oranında artarak 82,5 olarak kaydedildi. Ekonomik güven endeksinin 100’den büyük olması genel ekonomik duruma ilişkin iyimserliği, 100’den küçük olması ise genel ekonomik duruma ilişkin kötümserliği gösteriyor.
2022’DE AÇIK 9 YILIN ZİRVESİNE ÇIKTI
Yeni ekonomik modelin uygulandığı 2022 yılında Türkiye ekonomisi rekor yıllık dış ticaret açığı kaydetti. 2022 yılının tamamında dış ticaret açığı yüzde 137 artarak 46,2 milyar dolardan, 109,5 milyar dolara çıktı. Böylelikle yıllık bazda rekor açık kaydedildi. Bundan önce 2011 yılında 106 milyar dolarlık dış ticaret açığı gerçekleşmişti. İhracat Aralık’ta bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 3 artarak 22,9 milyar dolar, ithalat yüzde 12,2 artarak 32,6 milyar dolar olarak gerçekleşti. Genel ticaret sistemine göre ihracat 2022 yılı Ocak-Aralık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 12,9 artarak 254,2 milyar dolar, ithalat yüzde 34 artarak 363,7 milyar dolar oldu.
DOLAR/TL 8.50’DEN 19’A ENFLASYON DA YÜZDE 19,58’DEN YÜZDE 85,51’E YÜKSELDİ
Devreye alınan ekonomik modelde Türk Lirası tarihi kayıplar yaşarken, enflasyonda patladı. 2021 yılının Eylül ayında 8.50 civarinda olan dolar/TL kuru 2022’de 19 seviyesine tırmandı. Kurdaki artış enflasyon olarak yansıdı. Faiz indirimleri öncesi yıllık yüzde 19,58 olan enflasyon yeni modelde patlayarak yüzde 85’i aştı. Faiz indirimleri ve cari fazla hedefli modelin başladığı 2021 Eylül ayında TÜİK göre, enflasyon eylülde yüzde 1,25 artarken, yıllık bazda yüzde 19,58 olmuştu. Ancak peş peşe gelen faiz indirimleri ve alınan kararlarla beraber bu oran 2022’nin Ekim ayında 85,51 düzeyinde gerçekleşerek tüm zamanların rekorunu kırdı. Bu oran baz etkisiyle yüzde 2023’ün ilk ayında 57,68 seviyesine gerilese de hayat pahalılığı devam etti.
‘İHRACAT İTHALAT MAKASI DEPREM NEDENİYLE DAHA DA AÇILACAK’
İktisatçı Prof.Dr. Serap Durusoy da sosyal medya hesabından yaptığı değerlendirmede açığın gelecek aylarda deprem etkisiyle daha da artacağını belirterek ‘’Ocak ayına ilişkin dış ticaret açığı 14.24 milyar dolar olarak açıklandı. Ocak ayındaki açıkta bir önceki yıla göre yüzde 38,4’lük bir artış izlendiği belirtildi. Dış ticaretteki rekor artış önümüzdeki aylarda da deprem nedeniyle ihracat ve ithalat makasının daha da genişlemesinden dolayı yeni rekorlara imza atacak’’ ifadelerini kullandı. Ekonomist Devrim Akyıl ise ‘’Aylardır eleştirdiğimiz yanlış kur politikasının sonucu. İhracat yapılamıyor, ithalat yukarı patlıyor! Rekor dış ticaret. Sadece Ocak’ta 14.24 milyar dolar. Basit Matematik bilgisinden yoksunlukla bu kadar cehalete yazıklar olsun!’’ paylaşımında bulundu.
NET HATA NOKSAN PAYI ARTIYOR
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre Türkiye ekonomisi 2022 yılında 9 yılın en yüksek cari açığını verdi. 2022’de cari işlemler hesabı 5 milyar 910 milyon dolar açık verdi. Bunun sonucunda, 2022’de cari işlemler açığı 48 milyar 769 milyon dolar oldu. Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı aralıkta 3 milyar 525 milyon dolar, ocak-aralık döneminde ise 50 milyar 793 milyon dolar fazla verdi. Ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığı aralıkta 8 milyar 89 milyon dolar oldu. Bu dönemde, hizmetler dengesi kaynaklı girişler 2 milyar 498 milyon dolar, seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler de 1 milyar 468 milyon dolar olarak gerçekleşti. Aralık’ta hizmetler dengesi kaynaklı girişler 2,5 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.
TCMB verilerine göre Aralık’ta doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler 374 milyon dolar oldu. Portföy yatırımları da 828 milyon doları tutarında net giriş kaydetti. Resmi rezervlerde Aralık’ta 2,4 milyar dolar tutarında net artış oldu. Veriler Aralık ayında da net hata noksan girişinin devam ettiğini gösterdi. Buna göre Aralık’ta net hata noksan girişi 428 milyon dolar oldu. 2022 yılının tamamında ise 24,2 milyar dolarlık net hata noksan girişi yaşandı. Bu rakam Cumhuriyet tarihinin en yüksek net hata noksanı oldu. 2022’den önce en yüksek net hata noksan girişi 21,3 milyar dolarla 2018 yılında yaşanmıştı.
‘VERİLER ALGININ ÇÖKTÜĞÜNÜ GÖSTERDİ’
TÜİK’in açıkladığı dış ticaret verilerini sosyal medya hesabından değerlendiren ekonomist Tunç Şatıroğlu yeni modele değinerek ‘’Türkiye Ekonomi Modeli’nde döviz kuru artınca dış ticaret açığımız kapanacaktı. Son durumda enerji ve altın hariç dahi dış ticaret açık veriyor. Veriler bir algının daha çöktüğünü gösterdi. Bu modelden vazgeçilmeli. Dış ticarette rekor açık’’ ifadelerini kullandı. Akademisyen Derya Hekim ise ihracatın ithalatı karşılama oranına dikkat çekerek ‘’Dış ticaret açlığı 14.2 milyar dolar. Bu bir rekor. İthalatla ihracat arasındaki fark 2021 Eylül’den itibaren açılmaya başladı. 2022 Aralıktan sonra ise fark daha da açılıyor. Üstelik hem enerji hem de gıda fiyatları savaş öncesi seviyelerine döndü’’ yorumunu yaptı.
EN FAZLA İTHALAT RUSYA’DAN
İthalatta Rusya ilk sırada geldi. Ocak ayında Rusya’dan yapılan ithalat 5 milyar dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla; 4,3 milyar dolar ile İsviçre, 3,6 milyar dolar ile Çin, 1,8 milyar dolar ile Almanya, 1,2 milyar dolar ile ABD takip etti. İlk sıradaki 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın yüzde 47,4’ü olarak kayıtlara geçti. İhracatta ise ilk sırada Almanya yer aldı. Almanya’ya yapılan ihracat 1,8 milyar dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla; 1,2 milyar dolar ile ABD, 1 milyar dolar ile Rusya, 954 milyon dolar ile Birleşik Krallık, 916 milyon dolar ile İtalya izledi. İlk 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatın yüzde 30,6’sını oluşturdu.