Merkez Bankası'nın politika faizini düşürmesinin ardından döviz kurunda yaşanan sert yükseliş, 20 Aralık 2021 Pazartesi akşamı sona erdi. Dolar kurunun yükselmesi dolayısıyla birçok sektörde zam üstüne zam yapılınca vatandaşlar zor günler yaşamaya başladı. Bunu üzerine yeni ekonomik tedbir paketini açıklayan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türk lirası mevduat hesaplarının getirisinin döviz getirisi altında kalması durumunda aradaki farkın devlet tarafından ödeneceğini duyurmasının ardından dövizdeki gerileme dikkat çekti. Ekonomistler ise örtülü faiz artışı yapıldığı hususunda birleşiyor.
CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN NE DEDİ?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, kabine toplantısı sonrasında yeni ekonomik tedbirleri şu sözlerle duyurdu:
* Tasarruflarını değerlendirirken, kurdaki yükselişten kaynaklanan kaygılarını gidermek isteyen vatandaşlarımıza yeni bir finansal alternatif sunuyoruz.
* Dövizin muhtemel getirisine Türk lirası varlıklarda kalarak ulaşılabilmesini sağlayacak bu yeni araç şöyle işleyecektir.
* İnsanlarımızın bankadaki Türk lirası varlığının mevduat kazancı kur artışından yüksekse, bu getiriyi elde edecek.
* Ama kur getirisi mevduat kazancının üstünde kalırsa, aradaki fark doğrudan vatandaşımıza ödenecek. Üstelik bu kazanç stopaj vergisinden de muaf tutulacak.
* Ayrıca, Türk lirası varlıklarının yeni bir döviz talebi oluşturmayacak şekilde değerlendirilmesini temin edecek araçları devreye alacağız.
* Dolayısıyla, bundan sonra hiçbir vatandaşımızın kur daha yüksek olacak diye mevduatını Türk lirasından dövize geçirmesine ihtiyaç kalmayacak.
DOLAR NEDEN DÜŞTÜ?
Doların düşmesini sağlayan başlıca neden olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın açıkladığı, kur farkını ödeme vaadi olarak gösteriliyor. Bunun anlamı ise şöyle: Örneğin, 100 TL paranızı bankaya koydunuz. Paranız X vadede 105 TL oldu ama aynı vadede dolar 120 TL oldu. Devlet size 15 TL daha vererek zararınızı karşılayacak. Bu aradaki farkın Hazine'den ödenecek olması tartışma konusu oldu.
Açılanan döviz endeksli mevduat kararı ile birlikte dün 18,36 TL ile rekor kıran dolarda sert düşüş görüldü. Dün rekor tazeleyen dolar kuru, bu sabah da tarihi düşüşle 11,3 TL seviyesine kadar geriledi.
Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Yönetim Kurulu Başkanı ve Ziraat Bankası Genel Müdürü Alpaslan Çakar, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın açıkladığı 'Dövize Çevrilebilir Mevduat' sistemine kamu ve özel bütün bankaların dahil olabileceğini söyledi. Çakar dün akşam saatlerinde Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yeni sistemi açıklaması sonrası 1 milyar dolar çözüldüğüne işaret ederek, "Bu ürüne Türk lirası cinsinden ya da yabancı para cinsinden mevduatı tasarrufu olan müşterilerimiz müracaat edebilecekler. Gerçek kişiler için geçerli. Vade sonundaki faizli bakiyenizle o günkü kur seviyesinde paranızın geldiği noktada hangisi yüksekse onu alacaksınız. Bu maliyet Hazine tarafından karşılanacak" dedi.
"BU ÖRTÜLÜ FAİZ ARTIŞIDIR, TEHLİKELİ SONUÇLARI OLABİLİR"
Bilkent Üniversitesi Ekonomi Bölüm Başkanı Refet Gürkaynak, "Yapılan fiilen fiziki bir faiz artışı ama bunu enteresan bir şekilde yapıp nihayetinde o faizi ödemek zorunda kalınmayabileceği bir yapı var. Tehlikeli sonuçları olabilir" dedi ve ekledi: "Enflasyon ve döviz yükselecek ben bundan fayda sağlayacağım diyen insanlara aradaki fark size ödenecek dendi. Kurun iki misline çıkmasını bekliyorsanız ki geçtiğimiz dönemde çıktı. Eğer bunun yeniden olmasını bekliyorsanız o zaman TL mevduatın getirisi de sizin için yüzde 100. Faiz artışı yapıldığı dediğim bu."
Ekonomist Mustafa Sönmez, Twitter hesabı üzerinden "Erdoğan, şapkadan tavşan çıkarmış havası var" ifadesini kullanarak şunları kaydetti: "Bu sadece dolarlaşma freni. Durun bakalım, mevduatının yüzde 66'sı dövizde olan kim, niye dövizini bozup bu alengirli TL işine girecek, ortada eksik faiz, TÜİK işi enflasyon varken? Dövizimi bozarım diyen açıklasın, ne kazancı olacak."
Polatlı Ticaret Odası Ekonomik İstişare Toplantısı'nda konuşan DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan ise, kamu bankalarının, "Erdoğan konuştu, kur düştü" dedirtmek için döviz sattığını dile getirdi. Dolar, düşse de eylül ayındaki 8,30 TL civarına göre değerlendirildiğinde yine yüksek olduğunu hatırlatan Babacan, iktidarın Hazine'yi borçlandırdığını ve böylece bunu vatandaşa vergi olarak yansıtacaklarını ama bunu da 'nasılsa gidiyorum' diye düşünerek gelecek nesillere bırakacaklarını vurguladı.
ÖZGÜR DEMİRTAŞ'TAN DOLAR YORUMU
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın yeni mevduat planını Prof. Dr. Özgür Demirtaş da sosyal medya hesabından değerlendirdi:
1) Arkadaşlar herkes bana bugün ne olduğunu ve görüşümü soruyor. Artık Türkiye ile ilgili konuşmadığımı. Alanım ile ilgili veya hobilerim ile ilgili Genel yazacağımı söylemiştim. Ancak Binlerce soru geliyor. Ülkede benden de iyi açıklayacak birçok insan vardır.
2) Ama sizi kırmamak için kısaca yazayım. Finans alanında bizim primary security dediğimiz ürünlerin yanında (mevduat, hisse, tahvil, emtia vs), bizim secondary security dediğimiz türev ürünleri vardır. Bu ürünlerin en ünlülerinden biri opsiyonlardır.
3) İki tip opsiyon vardır. ALIM opsiyonu ve SATIM opsiyonu. Alım opsiyonu yatırımcısına bir finansal ürünü belirli bir fiyattan alma hakkı verir. Örneğin Dolar/TL yi almak yerine onu ALMA hakkını alabilirsiniz.
4) Örneğin Dolar/TL 4 iken siz Dolar/TL yi 7 liradan alma hakkını yani ALIM opsiyonunu almış olabilirsiniz. Eğer Dolar/TL 9'a çıkarsa siz 7'den alma hakkını kullanırsınız. Ve 7'den alıp 9 dan satınca edeceğiniz kar yanınızda kalır. SATIM opsiyonları da bunun tersidir.
5) Şimdi yukarıda anlattığım ALIM opsiyonunu alabilmenizin yanında bu opsiyonları başkasına satıyor da olabilirsiniz. Biz bunlara ÇIPLAK opsiyon işlemleri deriz.
6) Benim anladığım kadarı ile Hükümet şöyle yeni bir ürün çıkarmak istiyor. Yeni bir TL mevduat hesabı ama o hesabın sahibine aynı zamanda bir DOLAR alım opsiyonu satmış gibi oluyor. Diyelim ki kişinin 150 lirası var. O sırada da Dolar/TL 15 lira (yani 10 doları var)
7) kişi 150 lirasını TL mevduatta tutuyor ama 15 lira seviyesinden de ALIM opsiyonu varmış gibi getiri elde ediyor. Yani Dolar/TL vade sonunda 19 lira olsa aradaki 4 liradan doğan farkın mevduat sahibine verilmesi gibi. Şimdi bu nedir ve etkisi ne olur?
8) Aslında Dolar/TL artışı oranında ekstra bir faiz artışıdır bu. Yani örtülü bir mevduat faizi gibi… Dolar/TL'deki düşüşün nedeni de bu faiz artışı… ikinci bir konu da bu ekstra faizin nereden ödeneceği? O da yeni para basarak ödenecek ise ekstra enflasyon anlamına gelebilir
9) 1970'lerde benzerlerinin yapılmış bir şey olduğunu biliyorum. Türkiye için Hayırlı olsun. Başka yorum yapmak istemiyorum. İyi geceler.
Dolar dün 18.4 TL ile tarihi zirvesini görmüştü. Dün akşam saatlerinde kur 12 TL seviyesine kadar geriledikten sonra bu sabahtan itibaren 13.5 civarında işlem görüyor.