EKONOMİ SERVİSİ
Ekonomi yönetiminin düşük faiz ve enflasyon ısrarı TL’yi tarihinin en kötü seviyelerine taşıdı. Dün 10.26 ile rekor kıran kur piyasaların kapanmasıyla birlikte gece 10.50 seviyelerini geçti.
Güne yine rekorlardan başlayan TL, 10.48 ile yeni seviyeye ulaşmasının ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın faiz mesajıyla birlikte 11 lira seviyelerine doğru yolculuğa çıktı.
Bugün verilecek olan faiz kararından önce Erdoğan, Merkez Bankası’nın bağımsızlığına değindi. Fakat Erdoğan’ın “Faizi savunanlar kusura bakmasınlar, bu yolda ben faizi savunanla beraber olmam olamam” sözü hem piyasalar hem de ekonomistler tarafından Merkez Bankası ve Hazine Bakanı Lütfi Elvan’a mesaj olarak değerlendirildi. Artan kur karşısında ekonomistler Merkez’in faiz indirimlerine ara vermesi gerektiğini paylaşırken, Lütfi Elvan’ın “Enflasyon cephesindeyse, maalesef arzuladığımız seviyede değiliz. Her zaman altını çizdiğim üzere, biz özel sektör öncülüğünde; dengeli, sürdürülebilir, rekabetçi, istihdam ve çevre dostu bir büyümeden yanayız. Dolayısıyla her bir kurumun, kendi görev alanı kapsamında üzerine düşeni yerine getirmesinin önemli olduğunu düşünüyorum” açıklaması Merkez’e verilen bir mesaj olarak değerlendirildi. Bunun üzerinde dün Cumhurbaşkanı Erdoğan, partisinin grup toplantısında konuştu.
Erdoğan “Faiz sebeptir enflasyon neticedir, biz faiz belasını bu milletin sırtından kaldıracağız. Anlayan anlar, anlamayan anlamaz, milletimizi faize ezdirmeyiz Salgın döneminde tüm ülkeler kepenkleri indirirken bizim yatırımlara kesintisiz devam etmemiz, açılıştan açılışa, temel atmaya koşmamız bunun en somut örneğidir. Hâlâ kalkıp da bu yolda, mücadelede beraber yürüdüğümüz yolda faizi savunanlar kusura bakmasınlar, bu yolda ben faizi savunanla beraber olmam olamam” dedi. Bu açıklamaların paralelinde Merkez Bankası’nın olası bir faiz indirimine gidebileceği ihtimali arttı. TL’deki değer kaybı hızlandı ve dolar/TL 10.65 lirayı aştı. Euro ise 12.05 liranın üzerinde fiyatlandı.
‘ZALİM SARMAL DEVAM EDECEK’
Alman bankası Commerzbank, Türk Lirası’ndaki sert değer kaybıyla ilgili değerlendirmesinde enflasyon-kur sarmalına dikkat çekti. Reuters’ın haberine göre Commerzbank Foreks Araştırma Direktörü Ulrich Leuchtmann “Yüksek enflasyon lirada değer kaybına, liradaki değer kaybı da enflasyonda yükselişe yol açıyor. Merkez Bankası bir noktada harekete geçip durdurmazsa bu zalim bir sarmal devam edecek” dedi.
‘BAKAN AFFINI RESMİ GAZETEDE OKUDUK MU TAMAMDIR’
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamalarının ardından ekonomistler de tahminlerinde güncellemeler paylaştı. Ekonomist İris Cibre “Faiz kararı tahminimi güncelliyorum, 500 baz puan yapmayan istifa etsin. Faiz indirimi üzerine, cuma da Hazine Bakanı affını Resmi Gazete’de okuduk mu tamamdır. Gelsin ödemeler dengesi krizi” dedi. Ekonomist Ali Hakan Kara da “Koşullar oluşmadan yapılan zorlama faiz indirimleri her seferinde daha yüksek faiz ve daha yüksek enflasyon şeklinde geri dönüyor. Defalarca yaşanan bu kısır döngüden kimin ne çıkar sağladığını cidden merak ediyorum. Bu ülkenin insanına bu ağır bedeli ödetmenin getirisi nedir?” yorumunu yaptı.
‘KREDİ TALEBİNDE TEK BELİRLEYİCİ FAİZ DEĞİL’
İş adamlarına seslenişin ardından ekonomist Yalçın Karatepe, kredi talebinin belirleyicisinin sadece faiz olmadığına değindi. Karatepe “Ekonomide öngörüde bulunmanın imkansız hale geldiği bir dönemde kim yatırım yapmak için kredi kullanır?” dedi. Ekonomist Uğur Gürses de şu paylaşımı yaptı: “Lütfi Elvan ‘Enflasyonla mücadeleyi kararlı yaparsak kur istikrara kavuşacak, risk primi düşecek, uzun vadeli faizler düşecektir’ demişti. Cumhurbaşkanı ‘Bizim arkadaşlara ne oluyor? Faizi savunanla beraber yürümem’ diyor. Bu kadar cam-çerçeve kırılıp TL yerle yeksan olduktan sonra, faiz indirimi gelecektir. Gelmediği durumda da TL hala korunmasız durumda olacaktır. Ayrıca şu soru da sorulmaldır; neden bu çalkantıya göz göre göre yol açtınız?”
‘BU TABLODA FAYDASINI GÖREMİYORUM’
Enflasyon artarken faizi indirmenin zararlarını sıralayan analist Fatih Sezer “Hazine’nin ödediği faiz arttı. Mevduat sahibinin geliri azaldı. Akaryakıttan toplanan ÖTV sıfırlandı. Gayrimenkul fiyatları arttı. Her şeye zam geldi. Halkın alım gücü azaldı. Faiz indiriminin ülkeye tek faydasını göremiyorum” dedi.
KURDAKİ SERT HAREKET POMPAYI DA VURDU
Dolar/TL ‘deki yükseliş akaryakıt fiyatlarında baskı yaratırken, sektör yeni zam bekliyor. Bloomberg HT’nin sektör kaynaklarından aldığı bilgiye göre doların yükselmesi ile oluşan fiyatlama neticesinde bu gece yarısından geçerli olmak üzere benzinde 48 ile 52 kuruş arası zam bekleniyor. Sektör kaynakları motorinde ve LPG’de ise fiyat artışının doların seyrine göre belli olacağını ifade etti. Kaynaklar aynı zamanda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın toplantısı sonrasında dolar/TL kurunun 10 civarlarında ya da altında kapanış yapması durumunda motorinde zam beklentisinin erteleneceğini belirtti.
‘BİLİMSEL DEĞİL TAMAMEN İDEOLOJİK’
Gelecek Partisi kurucularından ekonomist Kerim Rota da şu değerlendirmeyi paylaştı: “Alınacak faiz kararı ülkeyi ödemeler dengesi krizine sokmamıza yetmezse, daha cebimizde cuma gecesi görevden alınacak bakan haberi var merak etmeyin.” Gelecek Partisi sözcüsü Serkan Özcan da “Cumhurbaşkanı’nın yaptığı açıklamalardan sonra; kafası karışık olan, hala yaşananlara rasyonel bir sebep arayanlar için olay aydınlandı diye düşünüyorum. Karşımızda kendisi dışında hiç kimsenin inanmadığı bir tezi var. Bu bilimsel değil ‘ideolojik nedenlerle’ savunuluyor. Yarattığı yıkımın farkında olmayan, bir akıl var. 3-4 yıl önce 50-60 milyar TL olan bütçedeki faiz harcamalarını, 190 milyar TL’ye çıkardığı halde, kendisi yerine başkalarını faizcilikle suçlayan bir akıl var. Artık ekonomiyi, bilimi konuşmanın hiçbir anlamı yok. Olay başka” yorumunu yaptı. CHP İstanbul Milletvekili Aykut Erdoğdu “Erdoğan ‘faiz enflasyonun sebebidir’ ısrarıyla Lütfi Elvan’ın enflasyonla ilgili açıklamalarını tekzip etti. Aralarında ekonomiden biraz anlayan Lütfi Elvan vardı O’nu da yakında yerler” dedi.
‘BIRAKINDA ONA MERKEZ BANKASI KARAR VERSİN’
Konuşmasının devamında Merkez Bankası’nın bağımsızlığından da bahseden Cumhurbaşkanı Erdoğan faiz sorularına ilişkin sözlerini şöyle sürdürdü: “Bırakın da TCMB bağımsız olarak kararını versin. Enflasyon, yüksek faiz nedir bilmeyen ülkelerin çift haneli fiyat artışları, bozulan dengeler karşısında şaşkına döndüğü bir dönemde bizim bunun dışında kalmamız mümkün değildir. Bizi diğer ülkelerden ayıran önemli bir fark var. Onlar giderek daha çok sıkıntıya girerken biz ise önümüzdeki yıldan itibaren ferahlamaya başlayacağız. Faiz sebeptir, enflasyon neticedir. Bunun farklı yere çevirme gayretine girenlere diyorum ki boşuna uğraşmayın, biz faiz belasını bu milletin sırtından kaldıracağız. Biz faiz belasına bu milletin sırtından kaldıracağız. Anlayan anlar, anlamayan anlamazı. Biz faize milletimizi kesinlikle ezdiremeyiz. Bunu kabulleneceğiz. Bunun başka çıkışı olamaz.”
TÜSİAD’A: ‘SİZ NASIL İŞ ADAMLARISINIZ 25 KURUŞA SİMİT YOK’
Faizi savunan iş dünyasına da mesajlar veren Cumhurbaşkanı Erdoğan Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği’ni (TÜSİAD) anlamadığına değindi. Erdoğan “Bu konu sıradan bir konu değildir. Şu anda dünyaya bakalım, bütün bunlarda faiz aşağılara çekilmişken bizim arkadaşlara ne oluyor ki onlar faizi savunur hale geliyor? Bu görevde olduğum sürece faizle mücadelemi sonuna kadar sürdüreceğim, enflasyonla mücadelemi sürdüreceğim. Biz iş adamlarımıza diyoruz ki hani sen düşük faizle kredi istiyordun, niye almıyorsun? Ben bu iş adamlarını da anlamıyorum, ondan sonra bir araya geliyorlar, TÜSİAD’ı vs. ondan sonra yüksek faizden söz ediyorlar. Ya siz nasıl insansınız? Eğer sen iş adamıysan, yatırımdan yanaysan buyurun size kredi, hadi alın krediyi yapın. Ben sizden yatırım, istihdam, üretim, ihracat istiyorum. O zaman kaçıyorlar. Bunlar nasıl iş adamları? Türkiye’nin en büyük iş adamlarıymış, istediğiniz kadar sallayın tutmaz. Çünkü biz bir şeye inandık, bu ülkeyi kalkındırmak için hangi kuruluş olursa olsun, TÜSİAD’ı şu bu vs. dürüst olacaksınız. Sıkıştığınız zaman hemen kapıyı çalacaksınız, işi yoluna koyduktan sonra da kalkıp iktidara sallayacaksınız. Yok öyle 25 kuruşa simit, yok.”
PİYASA AÇIKLAMAYI GÜÇLÜ BİR İNDİRİM OLARAK FİYATLADI
Merkez Bankası Para Politikası Kurulu toplantısı öncesi yapılan bu açıklama, piyasalar tarafından güçlü bir faiz indirim sinyali olarak algılandı. Dolar 2021 genelinde özellikle gelişmekte olan ülke para birimleri karşısında güçlenme eğilimini sürdürdü. Koronavirüs salgınının gölgesinde başlayan yıl boyunca salgının yarattığı ekonomik sorunlar etkili oldu. Lojistik ağlarda yaşanan bozulma ve küresel olarak artan enflasyon başta Fed olmak üzere gelişmiş ülke merkez bankalarının sıkılaştırma adımlarını gündeme almasına yol açtı. Bu ortada Merkez Bankası’nın faiz indirimlerine giderek farklı bir yol izlemesi TL’nin ana para birimleri arasında dolar karşısında en hızlı eriyen para birimi olmasına yol açtı.