Döviz kurlarının kasım ayı başından bu yana TL karşısında aşırı değerlenmesi, tüketimde dengeleri yabancı lehine değiştirdi.
Kasım ayı indirim döneminin sona ermesi ile birlikte yerli tüketiciler zaruri ihtiyaçları dışında harcamalarını durdururken, yabancılar ise tam tersi bir eğilim gösterdi ve alışveriş miktarlarını yüzde 20’den fazla artırdı.
Özellikle Edirne, Van ve Artvin gibi sınır kentlerinde yabancı ziyaretçi sayısı rekor düzeye yükseldi. Edirne’ye alışveriş için gelen turist sayısı hafta sonu ilk kez 15 bini aştı. Son günlerde kurun da etkisi ile kimi üründe yüzde 60’ı bulan zamlar, yerli tüketici tarafında panik alışverişini artırdı. Sektör temsilcileri, marketlerde başta temel gıda maddeleri olmak üzere stok alışverişinin arttığını belirtti.
Tüketimde en dikkat çekici değişim cafe ve restoranlarda yaşandı. Haziran ayı sonrası artan talep nedeni eleman sıkıntısı yaşayan işletmeler, kasım ayı sonunda yerli talebinde belirgin bir düşüşle karşılaştı.
Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Başkanı Ramazan Bingöl, sektörde maliyetlerinin çok yükseldiğini anlattı. Sadece süt ve süt ürünlerinde meydana gelen fiyat artışının yüzde 50’yi geçtiğini belirten Bingöl, “Bir kilo peynirin fiyatı 100 TL’yi buldu. Ete sürekli zam geliyor. Bu durum böyle devam ederse birçok işletme yoluna devam edemeyecek. Artan fiyatları aynı oranda menüye yansıtamıyoruz. Kur artışından önce restoran ve lokantalar tarihte görülmemiş iş yapıyordu. Sürekli işler yoğun ama eleman bulamıyoruz diyorduk. Ama kur artışıyla birlikte gelirleri eriyen yerli tüketicilerin talebi son haftalarda yüzde 20’den fazla düştü. Turistler olmasa durum hepten felaket” dedi.
Yerli tarafında durgunluğun yaşandığı bir diğer alan ise hazır giyim perakendesi. Birleşmiş Markalar Derneği Başkanı Sinan Öncel, son günlerde yerli tüketicide bekleme odaklı bir eğilimin söz konusu olduğunu anlattı. Öncel, “Yabancı tarafında ise turist sayısı azalmakla birlikte harcama rakamlarında TL bazında yükselme söz konusu. Bizim de markalar olarak maliyetlerimiz beklenin üzerinde artmaya devam ediyor. Artık TL’nin döviz karşısında pozisyonunu koruyacağı ve döviz artışının da geriye gideceği günleri sabırsızlıkla bekliyoruz” açıklamasında bulundu. Zincir Markalar Derneği Başkanı Serhan Tınastepe de durgunluk yaşandığını ama bunun bir sebebinin de black friday’de öne çekilen alışveriş olduğunu anlattı. Tınastepe, kurdaki hareketin bu durgunluğu bir miktar daha artırdığını belirterek, “Biz her yıl 26 Kasım’dan sonraki 1-2 haftayı durgun geçiririz. İhtiyaçların indirimlerin de etkisi ile öne çekilmesi söz konusu olur. Şu an ona benzer bir durgunluk yaşanıyor. Kurun etkisini önümüzdeki günlerde çok daha net bir şekilde görebiliriz” ifadelerini kullandı.
Avrupakent Gayrimenkul Geliştirme Genel Müdürü Muhsin Erkoç, zaruri ihtiyaç ürünlerinde ihtiyaçtan fazla bir alışveriş yaşandığını belirtti. Bunu kendi bünyelerinde bulunan AVM’lerde de gözlemlediklerini anlatan Erkoç, “İnsanların elindeki parası artmayacak ama raftaki malın fiyatı artacak korkusu ile alabildiğim kadar alayım hareketi söz konusu. Bizim kapı girişlerine çok yansımadı ama çok da bir kriter değil kapı girişi. İnsanların sosyalleşebileceği bir alan olmadığı için AVM’lere geliyorlar ama mağaza içlerinde yüksek bir hareketlilik yok. Ay sonunda bize verilen ciro raporlarında da bu düşüşü göreceğimizi tahmin ediyorum” diye konuştu.
ARAÇ TRAFİĞİ AZALDI, PANİK ALIŞVERİŞİ BAŞLADI
Son dönemde artan akaryakıt fiyatları vatandaşların araç kullanım oranlarına da yansıdı. İstanbul’da araç trafiğinin belirgin oranda düştüğünü belirten sektör temsilcileri, akaryakıt alımlarının da azaldığını kaydetti. Özen Perakende Grup Başkanı Cemal Özen, “Şu anda alışveriş tarafında ufak ufak panik oluşmaya başladı. Alışverişçi zam öncesi alışveriş yapmak istiyor. Hammaddesi ithal olan ürünlerde ciddi şekilde fiyat yükselişi var. Süte resmi olarak zam geldi. Rafa yansımaya başladı ve artışlar devam edecek. Gelişmelerin etkisi ile temel gıda ve ihtiyaç maddelerinde panik alışverişi oluşmaya başladı” diye konuştu. Tedarik konusunda ise Özen, son dönemde şekerde ciddi sıkıntıların yaşandığını belirtti ve ekledi: “Şeker tedarik edemiyoruz. Önceki haftalarda ödemesini bağlantısını yaptığımız ürünleri bile alamıyoruz. Bir çözüm bulunmazsa önümüzdeki hafta rafl arda sıkıntı yaşanabilir, kaotik bir durum ortaya çıkabilir. Diğer ürünlerde kaotik durum yok.”
İPEKYOL’UN EDİRNE MAĞAZALARI REKOR KIRIYOR
Gelişmeler, Edirne’de mağazası bulunan hazır giyim markalarına da yansıyor. Üretim tesisinin yanı sıra bölgede 3 adet de mağazası bulunan Ayaydın-Miroglio Grubu, bölgede önemli bir satış rakamlarına ulaştı. Şirketin Genel Müdürü Uğur Ayaydın, “Kurda yaşanan hareket yerli tüketicide bir tedirginlik yarattı. Son dönemde bir frene basma söz konusu. Yabancı tarafında ise satış oranımız yüzde 24’lere gelmişti, bu sene ise yüzde 30’ları yakaladık. Edirne’de bulunan mağazalarımızda ise satışlar, Bulgaristan tarafından alışveriş için gelen turistlerin etkisi ile inanılmaz arttı. Satışların 3-4 katına çıktığı bir günler yaşıyoruz. Orada bulunan mağazalarımız sıralamada en önlere doğru geldi” dedi.
EDİRNE’DEN VAN’A TURİST AKINI
Gürcistan para birimi olan Lari’nin kasım ayından bu yana 3,20 seviyelerinden 4,5 seviyesine yükselmesi, Artvin’de de hareketliliği beraberinde getirdi. Lari’nin değer kazanmasını fırsat bilen Gürcistan halkı, temel ihtiyaçlarını bile Türkiye’den gidermek için sınır kapısında uzun kuyruklar oluşturdu. Aynı şekilde Van’a da İran’dan günde bini aşkın kişinin alışveriş için geldiği ve bölge ticaretinde büyük bir hareketliliğe yol açtığı belirtiliyor.
GÜNLÜK ZİYARET SAYISI REKOR KIRDI
Dünya'nın haberine göre, TL’nin yabancı para birimleri karşısında değer kaybetmesi, yabancı ziyaretçi sayılarına ve kişi başı harcamalara da yansıyor. Türkiye’de turizm gelirleri, bu yılın 10 ayında yüzde 88 artışla 21 milyar 55 milyon dolara ulaşırken, kişi başı ortalama turist harcaması da bu yılın üçüncü çeyreğinde ilk kez salgın öncesi seviyeyi aştı ve 835 dolara yükseldi. Turistin kişi başı ortalama harcaması 2020 yılının tamamında 762 dolar, 2019’ta 666 dolar, 2018’de 647 dolar, 2017’de 681 dolar, 2016’da 705 dolar, 2015’de 756, 2014 yılında 828 dolar olmuştu. Harcama ve ziyaret sınır bölgelerinde çok daha yüksek oranlarda gerçekleşiyor.
Son aylarda özelikle Edirne’ye adeta turist akını yaşanıyor. Edirne Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Recep Zıpkınkurt, şehre gelen yabancı turist sayısının ilk kez 15 bini aştığını söyledi. Zıpkınkurt, “Geçen haftalarda 12 bini görmüştük. Bugün itibari ile 15 bin kişi var. Çarşıda iğne atsan yere düşmez. Bulgaristan, Romanya ve Yunanistan’dan geliyorlar ve daha önceki yıllara kıyasla çok daha fazla çeşit ürün alıyorlar. Tüm ihtiyaçlarını Edirne’den almaya başladılar. Beyaz eşyadan mobilyaya, hazır giyimden market alışverişlerine kadar buradan alıyorlar. Kişi başı harcama 400-500 euroyu aşıyor” ifadelerini kullandı. Söz konusu eğilim Edirne’den Türkiye’ye giriş yapan araç sayısında da kendini gösteriyor. Turizm Bakanlığı verilerine göre bu yılın Ocakekim döneminde karayolu ile Türkiye’ye giriş yapan toplam araç sayısı 3 milyon 208 bin olarak gerçekleşirken, bunun 2 milyon 43 bini yani yüzde 63’ü Edirne üzerinden gerçekleşti. Oransal olarak bakıldığında son 3 yılda Edirne’den Türkiye’ye giriş yapan araçların toplama oranı 2019’da yüzde 47 iken bu rakam 2020’de yüzde 60 olarak gerçekleşmişti. Son çeyrekte yaşanan kur hareketi ile söz konusu oranın çok daha yüksek seviyeye yükselmesi bekleniyor.
BAVUL TİCARETİ 9 AYDA 2020’Yİ GEÇTİ
Söz konusu gelişme bavul ticaretinde de kendini gösteriyor. Merkez bankası verilerine göre bu yılın ocak-eylül döneminde gerçekleşen bavul ticareti, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 50 artarak 1 milyar 590 milyon dolardan 2 milyar 383 milyon dolara yükselerek 2020 yılının tamamını geride bıraktı. Söz konusu artışın son çeyrekte devam etmesi bekleniyor. Bavul ticareti 2019’da ise 4 milyar 985 milyon dolar olarak gerçekleşmişti.