EKONOMİ SERVİSİ
Ekonomi yönetiminin faiz hassasiyeti TL’de rekor kayıplara neden oluyor. Üst üste faiz indirimleri TL’den kaçışı hızlandırırken, Türk Lirası’na güvenen yatırımcıya tarihi kayıplar yaşattı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) kasım ayına ilişkin finansal yatırım araçlarının reel getiri oranlarını açıkladı. Merkez Bankası’nın faiz indirimleri sonucunda mevduat faizlerinin düşmesiyle TL mevduatların reel getiri oranı kasımda tüketici fiyat endeksi (TÜFE) bazında yüzde 2,07 düştü. TÜİK’in veriyi hesaplamaya başladığı Ocak 1997’den beri ilk kez TL mevduat yatırımcısına aylık bu kadar kaybettirdi. Kasımda TL’deki sert değer kaybı ve yüksek enflasyon TL mevduatı tercih eden yatırımcıya kayıplar yaşattı.
En çok kazandıran yatırım aracı ise 15,93’le külçe altın oldu. Faiz indirimine bağlı döviz kurlarındaki artışla dolar yatırımcısına yüzde 12,72, euro ise yüzde 10,81 oranında kazandırdı. Külçe altın yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) bazında ise kasımda yüzde 9,1 oranında yatırımcısının yüzünü güldürdü. Külçe altın yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) bazında ise kasımda yüzde 9,1 oranında kâr ettirdi. Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde, yatırım araçlarından BIST 100 endeksi yüzde 6,69, dolar yüzde 6,08 ve euro 4,28 oranlarında yatırımcısına kazandırırken, mevduat faizi (brüt) yüzde 8,07 ve Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) yüzde 8,53 yatırımcısına kaybettirdi. TÜFE ile indirgendiğinde ise BIST 100 endeksi yüzde 13,37, dolar yüzde 12,72 ve avro yüzde 10,81 oranlarında yatırımcısına kazanç sağladı. Mevduat faizi (brüt) yüzde 2,32 ve DİBS yüzde 2,8 ile kaybettiren yatırım araçları olarak kayıtlara geçti.
LİRANIN REEL DEĞERİ KRİZLERDE BİLE BU KADAR GERİLEMEDİ
Türk lirasının reel değerini gösteren gösterge tüm zamanların en düşük seviyesine indi. TL’nin kur karşısındaki değer kaybı yüksek enflasyon reel kurun son 40 yılın en dip rakamının görülmesine neden oldu. Gerileme 1994 ve 2001 krizlerini de aştı. Merkez Bankası Kasım ayında TÜFE bazlı reel efektif döviz kurunun 54,33 seviyesine gerilediğini açıkladı. Ekim ayında 60,11’e inen Reel Kur Pazartesi açıklanan Kasım 2021 verisiyle 54,3’e indi. TL’nin reel değeri bir ayda yüzde 10 geriledi. Böylece reel efektif döviz kuru 1988’e kadar giden veride en düşük seviyeye inmiş oldu.
2021 Şubat ayında 69 seviyesine tırmanan kur Haziran ayında 60 seviyesinin altını test etmişti. Sonrasında toparlanma sinyali veren kurda Ekim ayında yine 60’lı seviyeler izlenmişti. 1980’de 128,0 düzeyinde olan reel efektif döviz kuru 1988’de 64,2’ye gerileyerek yüzde 49,7 değer kaybetti. Bu kayıplar sonrası toparlanan reel efektif kur 1994 kriziyle yeni bir atak geçirerek ocak ayında 100,57’den nisanda 67,23’e indi ve yüzde 33 geriledi. 2001 krizinde ise TL’nin reel değerinin düşüşü 8 ay sürdü ve 116,67’den başlayan reel efektif kur Ekim 2001’de 75,01 ile son buldu. 2001 devalüasyonunda TL’nin reel değeri yüzde 35,7 geriledi. Eylül 2018’de Reel Efektif Döviz Kuru 62,51 ile o tarihe kadar en düşük düzeye indi. Hem 1994 kriz düzeyini ve hem de 1988’in de gerisine düştü.
KUR TAHMİNİ 15 OLARAK GÜNCELLENDİ
Türkiye ekonomisinde krizin derinleşmesinin yanısıra yüksek enflasyon ve faiz politikası nedeniyle uluslararası kurum ve kuruluşlar, döviz kuru tahminlerini yeniliyor. Dünyanın önde gelen bankalarından Commerzbank 2022 ve 2023 için dolar tahminlerini güncelledi. Almanya’nın ikinci büyük bankası konumundaki Commerzbank, dolar tahminini 15 liraya çıkardı. Banka, Türkiye’de önümüzdeki yılın ilk çeyreği için dolar tahminini daha önce 10 liradan 11 liraya yükseltmişti. Banka, son gelişmeler ve Merkez Bankası’nın faiz politikası nedeniyle yeni bir analiz raporu yayınladı. Commerzbank daha önce hazırlanan raporda 2022 ilk çeyrek için dolar kurunun 11 lira olacağını öngörmüştü. Ancak döviz kurlarındaki dalgalanmalar nedeniyle bu beklentisini yeniden güncelleyerek, 15 liraya yükseltti.
YILLIK EN YÜKSEK GETİRİ DOLARDA
Finansal yatırım araçları yıllık olarak değerlendirildiğinde Amerikan doları TÜFE ile indirgendiğinde yüzde 10,35 yatırımcısına en yüksek reel getiriyi sağlayan yatırım aracı oldu. Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde ise Amerikan doları nedeniyle yüzde 13,43 kayıp gerçekleşti.
YABANCI PARA MEVDUATI ORANI REKOR SEVİYEDE
TL’nin sadece kasım ayında yüzde 28’i aşan değer kaybıyla birlikte, enflasyonun önümüzdeki aylarda 10 puan yükselerek yüzde 30’lara yükselmesi beklenirken, Türk Lirası’nın yatırımcısına rekor düzeyde kaybettirmesi kaçışı hızlandırdı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) günlük verilerine göre 1 Aralık itibariyle bankacılık sektöründe yabancı para mevduatının toplam mevduat içindeki payı yüzde 63,2’ye çıktı. BDDK’ya göre 1 Aralık itibariyle bankalardaki yabancı para mevduatı 253 milyar 953 milyon dolar oldu. Toplam mevduat ise 401 milyar 494 milyon dolar olarak kaydedildi. En son 2001 yılı ekim ayında TL’nin reel değerinin 75,1’e gerilemesiyle yabancı para mevduatı yüzde 62’ye çıkmıştı. 2001 krizinin de seviyesini aşan yabancı para mevduat oranı ilk kez yüzde 63,2’yi aşarak tarihi en yüksek oranına ulaştı. Öte yandan Türk lirasında yaşanan dalgalanmalar likidite koşullarının da bozulmasına yol açtı. Türk lirasında alış-satış arasındaki fark Kasım ayında 20 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Türk lirasındaki sert dalgalanmalar son yirmi yılın en kötü likidite koşullarına yol açıyor. TL’deki alış-satış arasındaki fark kasımda, Şubat 2001’den bu yana en yüksek seviyesine çıktı.