Kiralık konut sorunu tüm dünyada devam ederken pek çok ülke, turistlere günlük kiralanan evlere sınırlama getirilmesi, birden fazla evi olanlara ek vergiler ve kira kontrolleri gibi uygulamalara başvurmak zorunda kalıyor.
Türkiye'de ise kiralık ev sorunu artarak sürerken kira fiyatlarına getirilen yüzde 25 artış sınırı fiili olarak deliniyor, ev sahipleri ile kiracılar mahkemelik oluyor. Ayrıca yeni kiralanacak evlere yönelik herhangi bir fiyat sınırı ya da düzenleme bulunmuyor.
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi'ne (BETAM) göre, Türkiye genelinde ortalama kiralık ev fiyatındaki yıllık artış oranı 2023 Haziran ayında yüzde 121,1 seviyesinde bulunuyor.
Diğer taraftan Londra, Berlin, Paris, Madrid, Lisbon gibi Avrupa başkentlerinde kira fiyatları sert bir şekilde artarken ülkeler de buna yönelik çeşitli önlemler arıyor.
PORTEKİZ
Sözcü'de yer alan habere göre, Portekiz'de son yıllarda emlak fiyatlarının büyük artış göstermesini ve Portekizlilerin tepkilerini dikkate alan sol hükümet, Altın Vize uygulamasını sonlandırarak, kırsal bölgeler hariç turistlere kiralanmak üzere kullanılan apartmanlar için yeni ruhsat vermeyi kesti.
Ülkede kiralık konut piyasasının serbestleştirilmesi, 500 bin dolarlık konut satışı karşılığında 'altın vizelerin' verilmesi ve yabancılar için vergi tasarrufu sağlayan düzenlemeler nedeniyle ülkeye yabancı akını başlamıştı.
Öte yandan 2009 ve 2012 yılları arasında emlak piyasasının serbestleştirilmesi için yapılan düzenlemeler devletin piyasaya müdahale etmesine de engel oldu. Bu düzenlemelerle kira kontrolleri ve ömür boyu kiracılık gibi uygulamalar rafa kaldırılmıştı.
Ayrıca yabancıların uzaktan çalışmasına ve yalnızca yüzde 20'lik bir vergi ödemesine olanak tanıyan dijital göçebe vizesi ve turizm nedeniyle dairelerin kısa dönemli kiralamalara uygun hale getirilmesi de konut piyasasını alt üst etti.
Portekiz'de Lizbon gibi büyükşehirlerde kimi kiralık ev fiyatları asgari aylık ücret olan 886 euroyu geçti. Kiralık ve satılık konut piyasasının krize girmesi ve insanların barınacak ev bulamaması üzerine Portekiz hükümeti geri adım attı.
Hükümet 2012 Ekim ayından bu yana uyguladığı, 'altın vize' olarak adlandırılan emlak alımı ve yatırım yapan yabancılara oturma izni verilmesi uygulamasını kaldırdı. Hükümet ayrıca 185 bin düşük gelirli insanı destekleyen yeni bir kira sübvansiyonu getirdi
KANADA
Kuzey Amerika ülkesi Kanada'da da ciddi bir konut sorunu bulunuyor. Özellikle Toronto gibi büyük şehirlerde aylık kiralar ortalama 2 bin 500 Kanada doları (1836 ABD doları) seviyesinde seyrediyor.
Yabancı yatırımcıların satın alımları nedeniyle gayrimenkul fiyatlarının artması ve sıradan Kanada vatandaşının ev alma gücünün azalması konut sorununu artırmıştı. Özellikle Hong Konglu ve Çinli yatırımcıların yatırım amaçlı ev alması ve evlerini kiraya vermeyerek boş tutması, kiralık ev sorununu patlattı.
Kanada ise konut sorununa çözüm bulabilmek amacıyla piyasadaki rekabet gücünü azaltmak için ocak ayından itibaren yabancı mülk sahipliğini yasakladı.
Öte yandan geçtiğimiz hafta Kanada Konut Bakanı Sean Fraser, ülkenin şişirilmiş konut maliyetleriyle başa çıkmasının bir yolu olarak Kanada'nın yurt dışından kabul ettiği öğrenci sayısına sınırlama getirilmesi fikrini ortaya attı.
Kanada Göç Bakanı Marc Miller ise Kanada'nın konut sıkıntısı üzerinde bir etkisi olup olmadığını görmek için göç hedeflerini de inceleyeceğini söyledi.
FRANSA-PARİS
Kiralık konut fiyatlarının oldukça yüksek olduğu Paris'te kira kontrol önlemleri 2019'da bu yana yürürlükteydi. Fransa’nın başkentinde kiraların belirlenmesi için şuanda metrekare başına referans fiyat kullanılıyor. Bu fiyat konut kategorisi ve coğrafi bölgeye göre değişiyor.
Ancak bu önlemlere rağmen kira sorununun çözülememesi yönetimi yeni önlemler almaya itiyor. Parisli yetkililer, ikinci ev sahiplerine daha yüksek vergiler uygulanması ve alt-orta sınıf aileler için uygun fiyatlı sosyal konutlar getirilmesini teklif etti.
Paris Belediye Başkan Yardımcısı Emmanuel Grégoire, şehir yetkililerinin ve hükümetin önlem almasının tek yolunun bina satın almak ve büyük ofis sahiplerini toplu konutlar için alan ayırmaya zorlamak olduğunu söyledi
Geçtiğimiz aylarda Paris'te belediye kısa süreli kiralama uygulamalarını sınırlamak üzere bazı önlemleri hayata geçirdi. Buna göre ev sahipleri yılda sadece 120 gün evlerini ya da odalarını kiralayabiliyor. Bunun dışındakiler ise iş yeri kaydı açmak zorunda.
İSPANYA
Barınma krizi ile mücadele eden bir diğer Avrupa ülkesi olan İspanya kira artışlarına sınırlama getiren konut yasa tasarısını mayıs ayında kabul etti.
Kanun, kira artışlarını sınırlıyor, tahliye edilme tehlikesiyle karşı karşıya olanlar için korumayı artırıyor ve mülklerini boş bırakan ev sahiplerine yaptırım uyguluyor.
Tasarıya göre şimdiye kadar tüketici enflasyonuna göre belirlenen kira artışları 2023'te yüzde 2 ile sınırlandırıldı. 2024 içinse yeni bir endeks getirilmesi kararlaştırıldı.