EKONOMİ SERVİSİ
Kur ve zam kıskacında kalan çalışanlar ‘zor günler’de asgari ücrete kilitlendi. Ancak üçüncü komisyon toplantısı sonrası açıklamalar beklentilerin karşılanmayacağının sinyali oldu. 4 bin lira eşiği kamuoyuna yansımasına rağmen işveren temsilcilerinin önerisi 3 bin 100 TL oldu. Türk-İş ise 3 bin 900 TL’yi belirtti. Türk-İş Genel Sekreteri Nazmi Irgat “İfade edildiği gibi çalışanların yüzünün güleceği bir asgari ücreti henüz bulamadık” dedi.
‘TÜİK HER YIL HAZIRLADIĞI GEÇİM MALİYETİNİ NEDEN BU KEZ VERMEDİ’
Baz alınacak enflasyon rakamı üzerinde mutabakata varılamadı. Telaffuz edilen rakamlara her kesimden tepki geldi. Ekonomist İris Cibre “4 bin lira hayal oldu gibi görünüyor. Aile geçindiren ölsün mü?” paylaşımı yaptı. Arzu Çerkezoğlu da “TÜİK her yıl komisyona sunduğu bekar işçinin asgari geçim maliyetine ilişkin hesaplamayı bu yıl vermemiş. Kaçınmalarının nedeni 4 kişilik ailenin yaşam maliyetinin ortaya çıkması mı?” sorusunu yöneltti.
Sokaktaki enflasyon masaya gelmedi
Asgari ücrette merakla beklenen ilk rakamlar belli oldu. Milyonlarca çalışanı yakından ilgilendiren görüşmelerde ilk kez rakam telaffuz edildi. TİSK’in verdiği 3 bin 100 liralık rakam işçi tarafında tepkilere neden olurken, olumlu hava yerini gölge aldı. TÜİK bu yıl ilk kez asgari geçim tutarını açıklamazken, birçok çalışan ‘hani enflasyon’ yorumunu yaptı. Ekonomistler ise “Bırakın sokağı TÜİK enflasyonu bile masada yok” yorumunu yaparken Türk-İş 3 bin 900 liranın altını kabul etmeyeceklerini söyledi.
Milyonlarca çalışanın merakla beklediği asgari ücrette ilk rakamlar belli oldu. Hem Hükümet hem de işveren tarafı defalarca çalışanı enflasyona ezdirmeyeceğiz dese de Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu’nun (TİSK) verdiği rakam tepkilere neden oldu.
TİSK’in ev sahipliğinde yapılan toplantıda işveren tarafı 3 bin 100 lira gibi bir rakam telaffuz etti. Teklif edilen bu rakam tüm olumlu görüşleri gölgede bırakırken, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) enflasyonu bir kez daha hatırlatıldı. Yaklaşık 3 saat süren toplantının ardından ilk açıklama komisyon başkanlığını yürüten Çalışma Genel Müdürü Nurcan Önder’den geldi. Önder, Hacettepe Üniversitesi tarafından verilen parametrelerle rakamları karşılaştırdıklarını belirterek, 2 bin 979 lira ile 3 bin 567 lira arasında bir rakamın ortaya çıktığını bildirdi.
Bu aşamada TİSK’in 3 bin 100 lira civarında bir rakamı doğru bulduğunu söyleyen Önder, buna karşılık Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (Türk-İş) 3 bin 900 liranın altına düşülmeyeceğini belirttiğini kaydetti. Yüzde 21’in üzerinde gerçekleşen enflasyon sonrasında asgari ücret masasındaki rakam tepkilere neden oldu. Market raflarında her gün fiyatlar değişirken, artış ‘devede kulak’ olarak yorumlandı. Ekonomistlerin hesaplamalarına göre, yüzde 50’yi aşan enflasyon karşısında ne TİSK’in ne de Türk-İş’in rakamı çalışan tarafında büyük hayal kırıklığına neden oldu.
TÜİK) verilerine göre enflasyon kasım ayında yüzde 3,51 artarken yıllık bazda yüzde 21,31 olmuştu. Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) 12 aylık enflasyonu yüzde 58,65 olarak hesapladı. Kasım ayında aylık artış 9,91 olarak kayıtlara geçti. TİSK, TÜİK’in enflasyon rakamlarının baz alınmasını isterken, Türk-İş yaşanan enflasyonun yüzde 50’nin üzerinde olduğu gerekçesiyle buna itiraz etti. Asgari ücret 4’üncü toplantıya kaldı.
‘GEÇİN BUNLARI DÜZGÜN BİR TEKLİFLE GİDİN’
Twitter hesabından 3’üncü asgari ücret toplantısının ardından açıklamalarda bulunan CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu’nun 3 bin 100 TL asgari ücret teklif etmesine ‘Geçin bunları’ diye tepki gösterdi. TİSK Başkanı Akansel Koç’un ‘TÜİK’i esas alıyoruz’ sözlerini de eleştiren Kılıçdaroğlu “Evet, sizin neyi esas alacağınızı bildiğim için gittim TÜİK kapısına” dedi. Kılıçdaroğlu “Geçin bunları da doğru düzgün bir teklifte bulunun işçilere!” diye belirtti.
TİSK ‘2 BİN 979 TL’ DEDİ TÜRK-İŞ 3 BİN 900 LİRA
Nurcan Önder toplantı sonrasında yaptığı açıklamada “TİSK asgari geçim tutarını 3 bin 100 TL, Türk-İş 3 bin 579 TL öngörüyor. Belli hesaplar yaptık, eski formüle göre asgari geçim tutarı 2 bin 979 lira ile 3 bin 567 lira arasında değişiyor. TİSK 3 bin 100 lira olarak daha uygun buluyor. Türk-İş 3 bin 900’ün altına düşmez dedi. Bu Hacettepe beslenme kalıplarına göre yaptığımız bir parametre. Asgari ücret bu komisyonun kararına göre belirlenecek. Bu toplantıda özellikle çalışanlarla ilgili işçi ve işveren taraflarının bazı konularda mutabık bazı konularda farklı görüşleri oldu” diye konuştu.
Market çalışanları etiket değiştirmeye yetişemiyor
Türkiye ekonomisinde alınan yanlış kararlarla birlikte TL her geçen gün dibe doğru inerken, artan maliyetler artık raflara daha hızlı yansıyor. Alınan en ufak bir ürünün bile fiyatı ertesi güne kalmadan değişiyor. Marketçiler neredeyse personellerden en az birini etiket değiştirmeye ayırdıklarını belirtirken, tüketiciler her defasında gördüğü fiyatlar karşısında ‘şok’ geçiriyor. Artan enflasyon, dolar kurunun yükselmesi, Türk Lirası’nda yaşanan tarihi değer kaybı, temel gıda maddelerindeki zamlara her gün bir yenisini daha ekliyor. Sosyal medya hesabından açıklama yapan Mağaza Market-Sen “TÜİK’in açıkladığı enflasyon oranının ardından sendikamızın çağrısıyla onlarca marketten yüzlerce ürün etiketi işçiler tarafından fotoğraflandı. İşçiler hala marketlerde ürünlerin etiketlerini değiştiriyor. Marketlerde ürünler yeni zamlarıyla yerini alacak. Bebek bezi, peynir, deterjan... En temel ihtiyaçlar her gün zamlanıyor. Enflasyonun gerçeği TÜİK’in oranlarında değil, marketlerin raflarında” ifadelerine yer verildi. Fotoğrafta yer alan ürünün de fiyatı bugün markete gidildiğinde muhtemelen değişikliğe uğradı. Son olarak market raflarında tuvalet kağıdı ve kağıt havlu ürünlerinde yüzde 40’a varan artışlar yaşandı. Buna göre 6’lı kağıt havlunun fiyatı 25.75 TL’den 53.90 TL’ye, 24’lü tuvalet kağıdının fiyatı 66.90 TL’den 90.25 TL’ye, 32’li tuvalet kağıdının fiyatı ise 97.50 TL’den 131.50 TL’ye yükseldi. TÜİK açıklamasının ardından toz deterjan ürünlerinin fiyatları 87,90’dan 127 liraya, çocuk bezleri 44 liradan 59 liraya, Antep fıstığı ise 19 liradan 29 liraya yükseltilmişti.
‘BÜTÜN BİLGİLERE SAHİP NEDEN KAÇIYOR?’
DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu “TÜİK her yıl Asgari Ücret Tespit Komisyonuna sunduğu bekar bir işçinin asgari geçim maliyetine ilişkin hesaplamayı bu yıl komisyona sunmaktan vazgeçmiş. Bu durum kabul edilemez” değerlendirmesini yaptı. Çerkezoğlu Twitter hesabından yaptığı paylaşımda “TÜİK bir kamu kuruluşu olarak yapması gereken temel görevleri savsaklayamaz. Açıkladığı enflasyon oranları ile milyonlarca çalışanın ücretlerini belirleyen TÜİK sıra yaşam maliyetini hesaplamaya gelince bundan kaçınıyor. Asgari Ücret Tespit Yönetmeliğine göre asgari ücrete ilişkin kararın toplanan bilgi ve belgelere göre hazırlanacak bir gerekçeye dayandırılması zorunludur” düşüncesini dile getirdi. Çerkezoğlu şu ifadeleri kullandı: “Bu bilgi TÜİK tarafından hesaplanması gereken yaşam maliyetidir. TÜİK bütün bilgilere sahip olduğu halde neden bu veriyi komisyona sunmaktan kaçınmaktadır? TÜİK’e bu yönde bir baskı ve telkin mi gelmiştir? TÜİK’in bekar bir işçinin yaşam maliyetini hesaplamaktan kaçınmasının sebebi 4 kişilik bir ailenin yaşam maliyetinin ortaya çıkması mıdır? TÜİK bunu saklamak istiyorsa nafiledir. Hesaplamamıza göre 4 kişilik bir ailenin asgari yaşam maliyeti (yoksulluk sınırı) Ekim 2021 ayı itibariyle 10 bin 335 TL’dir. Bu rakamın kasım ve aralık ayında çok daha yüksek olduğu açıktır. TÜİK’in sorumsuzluğu ve sorumluluktan kaçınması kabul edilemez.”
‘YAPILAN İŞÇİYE İHANET’
Ekonomik kriz ve hayat pahalılığı karşısında ezilen vatandaşı tatmin etmedi. Toplantının ardından sosyal medya platformu Twitter’da #asgariucret kısa sürede trend topic oldu. Hasthag altında bir araya gelen kullanıcılar ‘İşçiyi enflasyona ezdirdiniz’, ‘Ortaya çıkan rakamlar koca bir hayal kırıklığı’, ‘Sizin bu yaptığınız işçiye ihanet’ yorumları yaptı.
‘SORUMLULUK ALMAYARAK BASKIYI KABUL EDİYOR’
Tartışmaların odağında olan TÜİK ise bu yıl asgari ücret geçim tutarını açıklamadı. İddiaya göre, TÜİK bunda da sorumlu tutulmak istenmediği belirtilenler arasında. CHP Genel Başkan Yardımcısı Ağbaba “TÜİK, ilk kez asgari ücret görüşmelerinde bekar bir çalışanın asgari maliyetini hesaplamayarak, adeta ‘Ben bu işte yokum’ diyerek kaçmaya çalışıyor. Bu, talimatla veri açıkladığının bir itirafıdır. TÜİK, üzerindeki baskıyı sorumluluk almayarak kabul ediyor; talimatla çalıştığını, her yıl açıkladığı alternatif asgari ücret önerisini bu yıl açıklamayarak itiraf ediyor. TİSK, ‘TÜİK enflasyonunu baz alıyoruz’ diyerek topu TÜİK’e atıyor. TÜİK, kendi verisine güvenmediği için sorumluluk almıyor. Asgari ücret hesabında TÜİK verilerinin esas alınması, işçiler için açlığın ve sefaletin esas alınması demektir” dedi. Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun hesaplamasında asgari geçim tutarı hafif işte 2 bin 979 TL, ağır işte 3 bin 567 TL oldu.
‘REFAH SEVİYESİNİ HENÜZ BULAMADIK’
Toplantıya TÜRK-İŞ adına katılan Genel Eğitim Sekreteri Nazmi Irgat, asgari ücretli çalışanların sıkıntılarının giderilmesini istediklerini ancak aynı noktada olmadıklarını söyledi. Uzlaşmazlıkların giderilemediğini dile getiren Irgat, kurda aşırı artış olduğunu, büyümeden refah payı istediklerini bildirdi. Irgat “Geldiğimiz nokta itibarıyla vaat edilen, çalışanların refah seviyesinin artacağı asgari ücreti henüz bulamadık” ifadelerini kullandı. Irgat, asgari ücret için dikkate alınan enflasyonun verisinde asgari ücretlilerin en çok kullandığı, gıda, doğalgaz, kira, elektrik, ulaşım, eğitim gibi kalemlerde enflasyonun yüzde 52’den fazla arttığını anlattı.
‘TÜİK’İ ESAS ALMAK DURUMUNDAYIZ’
TİSK Genel Sekreteri Akansel Koç ise TÜİK parametreleri doğrulusunda hesap yapıldığını ancak kendilerinin 3 bin 160 lira gibi bir tekliflerinin olmadığını bildirdi. Yılsonu enflasyonunun aşağı yukarı belli olduğunu vurgulayan Koç, ekim ayından bu yana asgari ücretlilerin enflasyona ezdirilmeyeceğini söylediklerini hatırlattı. Koç “Önerilmiş rakam olmadı, enflasyona karşı korunacak. Enflasyon açıklayan farklı kurumlar var ama biz TÜİK’i esas almak durumundayız. Dengeli, adil ve doğru asgari ücret tespit etmeyi umuyoruz” ifadelerini kullandı.
‘ÇALIŞAN TARAF TEMSİL EDİLMİYOR SÜREÇ TAM BİR SENARYO’
Ekonomistler de asgari ücretle ilgili yapılan toplantıları değerlendirdi. Ekonomist İris Cibre, asgari ücrette anlaşma sağlanamadığını vurgulayarak “Türk-İş asgari geçim tutarını 3 bin 579 TL öngörürken, TİSK biz TÜİK’in enflasyonunu baz alırız diyerek asgari geçim tutarını 3 bin 100 TL öngörüyor. 4 bin lira asgari ücret hayal oldu gibi görünüyor. Asgari ücret tespit komisyonu TÜİK’in bile enflasyonu yüksek söylediğini düşünüyor herhalde. Açlık sınırı 3 bin 200 TL. Aile geçindiren asgari ücretli ölsün mü? En az 3 çocuk diyordunuz ya” yorumunu yaptı. Ekonomist Prof. Dr. Veysel Ulusoy da sosyal medya hesabı üzerinden şunları kaydetti: “Asgari ücret görüşmelerinde çalışan taraf temsil edilmiyor. Süreç tam bir senaryo.”
‘YÜZDE 10’LUK BİR ARTIŞA TEKABÜL EDİYOR’
Utanma duygunuzu hatırlayın diyen ekonomist Baki Demirel “Hani şu kadar ücret teklif ediyoruz çalışacak kimse bulamıyoruz diyordunuz? Açlık sınırının 3 bin 200 TL olduğunu unutmadan ve utanma duygunuzu hatırlayarak masaya oturun” dedi. Ekonomist Yalçın Karatepe de “TİSK’in önerdiği 3 bin 100 lira yüzde 10’luk bir artış demektir. Bu, TÜİK’in enflasyon oranının bile yarısından az. Aslında kurgu belli: ‘Cumhurbaşkanı müdahil olup çalışanların ezilmesine izin vermeyecek’” yorumunda bulundu. Ekonomist Oğuz Demir “Nerede geçiniyor bu paralara bu komisyon acaba?” ifadelerini kullandı.
Taşımacılar akaryakıt zammı istiyor
Akaryakıta gelen zamlar karşısında taksi, dolmuş, minibüs ve özel halk otobüsü şoförlerinin zorlandığını ifade eden Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu (TŞOF) Başkanı Fevzi Apaydın, taşıma ücretlerine zam yapılmasını talep etti. Taşımalı eğitim kapsamında taşımacılık yapan servisçi esnafımızın sözleşmeleri her yıl haziranda yapılıyor. Dolayısıyla maliyet tespitinde de o tarihlerdeki akaryakıt fiyatları dikkate alınıyor diyen Apaydın, “Örneğin haziran ayında sözleşmeler yapılırken motorin ortalama 7.43 TL iken, 9 Aralık itibarıyla 10.41 TL’ye çıkarak yüzde 40 oranında bir artış söz konusu. Servisçi esnafımız artan maliyetler ve artan akaryakıt fiyatları karşısında zorlanıyor. Servisçi esnafının taşıma hizmetini yapabilmesi, ayakta kalabilmesi için akaryakıttaki artış farkı güncel taşıma ücretlerine yansıtılmalı” dedi. Akaryakıta karşı ayakta durmakta zorlanan kesim yalnızca servisçiler olmadığını aktaran Apaydın ‘’Şehir içinde taşıma faaliyetinde bulunan taksi, dolmuş, minibüs ve özel halk otobüsü ile yolcu taşıyan esnafımız da akaryakıta gelen zamlardan dolayı ciddi şekilde zarar görüyor” diye konuştu.