İnşaat sektörü Türkiye’de artan maliyetlerden dolayı zor bir dönemi geride bırakmaya çalışırken, şimdi gözler yurtdışına çevrildi. Bugün bir ev almanın maliyeti bile Türkiye’de 5 milyonları aşmış ve kredi kanalları kapanmış durumda. Bu yüzden ülkede konut sektörü çıkmaza doğru gidiyor. İç pazarda tablo buna yakınken, dışarda işler yerinde gözüküyor. Özellikle Rusya ve Körfez ülkelerinden Türk müteahhitlere talep yüksek. Suudi Aramco, Körfez krallığındaki 50 milyar dolarlık potansiyel projeleri görüşmek üzere bu hafta Türk müteahhitlerden oluşan bir orduyla bir araya geldi.
Gulf News’e konuşan Türkiye Müteahhitler Birliği başkanı Erdal Eren, devlet kontrolündeki petrol firmasının temsilcilerinin Salı ve Çarşamba günleri Türkiye’nin başkenti Ankara’daki atölyelerde yaklaşık 80 inşaat firmasının yöneticileriyle bir araya geldiğini ve 2025 yılına kadar planlanan projeler için ön yeterlilik kazanmaya çalıştıklarını söyledi. Eren “Aramco, projelerinde mümkün olduğu kadar çok Türk müteahhit görmek istiyor. 50 milyar dolar değerinde yatırım yapacak rafineri, boru hattı, yönetim binaları ve diğer altyapı inşaatlarını planlıyorlar” diye konuştu. Apple ve Microsoft’tan sonra dünyanın en değerli 3’üncü firması olan şirketin yakında projeler için ihaleye çıkabilecek müteahhitlerin listesini hazırlayacağını dile getiren Eren, iki tarafın yakında Suudi Arabistan’da yeniden bir araya geleceğini sözlerine ekledi. Aramco yorum yapmaktan kaçındı. Geçen hafta üçüncü kez yeniden seçilen Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, depremlerde harap olan yaklaşık bir düzine şehrin yeniden inşasına öncelik verme sözü verdi. Erdoğan ve Suudi Veliaht Prensi Muhammed Bin Salman, geçen yıl Haziran ayında ekonomik ve savunma ilişkilerini ilerletme konusunda anlaşmıştı.
RUSYA BİRİNCİ SIRADA
Ticaret Bakanlığı verilerinden yaptığı derlemeye göre, yurt dışı müteahhitlik sektörü 1972’den mayıs ayı sonuna kadar, 133 ülkede 479,5 milyar dolar değerinde 11 bin 745 proje üstlendi. Sektör, 2020’de hedef ülkelerde yaşanan ciddi siyasi istikrarsızlıklar, konjonktürel sorunlar ve Kovid-19 salgınının etkilerine rağmen 16,2 milyar dolar değerinde 371 iş almıştı. 2021’de ise salgının dünya ekonomisinde yarattığı olumsuz etkinin azalmasına paralel olarak Türk firmalarının yurt dışında üstlendiği projelerin toplam bedeli 30,7 milyar dolara çıktı. Bu dönemde üstlenilen proje sayısı 443 olarak kayıtlara geçti. Yurt dışı müteahhitlik sektörü, geçen yılı da küresel ekonomik sorunlar ve Rusya-Ukrayna Savaşı’nın gölgesinde geçirdi. Bu dönemde sektörün üstlendiği proje sayısı 492, toplam proje bedeli 19,1 milyar dolar oldu.
Geçen yıl üstlenilen projelerin ortalama bedeli 38,8 milyon dolar olarak hesaplandı. Sektör, bu yılın ocak-mayıs döneminde ise 96 proje üstlendi. Bu dönemde üstlenilen projelerin bedeli 6 milyar 459 milyon 199 bin dolar olarak kayıtlara geçti. Yılın ilk 5 ayında üstlenilen projelerin ortalama bedeli ise 67,2 milyon dolar olarak hesaplandı. Müteahhitlik firmalarınca 1972 yılından bugüne kadar yurt dışında üstlenilen projelerin ülkelere göre dağılımında Rusya yüzde 20,4’lük payla ilk sırada yer aldı. Söz konusu ülkede bugüne kadar 97,9 milyar dolarlık proje gerçekleştirildi.
19 YILDA FİRMA SAYISI 42’YE ÇIKTI
Öte yandan, ENR dergisinin geçen bir yılda üstlenilen uluslararası projelerin toplam bedeli üzerinden her yıl belirlediği dünyanın en büyük 250 müteahhitlik firmasını gösteren listede Türkiye, 2003 yılında sadece 8 müteahhitlik firmasıyla yer alırken 2022’de 42 firmayla boy gösterdi. Derginin 2022 yılı sayısında yer alan bu firmalardan 8’i söz konusu listede ilk 100 firma arasında kendine yer buldu, 2 Türk firması ise ilk 50’ye girdi. Türkiye, firma sayısı itibarıyla Çin’den sonra listede ikinci sırada bulunuyor.
SUUDİ ARABİSTAN’IN PAYI YÜZDE 5
Rusya’yı yüzde 10,6’lık payla Türkmenistan takip etti. Bu ülkede üstlenilen projelerin tutarı 50,8 milyar dolar oldu. Irak yüzde 6,9’luk pay ve üstlenilen 33,1 milyar dolarlık projeyle üçüncü sırada yer aldı. Bu ülkeleri, Libya ve Kazakistan izledi. Müteahhitlik sektörünün daha fazla pay almak için odaklandığı Suudi Arabistan pazarı da yüzde 5,2’lik pay ve 24,9 milyar dolarlık proje bedeliyle öne çıktı. Bugüne kadar en çok proje üstlenilen alanlara bakıldığında konut projelerinin yüzde 13,9’luk payla ilk sırada yer aldığı görüldü. Söz konusu projelerin bedeli 66,6 milyar dolar oldu. Konut projelerini yüzde 13,5’lik pay ve 64,7 milyar dolarlık proje bedeliyle kara yolları, tünel ve köprüler takip etti. Enerji sektörü yüzde 8,5’lik payla yurt dışında üstlenilen işlerde üçüncü sırada yer aldı. Bu sektörün bugüne kadar üstlendiği proje tutarı 40,5 milyar doları aştı. Türk müteahhitler, bugüne kadar yurt dışında 34,7 milyar dolarlık ticaret merkezi ve 30,7 milyar dolarlık havalimanı projesi üstlendi.
'YATIRIMLARA FREN'
Geride bırakılan süreçte yüksek maliyetler başta olmak üzere piyasalardaki dengesizliğin toplumun tüm kesiminin darboğaza girmesine neden olduğunu belirten İnsay Yapı Yönetim Kurulu Başkanı İhsan Çulhalık da, bazı firmaların yüksek maliyetlerden dolayı yatırımlarını yavaşlatmayı tercih ettiğine dikkat çekti ve yeni dönemde bu piyasa hareketlerinin dengeye gelerek düzelmesini istediklerini söyledi. Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Erdal Eren de yaptığı açıklamada, deprem felaketinin yaralarının sarılmasına ve risk taşıyan bölgelerin hızla depreme hazırlıklı hale getirilmesine yönelik düzenleme ve eylemleri öncelikli gördüklerini belirtti.
NE İŞÇİLİK NE DE MALZEMEDE FİYATLAR DURUYOR
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Mart ayı İnşaat Maliyet Endeksi verilerini yayımladı. Buna göre, inşaat maliyet endeksi, 2023 yılı Mart ayında bir önceki aya göre yüzde 2,16, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 60,70 arttı. Bir önceki aya göre malzeme endeksi yüzde 2,31, işçilik endeksi yüzde 1,76 yükseldi. Ayrıca bir önceki yılın aynı ayına göre malzeme endeksi yüzde 48,21, işçilik endeksi yüzde 105,09 ivmelendi. Bina inşaatı maliyet endeksi, bir önceki aya göre yüzde 2,04, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 62,94 arttı. Bir önceki aya göre malzeme endeksi yüzde 2,19, işçilik endeksi yüzde 1,68 arttı. Ayrıca bir önceki yılın aynı ayına göre malzeme endeksi yüzde 50,49, işçilik endeksi yüzde 105,16 arttı. Bina dışı yapılar için inşaat maliyet endeksi, bir önceki aya göre yüzde 2,54, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 53,57 arttı. Bir önceki aya göre malzeme endeksi yüzde 2,71, işçilik endeksi yüzde 2,06 arttı. Ayrıca bir önceki yılın aynı ayına göre malzeme endeksi yüzde 41,27, işçilik endeksi yüzde 104,83 arttı.
‘İÇ PAZARDA MALİYETLERİN DİZGİNLENMESİ GEREKİYOR’
Seçimin geride kalmasıyla birlikte en kısa zamanda hem ekonomik hem de idari açıdan yaşanan aksaklıkların çözüme kavuşturulmasını istediklerini belirten Özyurtlar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Tamer Özyurt, “Öncelikle yüksek maliyetlerin dizginlenmesi, yatırımları artıracak desteklerin verilmesi, üretim ve satışları artırıcı politikaların devreye alınması konusunda çalışmaların bir an önce hayata geçirilmesini talep ediyoruz” dedi. Konut sektöründeki yerli ve yabancı alıcıların seçim sonrası için pozisyon aldıklarına işaret eden BOSS4 İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Abdülkadir Akkuş ise, söz konusu durağan sürecin ardından artık açıklanacak yeni reformların önem kazandığını belirtti. Akkuş, “Artık hızla ekonomi gündemine dönülmeli. Kredi faizleri çok yükseldi. Oysa yeni yatırımların yapılması, fabrikaların açılması için kredi ulaşılabilir olmalı. Bundan sonra konut sektöründe hareketlilik olacağını düşünüyorum. Özellikle depreme karşı güvenli konutlar üretmek üzere kentsel dönüşüme ağırlık verilmeli” dedi ve ekledi: “Yabancı yatırımcı tarafında ise Suudi Arabistan, Azerbaycan, Kuveyt, Bahreyn’den, Körfez ülkelerinden hareket bekliyoruz. Konut satışlarını attırmak için de yakın ülkeler teşvik edilmeli. Yerli talep için de kredi faizlerin yükselmemesi lazım. Aksi halde yatırımlar konut yerine döviz ve altına yönlenebilir.”