SEDA ÇAKIR
İran’ın düm dünyadaki operasyonlarından sorumlu Kudüs Gücü Komutanı General Kasım Süleymani’nin Bağdat Havaalanı’nda ABD İHA’larınca infaz edilmesiyle yükselen savaş riskinde dün kısmen bir durgunluk yaşandı. Ağır bir misilleme yapmanısnda endişelenilen İran dün gece ABD’nin Anbar ve Erbil’deki iki üssüne füze yağdırdı. Ancak saldırıda resmi açıklamalara göre ölen kimse olmadı. Saldırının ardından İran resmi makamlarından “Savaş istemiyoruz. Orantılı cevap verildi” denilerek krizin durması için top, Washington’un sahasına atıldı.
SÜLEYMANİ’NİN VURULDUĞU SAAT: Saldırı dün gece sabah 02:30 saatlerinde yapıldı. Kasım Süleymani’nin Bağdat Havaalanın’da öldürüldüğü saatlere denk gelen füze yağmurundan kısa bir sonra da Süleymani’nin cenazesinin defnedildiği açıklandı. Irak’taki iki üsse yönelik roketli saldırılar İranlı general Kasım Süleymani’nin öldürüldüğü saatlerde başlamıştı. İran devlet televizyonuna göre Kasım Süleymani’nin cenazesi füze saldırılarının ardından toprağa verildi. Devlet televizyonunun haberinde “intikamı alındı, şimdi rahat uyuyabilir” denildi.
ZARİF’İN RAHATLATAN MESAJI: Dünyayı alarma geçiren saldırının ardından İran devlet telvizyonu üslerdeki 80 ABD askerinin öldüğünü iddia etti. İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ise İran topraklarından ateşlenen füzelerle Irak’taki iki üssün hedef alınmasının ardından açıklama yaptı. Daha önceki açıklamasında İran’ın orantılı bir karşılık vereceğini belirten Zarif, İran’ın Irak’taki üsleri balistik füzelerle vurmasını “savunma amaçlı orantılı tedbirler” olarak niteledi. Zarif Twitter üzerinden paylaştığı mesajda, “İran BM Tüzüğü’nün 51. Maddesi altında kendini savunma bağlamında orantılı tedbirleri hayata geçirdi ve tamamladı. Gerilimi tırmandırmayı ya da savaş istemiyoruz ama her türlü saldırıya karşı da kendimizi savunuruz” ifadesini kullandı.
İran Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri, ABD’nin her türlü yeni adımında “daha ezici ve kesin bir karşılık vereceklerini” belirtti. ABD yöneticilerinin, “dünyanın geniş bir coğrafyasına yayılan İran’ın gücünü anlamalarının ve bu konuda ilkeli bir tutum benimsemelerinin zamanının geldiğini” savunan Bakıri, ABD’nin, en kısa sürede ordusunu bölgeden çıkarması gerektiğini bildirdi.
Öte yandan İran yönetimi, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne (BMGK) gönderdiği mektupta, “savaş peşinde olmadıklarını” bildirdi. İran devlet medyasının haberine göre, Tahran yönetimi Devrim Muhafızları Ordusu’nun ABD’nin Irak’taki Ayn el-Esed Hava Üssü’nü onlarca balistik füzeyle vurmasının ardından BMGK’ye ve BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’e mektup gönderdi. Mektupta, “Savaş peşinde değiliz. Bize karşı yapılacak her türlü askeri maceracılığa karşı uyarıda bulunuyoruz” ifadelerine yer verildi.
BİR UYARI BİR TEHDİT: İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin danışmanlarından Hessameddin Ashena da Twitter’dan paylaştığı mesajda, İran’ın Irak’taki üslere saldırılarına ABD’nin misilleme yapmasının Orta Doğu’da “topyekün savaşa” neden olabileceği uyarısında bulundu.
İran Devrim Muhafızları Ordusu da, Irak’taki Ayn el-Esed Hava Üssü’ne balistik füzelerle gerçekleştirilen saldırıya ABD’nin yanıt vermesi halinde, “çok daha sert ve ezici” karşılık verileceğini açıkladı.
Bölgede ABD üslerine ev sahipliği yapan ülkelerin de uyarıldığı açıklamada, “Her durumda İran’a karşı düşmanca ve saldırganca eylemlerin kaynağı hedef alınacaktır. İşledikleri suçta siyonist rejimi de suçlu ABD rejiminden ayrı tutmuyoruz.” ifadeleri kullanıldı.
İran lideri Ali Hamaney, Irak’taki ABD üslerine yönelik saldırılara ilişkin “Bu yeterli değildir. ABD’nin bu bölgedeki varlığı son bulmalıdır” dedi. İran devlet televizyonuna göre, Tahran’daki konuşmasında Hamaney, “Gece bunlara bir tokat atıldı ama bu yeterli değildir. ABD’nin bu bölgedeki varlığı son bulmalıdır” ifadelerini kullandı.
ABD: ASKERLER SIĞINAKTAYDI: Saldırıların başlamasının hemen ardından Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada Başkan Donald Trump’ın saldırılar hakkında bilgilendirildiği ve ulusal güvenlik ekibi ile durum değerlendirmesi yaptığı belirtildi. Saldırı haberleri sonrası ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ve Savunma Bakanı Mark Esper Beyaz Saray’a gitti. ABD askeri kaynakları saldırıda can kaybı olmadığını duyurdu. Başka bir Amerikalı yetkili de ordunun saldırılardan önce uyarıldığını ve askeri personelin sığınaklara girdiğini aktardı. Retures ve Bloomberg’e konuşan ABD askeri kaynakları da İran’ın söz konusu üslerde hedefleri kasıtlı olarak isabet ettirmediğini iddia etti. ABD Başkanı Donald Trump, Twitter’dan yaptığı paylaşımda, saldırının ardından hasar tespitinin sürdüğün ü belirterek, “Her şey yolunda. İran’dan fırlatılan füzeler, Irak’taki 2 askeri üssü hedef aldı. Şu ana kadar her şey yolunda. Dünyadaki en güçlü ve donanımlı orduya sahibiz” ifadelerini kullanmıştı.
FÜZELERİN HEDEFİNDEKİ ÜSLER
İran’ın ABD’ye misilleme olarak vurduğu üslerden biri Anbar vilayeti yakınlarında, diğeri ise Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) başkenti Erbil’de yer alıyor. El Esad üssü, IŞİD’le mücadelede önemli rol oynadı. Erbil’deki üs ise yerel güçlerin eğitimi için kullanılıyor.
İran, ABD’nin General Kasım Süleymani’yi öldürmesine misilleme olarak Irak’ta Amerikan askerlerine ev sahipliği yapan iki askeri üssü hedef aldı. İran’ın vurduğu üslerden olan El Esad, 1980’lerde Bağdat’ın 160 km batısındaki çölde inşa edildi. ABD’nin 2003’teki Irak işgalinden sonra Amerikan birliklerinin önemli merkezlerinden biri haline geldi ve hızla dönüştürüldü.
ABD, 2010-2012 yıllarında askerlerini Irak’tan çekerken, üssün yönetimi Iraklılara geçti. IŞİD’in, Anbar vilayetinde etkin olduğu dönemde, üs birçok kez saldırıya uğradı. ABD askerlerinin IŞİD’le mücadele için Irak’a döndüğü yıl, El Esad üssü milyonlarca dolar harcamayla yeniden inşa edildi.
Üssün içine sinemalar, yüzme havuzları, fast food restoranları yapıldı. Gazeteci Oliver Poole, 2006 yılında üsle ilgili BBC’ye “ABD, bir çok yönden modern bir banliyö kasabası inşa etmeye çalıştı” dedi. Üssün içindeki tesisler yüzünden El Esad üssü, bazı askerler tarafından ‘Kamp Cupcake’ olarak adlandırıldı.
ABD Başkanı Donald Trump, Bağdat’ta düzenlenen Süleymani suikastı sonrasında Irak parlamentosunun ülkedeki yabancı askerleri çıkarma kararı alması üzerine bu nedenle El Esad’ı işaret ederek “Orada çok pahalı üslerimiz var. Orayı inşa etmek milyarlarca dolara mal oldu. Bize bunu için geri ödeme yapmadıkları sürece gitmiyoruz” demişti.
Trump, 26 Aralık 2018’de bu üssü ziyaret ettiğinde “El Esad’da görev alan kadın ve erkekler, IŞİD’in Irak ve Suriye’deki yenilgisinde hayati rol oynadı” ifadelerini kullanmıştı. ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence de üssü geçtiğimiz kasım ayında ziyaret etti.
İran’ın hedef aldığı diğer üs ise Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) başkenti Erbil’de. Eylül ayında bu üste 13 ülkeden 3 bin 600’den fazla askeri ve sivil personelin bulunduğunu açıklanmıştı. Bu üs, yerel güçlerin eğitimi için kullanılıyor.
TRUMP’TAN ‘TAHRAN’LA YENİ ANLAŞMA’ MESAJI
Irak’taki Amerikan üslerine füze saldırısı sonrası ABD Başkanı Donald Trump, Ortadoğu’yu uçurumun eşiğine getiren krizin bundan sonraki seyrini etkileyecek önemli açıklamalarda bulundu. Trump “Askeri üslerimizde sadece minimal bir hasar oluştu. Iraklı ya da ABD’li hiç kimse zarar görmedi” dedi. Beyaz Saray’da konuşan Trump şunları söyledi: * Süleymani en kötü savaş suçlarından sorumluydu. Çok öncesinde öldürülmesi gerekiyordu. Onu ortadan kaldırırarak teröristlere çok güçlü bir mesaj verdik. Süleymani yeni saldırılar planlıyordu, onu durdurduk. * İran yönetimi kendi ülkelerinde baskıyı artırmış, İran’ın dört bir yanında onlarca İranlıyı öldürmüştü. * İran nükleer anlaşmadan sonra dengesini kaybetti. Ben ABD Başkanı oldukça İran nükleer silaha sahip olamayacak. * Tahran teröre desteğini sona erdirmeli. İran’la yeni bir anlaşma yapılmalı, dünya daha barışçıl olmalı. İran’a yönelik yeni ekonomik yaptırımlar uygulayacağız ancak İran halkına ve yöneticilerine sesleniyorum... Biz barış isteyen herkesle barış istiyoruz. * NATO Ortadoğu’da daha fazla rol almalı.
DÜNYA ALARMDA
ALMANYA: TAHRAN GERİLİMİ ARTIRMAMALI
Alman hükümeti, İran’ın Irak’taki ABD üslerine saldırı düzenlemesini sert bir dille kınadı. Merkel’in ardından başbakanlık koltuğuna oturması beklenen iktidardaki Hristiyan Demokrat Birlik Partisi (CDU) lideri ve Savunma Bakanı Annegret Kramp Karrenbauer “Alman hükümeti adına bu saldırganlığı şiddetle reddettiğimizi ifade ediyorum.” dedi. Karrenbauer, durumun sakinleşmesi için her şeyin yapılması gerektiğine işaret ederek “Şimdi bu sarmalı daha da yukarıya doğru çıkarmamamız gerekiyor” ifadesini kullandı. Karrenbauer, “İranlıların gerilimi daha da artırmamaları çağrısında bulunuyorum” diye konuştu.
AB: SİLAHLAR SUSMALI DİYALOG BAŞLAMALI
Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Orta Doğu’daki gerginliğin sadece bölgeyi değil tüm dünyayı etkilediğini belirterek, “Silahların acilen susması ve diyaloğa yer açması gerekiyor” dedi. Krizin ulaşım, enerji, ekonomik kalkınma ve göç gibi alanlara da etkisi bulunduğuna dikkati çeken Von der Leyen, AB’nin bölgede gerginliğin azaltılması için katkı sağlayabileceğini ifade etti.
İNGİLTERE: SAVAŞ SADECE IŞİD'E YARAR
İngiltere Başbakanı Johnson, İran’ın ABD üslerine saldırısını kınadı “İran bu düşüncesiz ve tehlikeli saldırıları tekrar etmemeli ve acilen gerginliğin azaltılması için çalışmalı” dedi. Dışişleri Bakanı Dominic Raab da İran’ı gerilimi düşürmeye çağırdı. Raab “Ortadoğu’da bir savaş, sadece IŞİD’e ve diğer terör gruplarına yarar” değerlendirmesinde bulundu.
RUSYA: HAVAYOLUNU KULLANMAYIN UYARISI
Rusya Federal Havacılık Ajansı (Rosaviatsiya), Rus hava yolu şirketlerine Irak ve İran’ın hava sahasında uçuş gerçekleştirilmemesi tavsiyesinde bulundu.
FRANSA: ÖNCELİK TANSİYONUN DÜŞÜRÜLMESİ
Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, İran’ın Irak’taki ABD üslerine saldırı düzenlemesini kınadı. Le Drian, önceliğin tansiyonu düşürmeye ve şiddeti sonlandırmaya verilmesi gerektiğini belirtti.