YALNIZCA KUR KORUMASININ YEDİ AYLIK YÜKÜ 85 MİLYARI AŞTI
Merkez Bankası 150 baz puan indirimle faizi 10.5'e çekti. Karara ilişkin açıklamada kasımda bir indirim daha yapılacağı kaydedildi. 'Faizle mücadele' söylemi altında yapılan indirimin, işleyen piyasa dinamikleri içinde hiçbir karşılığı olmazken bütçede faiz ödemelerine ayrılan pay her geçen yıl artıyor. Bu kapsamda aslan payını Kur Koruması aldı. KKM'nin bütçeye getirdiği yük yedi ayda 85 milyar liraya ulaştı.
‘FAİZİ’ İNDİRDİYSEK FAİZ GİDERLERİ NİYE DEVASA ŞEKİLDE ARTTI?'
Hem muhalefet hem ekonomistlerden tepkiler yükseldi. Akşener "İşte nas işte sözüm ona faizle savaş" paylaşımı yaptı. Bütçede geçen yıl faize 181 milyar lira ayrıldığını, bu yıl KKM hariç rakamın 330 milyara çıktığını belirten Mahfi Eğilmez "Faizi indirdiysek faiz gideri niye böyle arttı?" sorusunu yöneltti. Oğuz Demir de “Tarıma düşük pay ayırıp izledikleri politikalarla faiz ödemesini yüzde 66 artıranların tercihlerini kimden yana kullandıkları görünüyor” dedi.
Tüm dünya yükselen enflasyona karşı faiz artışına giderken, Türkiye faiz indirimlerine devam ediyor. Faiz düşerken, giderleri hızla artıyor. Son 5 yılda faiz giderlerinin bütçe içindeki payı yükselirken bu oran 2022’nin ilk dokuz ayında 207 milyar lirayı aşarak rekor kırdı. 2022 yılı bütçesine 240 milyar TL faiz ödeneği konuldu. Ancak bu oran ek bütçe ile 330 milyar liraya yükseltilirken, 2023 yılı için ise 565 milyar lira gibi rekor bir seviyeye yükseltildi.
Ekonomi yönetimi ‘faiz sebep enflasyon sonuç’ ve ‘ortada Nass var’ diyerek faiz indirimlerine devam ediyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Perşembe günü yapılan Para Politikası Kurulu’nda (PPK) 150 baz puan faiz indirim yaparak 10,5’e indirdi. Cumhurbaşkanı, yüzde 83’ü aşan resmi enflasyona rağmen yıl sonuna kadar faizin tek haneye indirilmesi talimatı vermişti. Kararın ardından yapılan PPK açıklamasında “Kurul, politika faizinin 150 baz puan düşürülmesine karar vermiştir. Kurul, takip eden toplantıda da benzer bir adım atıldıktan sonra faiz indirim döngüsünün sona erdirilmesini gündeme almıştır” denildi ve kasım toplantısında da indirim kararı aldıktan sonra faizde frene basma mesajı verdi.
Merkez Bankası tek haneli faiz hedefine adım adım yaklaşırken, enflasyon yükselmeye, döviz kurları yükselmeye ve faiz giderleri artmaya devam ediyor. Son 5 yılda faiz giderlerinin bütçe içindeki payı yükselirken bu oran 2022’nin ilk dokuz ayında 207 milyar lirayı aşarak rekor kırdı. 2021 yılında bütçeden toplam 180.9 milyar lira faiz ödemesi yapılırken, bu rakam 2022’nin ilk dokuz ayında aşıldı. 2022 yılın Ocak-Eylül aylarında bütçeden faize 207 milyar 109 milyon faiz ödemesi yapıldı.2022’de faiz ödemeleri için ayrılan 240 milyar liraya 9 ayda yaklaşılırken, bu rakam ek bütçe ile 330 milyar liraya çıkarıldı. 2023 yılı için ise planlanan faiz ödeneği miktarı 565 milyar lira gibi rekor bir seviyeye yükseltildi. Öte yandan döviz kurlarını frenlemek için devreye alınan Kur Korumalı Mevduat (KKM) ödemeleri ise bu rakamlara dahil değil. Kur korumalı mevduatın Eylül ayında bütçeye doğrudan getirdiği maliyet 9,3 milyar TL oldu. Böylelikle 7 ayda toplam maliyet 85 milyar TL’ye çıktı.
KKM ÖDEMELERİ DAHİL DEĞİL
Faiz giderleri hızla artarken, döviz kurlarını frenlemek için devreye alınan Kur Korumalı Mevduat (KKM) ödemeleri ise bu rakamlara dahil değil. Kur korumalı mevduatın bütçeye doğrudan maliyeti Eylül’de 4 ayın en düşük seviyesinde gerçekleşirken toplam maliyet de 85 milyar TL’ye dayandı. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından Dövizden dönen hesaplara ödenen tutar ve vergi muafiyeti hariç kur korumalı mevduatın bütçeye maliyeti 9,3 milyar TL oldu. Böylelikle Mayıs’tan bu yana en düşük maliyet gerçekleşti. Bütçe yükü Temmuz’da 23,4 milyar TL ile rekor kırmıştı. Mart başından bu yana verilen veriler dikkate alındığında kur korumalı mevduatın toplam maliyeti 85 milyar TL oldu.
‘2018 SONRASI BELİRGİN BİR ARTIŞ OLMUŞ’
Ekonomistler her fırsatta faiz indirimlerinin maliyetleri artırdığına dikkat çekiyor. Vergi Umzanı Ozan Bingöl sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda indirimlerle beraber maliyetlerin arttığına ve vergilerde yükselişe gidildiğine dikkat çekerek ‘’Bu kadar vergi artışı, bu kadar zam neden yapılıyor diye soruyorsanız. Bütçede; Kur Korumalı Mevduata, garanti verilen köprü, yol ve hastanelere, görev zararlarına, makam aracı kiralarına, faiz ödemelerine, israfa bakınca bu artışların sebebi de gayet net anlaşılıyor’’ ifadelerini kullandı. Ekonomist Cem Oyvat ise faiz giderlerinde 2018 sonrası belirgin bir artış olduğunun altını çizerek ‘’Yıllara göre ilk üç çeyrek için Hazine’nin faiz giderlerinin vergi gelirlerine oranında 2018 krizi sonrası belirgin bir artış var, 2014-2018’in üzerine çıkmış. 2022’de KKM harici düşmüş, ama Hazine’nin KKM ödemelerini de (TCMB’ninkiler dahil değil) katınca küçük bir artış olmuş’’ paylaşımını yaptı.
‘ENFLASYON REKOR KIRARKEN İNDİRİM RİSKİ ARTIRIR’
Ekonomist Mahfi Eğilmez faiz giderlerinin artmasına ilişkin sosyal medyadan yaptığı paylaşımda ‘’2021 yılı bütçesinde faiz giderleri 181 milyar TL oldu. 2022 yılı bütçesine 240 milyar TL faiz ödeneği konuldu. Bunun yetmeyeceği anlaşıldı 330 milyar TL’ye yükseltildi. Buna KKM fark ödemeleri de dahil değil. Faizi indirdiysek faiz giderleri niye böyle devasa şekilde arttı?’’ diye sordu. Konuya ilişkin takiplerinden gelen soruları da cevaplayan Eğilmez, bir takipçisi tarafından, ‘Neden arttı hocam?’ sorması üzerine Eğilmez,” Çünkü enflasyon rekor kırarken faizi indirmek riski artırır, risk artına kur, kur artınca enflasyon, enflasyon artınca bütçe açığı, bütçe açığı artınca da borçlanma ihtiyacı artar. Faiz ödeneği yetmez olur cevabını verdi. Başka bir takipçisi ise Eğilmez’i eleştirerek,” Faizler yüzde 25 olsaydı bütçedeki faiz yükü ne olacaktı ? Bunu çok iyi bildiğiniz halde bu twitti atmanız garip ötesi bir durum.” şeklindeki yorumuna Eğilmez,” Faizler % 25 olsaydı kur da enflasyon da burada olmayacaktı, bütçe bu kadar açık vermeyecekti, borçlanma bu kadar artmayacaktı ve başlangıçtaki faiz ödeneği yeterli olacaktı.” şeklinde cevap verdi.
TEK HANEDE DURMA SİNYALİ
TCMB Para Politikası Kurulu (PPK), politika faizini 150 baz puan daha düşürerek yüzde 10,5’e indirdi. Kararın ardından yapılan PPK açıklamasında “Kurul, politika faizinin 150 baz puan düşürülmesine karar vermiştir. Kurul, takip eden toplantıda da benzer bir adım atıldıktan sonra faiz indirim döngüsünün sona erdirilmesini gündeme almıştır” denildi ve kasım toplantısında da indirim kararı aldıktan sonra faizde frene basma mesajı verdi. TCMB politika faizinde 150 baz puan indirime giderken bir sonraki toplantı olan kasım ayında da “benzer bir adım” ile faiz indirim döngüsünü tamamlayacağı sinyalini verdi. Ekonomistler Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ‘yıl bitmeden tek hane’ çağrısı nedeniyle bu 100 baz puan indirim yapılacağını tahmin ediyordu. Geçtiğimiz yıl eylül ayında yüzde 19 düzeyinde bulunan politika faizini indirmeye başlayan TCMB bankası aralık ayına kadar 500 baz puan faiz indirmiş, bu gelişmenin ardından Türk lirası sert değer kaybetmiş ve enflasyon tırmanmıştı. TCMB’nin tahminlerin üstünde bir indirim yapmasının ardından uluslararası finans basını da konuya geniş yer verdi. Bloomberg, Türkiye’deki politika faizlerinin parasal koşullardan giderek daha fazla koptuğunu belirtti. Wall Street Journal ise “Türkiye’nin son faiz indirimleri sıradan Türk vatandaşlarının liradan kaçmasına ve paralarını dolar, altın ve kriptolara yığdığı çalkantılı bir sarmala neden oldu” değerlendirmesinde bulundu.