Ekonomide kurallarla çelişen yönetimin yansıması olan enflasyondaki önü alınamayan tırmanış 84 milyonu yoksullaştırdı. Memurlara yılın ilk yarısı için yüzde 7.5 zam verilirken TÜİK ocak enflasyonunu yüzde 11 olarak duyurdu. Zam furyası gözetilerek yapılan maaş zammı, yılın ilk üç haftasında hayat pahalılığının gerisine düştü. Canavarın kasımdan bu yana iki kat büyümesiyle oluşan vahamete uzmanlar da dikkat çekti.
ASGARİ ÜCRETİN SATIN ALMA GÜCÜ GEÇEN YILIN GERİSİNDE
Oğuz Demir “Memur zammı da asgari ücret zammı da eridi. Hükümet acilen satın alma gücünün korunmasına dönük önlem almalı” çağrısı yaptı. Asgari ücretin geçen yıl 2 bin 825 lira olduğunu hatırlatan Yalçın Karatepe de “Bin lirası 2021’in enflasyonuyla erimişti. Bu ay da 472 lira daha ele geçmeden gitti. Satın alma gücünde toplam kayıp 1.490 lira. Yeni asgari ücretin satın alma gücü geçen yılkinin altına inmiş oldu” dedi.
MAYISTA YÜZDE 50’NİN ÜSTÜNE ÇIKACAK
Hazine Bakanı Nebati’nin “Enflasyonda yüzde 50’yi göreceğimizi düşünmüyorum. Umarım yanılmam” sözleri sonrası iki küresel kuruluştan dikkat çeken tahmin geldi. JP Morgan, Türkiye’de enflasyonun mayısta yüzde 55’le zirve yapacağını, kasıma kadar da yüzde 50 civarında kalacağını belirtti. S&P’nin öngörüsünde de ‘Enflasyonun yılın büyük bölümünde yüzde 50’yi aşmasını bekliyoruz’ ifadesine yer verildi.
ENFLASYON MAAŞ ZAMLARINI 1 AYDA BİTİRDİ
Artan döviz kurları maliyetleri katlarken, TÜİK’e göre enflasyon yüzde 48’i aşarak 19 yılın rekorunu kırdı. Yüksek enflasyon memur, emekli ve asgari ücretliye yapılan zamları buharlaştırdı. Maaş zamları yılın ilk ayında biterken, alım gücü de düştü. Yüzde 50 zam yapılan asgari ücret ilk aydan 472 lira erirken, yüzde 7,5 artış yapılan memur ve memur emeklilerinin o zammından da eser kalmadığı gibi eksiye geçti. 2 bin 500 lira maaş alan emekli ise açlık sınırının yarısına mahkum edildi.
Türk Lirası’nda yaşanan değer kaybı, ekonomik belirsizlikler enflasyonun rekor kırmasına neden oldu. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre enflasyon yüzde 48’i aşarak 19 yılın rekorunu kırdı. Yüksek enflasyon yapılan maaş zamlarını yılın ilk ayında bitirirken alım gücü hızla düştü.
2021 yılında uygulanan 2 bin 825 liralık asgari ücrette yıl sonunda açıklanan yüzde 36’lık enflasyon oranı nedeniyle satın alma gücünde bin 18 liralık kayıp yaşanmıştı bunun telafisi için asgari ücrete bin 425 lira zam yapılmış yüzde 50’nin üzerinde artış sağlanarak 4 bin 250 liranın üzerine çıkarılmıştı.
Ancak ocak ayında açıklanan yüzde 11,10 enflasyon oranı yeni ücretin 472 lirasını götürdü. Asgari ücretlinin kaybı yıllık enflasyona göre ise bin 490 lira olarak kaydedilirken, yılın ilk ayında satın alma gücünde 65 lira daha kayıp yaşandı.
Memur ve memur emeklilerine 2022’nin ilk 6 aylık dönemi için yüzde 5 zam verilmişti. Ancak kasım ve aralık aylarında adeta zam yağmuru yaşanınca yüzde 2,5 ek zamla toplam zam yüzde 7,5’e yükseltildi. Ancak TÜFE daha ocakta yüzde 11,10 olunca tüm zam buhar olduğu gibi memur ve emekli zammı eksiye geçti. Öte yandan yüksek enflasyon, yılın başında zam ya da ek zam verilmeyen, sadece geçmiş enflasyon kaybı telafi edilen işçi, esnaf ve çiftçi emeklilerini daha fazla vurdu.
2 bin 500 liraya yükseltilen en düşük işçi emeklisi aylığının alım gücü, TÜFE’nin yüzde 11,10’a çıkmasıyla ocak sonunda 250 lira birden düştü. 2 bin 500 lirayla geçinme hesapları yapan emekliler açlık sınırının yarısıyla yaşamaya mahkum edildi. Yetkililer enflasyonun düşüceğini belirtmesine rağmen uluslararası kuruluşların yayınladığı raporlara göre enflasyon yüzde 50’yi aşacak ve yılın büyük bölümünde de bu oranın üzerinde olacak.
‘YILIN BÜYÜK BÖLÜMÜNDE YÜZDE 50’NİN ÜZERİNDE SEYİR İZLENECEK’
Döviz kurları maliyetleri katlarken, enflasyon da tarihi rekorunu kırarak son 19 yılın zirvesini gördü. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, enflasyonun nisan ayında yüzde 50’nin altında zirve yapacağını belirterek “Enflasyonda yüzde 50 seviyelerini göreceğimizi düşünmüyorum. Umarım yanılmam’’ dedi. Ancak uluslararası kuruluşlar yayınladıkları raporlarda enflasyonun yüzde 50’yi aşacağını ve yılın büyük bölümünde bu oranın üzerinde kalacağını aktardı. JP Morgan, Türkiye’de enflasyon oranının mayıs ayında yüzde 55 ile zirve yaparak, kasım ayına kadar yüzde 50 civarında kalacağını ve 2022’nin sonunda yüzde 35’e düşebileceğini öngördü. JP Morgan yayımladığı raporda, Türkiye’de ocak ayında doğalgaz, elektrik, alkol ve tütünde vergilerde önemli artışlar yaşandığının da altını çizdi. Kurum raporda, ayrıca enflasyon tahminlerini değiştirmediklerini vurguladı.
TCMB DEĞERLENDİRMESİNDE ENERJİ VURGUSU YAPILDI
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Ocak’ta yüzde 48’i aşarak 20 yıla yakın sürenin en yüksek seviyesine çıkan enflasyonla ilgili değerlendirmesini yayımladı. Merkez Bankası değerlendirmesinde yıllık tüketici enflasyonundaki artışın alt gruplar geneline yayıldığını bu gelişmeye en belirgin katkının enerji fiyatlarından geldiğini belirtti. Değerlendirmede enerji fiyatlarının enflasyon üzerindeki etkisine vurgu yapıldı. Enerji enflasyonunun uluslararası petrol fiyatlarındaki artış ile elektrik, doğal gaz, şebeke suyu gibi yönetilen/yönlendirilen kalemlerdeki gelişmeler neticesinde önemli ölçüde yükseldiğini söyleyen Merkez, tüketici fiyatları üzerinde başta elektrik olmak üzere enerji maliyetlerindeki artışların ikincil etkilerinin de izlendiğine dikkat çekti. Gıda yıllık enflasyonundaki yükselişin alt gruplar genelinde devam ettiğini belirten TCMB önceki dönemlerde nispeten daha ılımlı seyreden taze meyve ve sebze enflasyonunun ocakta yüksek artış sergilediğini ifade etti.
TCMB değerlendirmesinde üretici enflasyonu ve çekirdek göstergelere ilişkin olarak ise ‘’Başta enerji ve metal olmak üzere uluslararası emtia fiyatlarında sektörler geneline yayılan artışlar ile tedarik zincirlerindeki aksamalar neticesinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar sürmüştür. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları ve ana eğilimlerindeki yükseliş devam etmiştir’’ değerlendirmesini yaptı.
‘EN YÜKSEK ÜCRET BİLE ÇOKTAN ERİDİ’
Enflasyonla beraber ücretlerin de hızla erdiğini belirten ekonomistler alım gücünün korunmasına yönelik önlemlerin alınması gerektiğini vurguluyor. Doç. Dr.Oğuz Demir yaptığı değerlendirmede maaş zamlarını üç başlıkta ele almak gerektiğini belirterek ‘’Birincisi memur maaş zamları. Burada ikinci altı aylık enflasyon farkının üzerine yüzde 7,5 zam yapıldı.
Yani zammın büyük bir kısmı 2021 yılında enflasyonla erimişti. Yüzde 7,5’lik zam da ocak ayındaki yüzde 11’lik enflasyonla erimiş oldu. İkinci başlık ise asgari ücret zammı. Yüzde 29-50 arasında (AGİ’nin kalkması nedeniyle) zam aldı asgari ücretliler. Burada da yıllık enflasyona bakmak gerekiyor.
En yüksek zam oranına erişen ve yüzde 50 zam alan asgari ücretlinin dahi satın alma gücü yine yüksek aralık ve ocak enflasyonu ile birlikte erimiş oldu. Üçüncü grup ise asgari ücret dışında ücretli çalışanlar. Yani özel sektör çalışanları. Burada ücret artışları asgari ücretteki artışın oran olarak yüksek olması nedeniyle bu yıl yüzde 20-40 arasında yapıldı.
Bu açıdan ücretlilerin satın alma gücü de 2021 enflasyonu ve yüksek ocak enflasyonu ile çoktan eridi. Hükümetin, işçi ve işveren kesimleri ile bir araya gelerek acilen yüksek enflasyon ortamında vatandaşın alım gücünün korunmasına yönelik önlem alması gerekiyor. Aksi taktirde enflasyonun bu şekilde önümüzdeki 3-4 ay daha yüksek seyredeceğini dikkate alırsak ciddi bir toplumsal bunalım ile karşı karşıya kalacağız’’ dedi.
‘TÜRKİYE’DE GENEL MAKROEKONOMİK BELİRSİZLİK SÜRÜYOR’
Türkiye’nin enflasyon verilerini değerlendiren kredi derecelendirme kuruluşu S&P Global Ratings, 2022’nin büyük bölümünde Türkiye’de yıllık enflasyonun yüzde 50’yi geçmesini bekliyor. Kurum Türkiye’de yıllık ortalama enflasyon tahminini 2022 için yüzde 49,5’e, 2023 için ise yüzde 14,5’e yükseltti. Kredi derecelendirme kuruluşu S&P, Türkiye’nin makroekonomik görünümüne ilişkin yaptığı güncelleme kapsamında, 2022 büyüme tahminini yüzde 3,7’de tuttu ve bu tahminde hem yukarı hem aşağı yönlü riskler gördüğünü belirtti. S&P Analisti Tatiana Lysenko imzalı değerlendirmede, “Enflasyon Aralık 2022’de baz etkisiyle düşecektir ama yüzde 30’un üzerinde kalacaktır. Aynı zamanda, Türkiye’nin genel makroekonomik yörüngesi, ekonomik politikasının yönü konusunda netlik olmaması nedeniyle belirsizliğini koruyor” denildi.
‘ARTIŞLAR ANCAK 3 HAFTAYI KARŞILAYABİLDİ’
Memura yapılan zammın ocak ayının 3 haftasında bittiğini belirten ekonomist Alaattin Aktaş,‘’Şahane bir öngörü, şahane bir hesaplama! Memura 2022’nin ilk yarısı için verilen yüzde 7,5’lik zam, ocak ayının ilk üç haftasındaki enflasyonu ancak karşıladı. Zam yüzde 7,5, aylık enflasyon yüzde 11,10. Memur ocak ayının 20’sinde alacaklı duruma geçti. Bu hesabı yapanlar, neredesiniz?’’ dedi. İktisatçı Prof.Dr. Yalçın Karatepe ise, ‘’Geçen yıl Asgari ücret 2 bin 825 lira idi. Bunun yüzde 36,02’si (1.018 lira) 2021 yılı enflasyonu ile erimişti. 4 bin 250 liralık yeni asgari ücretin 472 lirası da daha ele geçmeden gitmiş. Satın alma gücünde toplam kayıp bin 490 lira. Asgari ücrete ne kadar zam yapılmıştı? Bin 425 lira Yeni asgari ücretin satın alma gücü geçen yılkinin altına inmiş oldu. Enflasyon çok hızlı yoksullaştırıyor. Yüksek enflasyonun yaşandığı bu dönemde, ücretler her 3 ayda bir enflasyona göre artırılmalı’’ ifadelerini kullandı.
19 YILIN REKORU KIRILDI
TÜİK verilerine göre yıllık enflasyon ocak ayındaTL’deki değer kaybı ve enerji zamlarının etkisiyle Nisan 2002’den bu yana en yüksek seviyeye çıktı. TÜİK’in açıkladığı verilere göre, ocak ayında tüketici fiyat endeksi önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 48,69 arttı.TÜİK verilerine göre ocakta aylık enflasyon yüzde 11,10 oldu. Ocak ayında üretici fiyatları da hızlandı. Verilere göre üretici fiyat endeksi yıllık bazda yüzde 93,53 arttı. Aylık bazda üretici fiyatlarındaki artış ise yüzde 10,45 olarak kaydedildi. TÜİK’in açıkladığı verilere göre yıllık çekirdek enflasyon yüzde 39,45 oldu.
EN FAZLA AZALMA YAĞ GRUBUNDA
DİSK, yüzde 50’li zamlı yeni asgari ücretin alım gücünün geçen yıla göre yaklaşık yüzde 8,5 azaldığını ortaya koyan araştırma raporunu yayınladı. 2021 yılında asgari ücret 2 bin 825 liradan 4 bin 253 liraya yükseltilse de rekor kıran enflasyon nedeniyle alım gücü düşmeye devam ediyor. DİSK’in araştırmasına göre bir asgari ücretli zamlı maaşıyla bile geçen yıla göre artık yüzde 8,3 daha az gıda alabiliyor. Alım gücündeki azalma en çok yüzde 15,2’yle yağ grubunda. Bunu yüzde 13,9’la süt grubu, yüzde 11,9’la et grubu izledi. Araştırmada, gıda maddelerindeki alım gücünü korumak için asgari ücretin ne kadar olması gerektiği de incelendi. Buna göre yağdaki alım gücünü korumak için asgari ücretin 6 bin 927 lira olması gerekiyor. Gıda ele alındığında, seçilmiş ürün gruplarında orantısal olarak en çok kayıp margarin ve patateste oldu.