EKONOMİ SERVİSİ
Türkiye ekonomisinin bu yıl yüzde 9 büyüyeceği tahmin edilirken, gerçek enflasyon rakamları büyümenin ne şekilde olacağı konusunda kuşku uyandırıyor.
Kur artışına dayalı zamları enflasyondan saymayan hükümet, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinde de bunu açık ediyor. TÜİK verilerine vatandaş artık ikna olmuyor. Birçok mağaza çalışanı haftada 2 gün etiket değiştirdiklerini ifade ediyor. Bu zam furyasının karşısında TÜİK en son Kasım 2021 enflasyonunu yüzde 21,31 olarak paylaşmıştı. Açıklanan bu veri sadece rakamları değil aynı zamanda birçok çalışanın da zam oranını yansıtıyor. En basit örneğe bile bakacak olursak TÜİK 4 yıllık kira artışının yüzde 55,1 olduğunu söylüyor. Fakat bugün en kötü daire kirası bile 3 bin liranın üzerine çıktı. 4 yıl önce bu fiyat belki bin ila bin 500 arasında değişiyordu.
Fiyatlar hızla artarken enflasyon aynı şekilde artış göstermiyor. Bu yüzden ücretlerde bile ciddi bir kayıp yaşanıyor. Yeni yılda da çalışan enflasyona ezilmeyecek fakat TÜİK’e ezilecek. Bunun en basit birkaç örnekle daha karşılaştırdığımızda da gerçek tablo ortaya çıkıyor.
Ekonomistlerin bir araya gelerek hesapladığı ENAG verileri de aradaki uçurumu ortaya çıkardı. Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) Kasım ayına ilişkin enflasyon oranlarını açıkladı. Buna göre Kasım ayında enflasyon yüzde 9.9 oranında arttı. Yıllık enflasyon ise ENAG verilerine göre yüzde 58.65 oranında artış gerçekleşti. Aradaki fark yüzde 37. Yavru vatan Kıbrıs’ta da veriler hemen hemen aynı. 4 yıl içinde TÜFE, KKTC’de yüzde 116, Türkiye’de yüzde 86 arttı. İstanbul Planlama Ajansı’na (İPA) göre, İstanbul’da pahalılık yüzde 50,18 arttı.
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, TÜİK’in enflasyon kararının açıklamasının ardından Twitter’dan “TÜİK’ten randevu istedim, vermediler. Saat 11.00’de geliyorum, haberiniz olsun” diye yazmıştı. Kılıçdaroğlu, CHP Genel Sekreteri Selin Sayek Böke ile CHP Grup Başkanvekili Engin Özkoç ile birlikte TÜİK’e gitti. Ama içeri alınmadı. TÜİK önünde açıklama yapan Kılıçdaroğlu “Burada çalışan arkadaşlar, hepinizin tabi olduğu yasa, devlet memurları kanunudur. Saray memurları ayrı devlet memurları ayrı. Ben devlet memurlarına sesleniyorum: Görevinizi yapın, hakkıyla, dürüstlükle yapın. Şu binada oturanlar unutmasın, bu binalar bu memleketin vatandaşlarının ödediği vergilerle yapıldı. İşçinin, memurun, emeklinin ödediği vergilerle aldığınız aylıklardır. Talimat gelmiş indirin. TÜİK rakamları üzerinden aylıkları belirliyorlar. Milyonlarca kişinin aylığını düşük rakamlar üzerinden belirliyorlar. TÜİK yüzde 3 belirliyor, akademisyenler yüzde 9 belirliyor” dedi.
TÜRKİYE AVRUPA’NIN LİDERİ
TÜİK ile ENAG arasında oluşan enflasyon farkı, tüketicinin de gündeminde. Fakat resmi rakamlar baz alındığında Türkiye dünyadaki en yüksek 11’inci enflasyona sahip ülke konumunda. Euronews’in aktardığına göre, her ülkenin son açıkladığı veriler karşılaştırıldığında dünyadaki en yüksek enflasyonu yüzde 1575 ile Venezuela yaşıyor. Onu yüzde 366 ile Sudan takip ederken üçüncü sıradaki Lübnan’da enflasyon yüzde 174 oranında. Suriye’de tüketici fiyatlarındaki artış yüzde 139 düzeyinde. Bu oran Surinam’da yüzde 69,5; Zimbabve’de yüzde 58,4; Arjantin’de yüzde 52,1; İran’da yüzde 39,2; Etiyopya’da yüzde 34,2 ve Angola’da yüzde 26,87 seviyesinde. ENAGrup verisinde göre ise Türkiye Surinam’ın ardından altıncı sıraya yerleşiyor. Avrupa ülkeleri arasında ise Türkiye açık ara önde bulunuyor. Onu yüzde 10,9 ile Ukrayna; yüzde 10,5 ile Belarus takip ediyor. Avrupa genelinde en düşük enflasyon yüzde 0,9 ile Lihtenştayn’da yaşanıyor. Enflasyonun yüksek olması kadar çok düşük olması da ekonomi açısından istenmeyen bir durum. Makul düzeyde bir enflasyon sağlıklı büyümenin göstergesi olarak kabul ediliyor. Pozitif enflasyonun en düşük görüldüğü ülke ise yüzde 0,1 ile Japonya. Bolivya’da enflasyon yüzde 0,49; Yeni Kaledonya’da yüzde 0,63 ve Suudi Arabistan’da yüzde 0,8 oranında. Dünya genelinde en düşük enflasyon yüzde -3,3 ile Ruanda’da yaşanıyor. İkinci sırada yüzde -2,46 ile Komoros bulunurken onun ardından yüzde -1 ile Cayman adaları geliyor. Çad ve Bahreyn’de enflasyon yüzde -0,9 iken Maldivler’de bu oran yüzde -0,2 düzeyinde.
ASGARİ ÜCRET GERÇEK ENFLASYONA EZİLDİ
4 milyon memur ve 2 milyondan fazla memur emeklisinin 2022 ve 2023’teki mali ve sosyal haklarını belirleyen 6. Dönem Toplu Sözleşme görüşmeleri geride kalırken Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı memura enflasyon farklarından oluşan yüzde 30-35 arasında zam yapıldığını açıkladı. Kurda yaşanan hareketlilik özellikle asgari ücretin erimesine neden olurken hemen her kesimin alım gücünü düşürdü. Memura sosyal refah düzenlemesi yapılacağını açıklayan Çalışma Bakanlığı, yaptığı açıklamada ‘’Memur ve memur emeklilerinin maaşlarına yüzde 30 ile yüzde 35 arasında değişen kümülatif artış oranları ile enflasyon farklarından oluşan zam yapıldı. 3600 ek gösterge meselesi vaat olmaktan çıkarılarak toplu sözleşme maddesi haline getirildi. Son dönemde kurda yaşanan hareketlilikten kaynaklanan ekonomik dalgalanmalar dolayısıyla toplu sözleşmenin ilgili maddelerinde güncellemeye gerek duyulmuştur. Söz konusu çalışma, sadece doktorları değil bütün sağlık personelini gözeten, bununla da sınırlı kalmayıp tüm kamu personelimizi kapsayacak şekilde enflasyon farkının üzerinde bir sosyal refah düzenlemesi olarak yapılacaktır. Çalışanlarımızı enflasyona ezdirmeme sözümüzün arkasında durarak, ekonomideki dalgalanmaların kamu çalışanlarımız üzerindeki etkisini bertaraf edecek bu düzenlemeyi en kısa sürede tamamlamak için çalışmalarımız devam etmektedir’’ ifadelerine yer verdi.
KIBRIS’LA ARADAKİ FARK YÜZDE 30
Ekonomist Cem Oyvat sosyal medya hesabı üzerinden KKTC’nin enflasyon verilerini paylaştı. Ovyat “TÜİK’in enflasyon sayılarının ne kadar gerçekçi olduğunu kontrol etmenin belki bir yolu da, TÜİK’in TÜFE’sini KKTC’nin TÜFE’siyle karşılaştırmak olabilir. Malum KKTC’de de TL kullanılıyor; yani bizimle benzer bir kur şoku yediler. Ayrıca KKTC ekonomisi Türkiye’ye hayli entegre” dedi. KKTC İstatistik Kurumu’nun ve TÜİK’in TÜFE’leri 2017’ye kadar benzer oranlarda arttığını anlatan Ovyat “Fakat 2017 yılından sonra, KKTC’de açıklanan tüketici fiyat endeksi Türkiye’dekinden ayrışmaya başlıyor. 4 yıl içinde TÜFE, KKTC’de yüzde 116, Türkiye’de yüzde 86 artmış. Kasım 2017’ye kıyasla KKTC’deki tüketici fiyatları, TÜİK’in Türkiye için açıkladığı fiyatların yüzde 15,8 üzerine çıkmış. KKTC’de en son açıklanan 2021 Kasım yıllık enflasyonu yüzde 27,4. TÜİK’in Türkiye için açıkladığı yüzde 21,3. Bu farkın nedenine bakarsak, gıda ve alkolsüz içecekler için olan fiyat endeksinin KKTC ve Türkiye’de 2021’e kadar benzer oranda arttığını, 2021’de ise ayrıştığını görüyoruz. Ama daha büyük tuhaflıklar başka fiyat gruplarında” yorumunda bulundu.
‘FİYAT ARTIŞLARI TİCARİ ÜRÜNLERDE AYRIŞIYOR’
Ana gruplara göre son 1 ve 4 yılda, KKTC’de ve TÜİK verilerine göre, Türkiye’de fiyatların nasıl arttığını anlatan Cem Oyvat şöyle devam etti: “Bakarsak, can sıkıcı bazı ayrışmalar görüyoruz. Özellikle fiyat artışlarının ticareti yapılabilir mallarda ayrışması tuhaf. Mesela mobilya, ev aletleri ve ev bakımı grubundaki ürünlerin fiyatlarının son 4 yılda KKTC’de yüzde 187, Türkiye’de yüzde 108 artması tuhaf. Çok tartışılan otomotiv kalemini içeren ulaştırma grubunda da büyük farklar var. Son 4 yılda dolar/TL’nin yüzde 246 arttığını hatırlatalım. Belki ‘KKTC’deki fiyatların özellikle mobilya, ev aletleri, otomobil vs. gibi ürünlerde, Türkiye’dekilerin üzerine çıkıp çıkmadığı’ hakkında iki ülke arasında gidip gelen arkadaşların gözlemleri faydalı olabilir.”
İSTANBUL’DA YAŞAMANIN MALİYETİ 1 YILDA TÜİK’TEN DAHA SERT ARTTI
İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu, sosyal medya hesabından İPA’nın son bir yılda İstanbul’daki fiyat artışlarını gösteren tablolarını paylaştı. İmamoğlu, paylaşımına “Genel Başkanımız Sayın Kemal Kılıçdaroğlu, TÜİK’in gerçek enflasyon rakamlarını milletten gizlediğini gözler önüne serdi. İşte planlama ajansımızın verilerine göre İstanbul’daki gerçek enflasyon” notunu düştü. İmamoğlu’nun paylaştığı tablolarda, piyasa araştırması için 321 ürün fiyatının 3 bin farklı noktadan toplandığını belirtti. Araştırmaya hangi ürünlerin dahil edileceğinin ise 2020 yılında bin 600 hane ile yapılan mülakatlardan çıkan sonuç doğrultusunda belirlendiği belirtildi. İPA’nın araştırmasında, İstanbul’daki yaşam maliyetinin bir yılda yüzde 50,18 arttığı kaydedildi. Bir yıl içerisinde konut kiralarının yüzde 71,43, ayçiçeği yağının yüzde 137,59, buğday ununun yüzde 109,14, LPG’nin yüzde 102,72, tuvalet kağıdının yüzde 90,75, toz şekerin yüzde 90,71, yumurtanın yüzde 40,21 zamlandığı belirtildi.