Kazakistan'ın batısındaki Mangistav eyaletinin Jana Özen kentinde geçen azar günü yüzlerce kişi LPG (sıvılaştırılmış petrol gazı) fiyatlarındaki artışı protesto etmek için sokaklara döküldü, eylemler ardından ülkenin en büyük kenti Almatı'ya sıçradı ve huzursuzluk ülke geneline yayılmaya başladı. Kamu binaları basıldı, polis araçları ateşe verildi, sokaklardan silah ve patlama sesleri duyuldu.
OHAL İLAN EDİLDİ
Kazakistan Devlet Başkanı Cömert Tokayev yaptığı ilk açıklamada protestoların nedenini anladığını belirterek iyileştirmeler yapılacağı sözü verdi. Ardından hükümetin istifa ettiği haberi geldi. Eylemlerin yayılmasını engellemek için de ülke genelinde olağanüstü hal (OHAL) ilan edildi.
RUSYA VE MÜTTEFİKLERİNDEN YARDIM İSTEDİ
Protestoların devam etmesi üzerine bugün televizyondan ikinci bir konuşma yapan Tokayev, söylemlerini sertleştirerek eylemcileri sert müdahale uygulamakla tehdit etti.
Rusya’nın liderliğindeki Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’ne de çağrıda bulunan Tokayev, protestoların Kazakistan’a yönelik "terörist" bir saldırı eylemi olduğunu belirterek Kazakistan’a destek olmalarını istedi. Tokayev, ülkeye yurt dışında eğitilmiş terörist çetelerin gönderildiğini iddia etti.
Rusya'nın öncülüğünde kurulan Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü'nün üyeleri Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Belarus ve Ermenistan.
BARIŞ GÜÇLERİ GÖNDERİLDİ
Sputnik'in geçtiği son dakika haberine göre, yardım çağrısının ardından Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü, Kazakistan’a barış güçlerini gönderdi. Rusya, barış gücü olarak hava indirme kuvvetlerini ülkeye gönderiyor.
Barış gücü kapsamında Kazakistan’a gönderilecek askerlerin sayısına ilişkin bir açıklama yapılmış değil. Ancak KGAÖ’nün barış gücü olarak ayırdığı biriminde 3 bin 600 asker yer alıyor. Söz konusu barış gücü içerisinde askerler, polis kuvvetleri ve sivil birimler bulunuyor. Rusya ordusunun içindeyse, konuşlanma yerleri Samara bölgesi olan ayrı bir barış gücü birimi yer alıyor.
Öte yandan KGAÖ üyelerinden biri olan Belarus’ta geçen ağustosta yeniden seçilmesi tartışma yaratan Cumhurbaşkanı Aleksander Lukaşenko da Batıdan destek göremeyince Rusya’dan yardım istemişti.
TÜM KOLLUK KUVVETLERİNE 'HAZIRLIKLI OLMA' TALİMATI
Gelen son dakika bilgisine göre, Cumhurbaşkanı Tokayev, ülkede yaşanan olayların nedenlerinin belirlenmesi, tüm sorumluların cezai ve idari kovuşturmaya tabi tutulması için Başsavcılık, İçişleri Bakanlığı, Ulusal Güvenlik Komitesi ve diğer yetkili kurumların temsilcilerinden oluşan "özel bir soruşturma grubu"nun kurulması yönünde karar aldı.
Silahlı Kuvvetler, Ulusal Güvenlik Komitesi, İçişleri Bakanlığı, Ulusal Muhafızlar ve diğer kolluk kuvvetlerine "hazırlıklı olma ve askerlerin morallerini yüksek tutmak için önlemler alma" talimatı veren Tokayev, bölgesel valilerden de hayatını kaybeden polis ve askerlerin ailelerine maddi destek sağlamalarını istedi.
KAZAKİSTAN'DA SON DURUM
Ülkede yapılan protestolarda en az 8 güvenlik görevlisinin öldüğü ve 317 kişinin de yaralandığı belirtildi.
Almatı’da aralarında valilik binasının da bulunduğu kamu kurum ve kuruluşlarını basan göstericiler, 120 civarında dükkan, 100 civarında ofis ve yaklaşık 200 restoran ve kafeyi yağmaladı. Şehirde bulunan “Kazakistan” devlet kanalının ofisini ateşe veren protestocular 120 civarında polis arabası, itfaiye ve ambulansa da hasar verdi.
UÇUŞLAR DURDU
Almatı ve Aktau’da havaalanlarının protestocuların ele geçirmesi nedeniyle bu şehirlere uçak seferleri durduruldu. Başkent Nur Sultan’a da uçuşların durdurulduğu iddia edildi.
Protestocuların Almatı’da İçişleri Bakanlığına ait binayı ele geçirmeye çalıştığı kaydedildi.
Öte yandan istifa eden bakanlar kurulu, yeni kabine, kuruluncaya kadar görevlerinde kalmaya devam edecek.
Gösterilerde şu ana kadar en az 200 kişi gözaltına alınırken çok sayıda kişinin de yaralandığı bildirildi. Yerel medya, bir göstericinin hayatını kaybettiğini, bir göstericinin de ağır yaralandığını aktardı ancak bu iddia resmi makamlarca henüz doğrulanmadı.
Almatı'da onlarca polis ve askeri araç ateşe verildi. Kent merkezine taş sopa ve demir çubuklarla gelen göstericiler, şehrin merkezindeki Almatı Eyalet Valiliği binasına girdi. Polis, göstericilere göz yaşartıcı gaz ve ses bombası atarak müdahale etti.
İNTERNET BAĞLANTISI KISILDI
Küresel çapta internet kesintilerini izleyen Netblocks'a göre ülke genelinde birçok noktada internet bağlantısı kesildi bazı bölgelerde ise kısıldı. WhatsApp, Telegram ve Signal gibi mesajlaşma sitelerine erişim sağlanamaz oldu.
CUMHURBAŞKANLIĞI KONUTU ATEŞE VERİLDİ
Almatı'daki belediye binasına giren göstericilerin bir sonraki hedefi cumhurbaşkanlığı konutu oldu. Binlerce kişinin toplandığı cumhurbaşkanlığı konutu akşam saatlerinde ateşe verildi. Ayrıca Almatı'daki Savcılık binası da ateşe verildi.
Birçok şehirde uçak seferleri iptal edildi. Ulaşımda ülke genelinde aksamalar yaşanıyor.
Bazı kentlerde 2019'da istifa eden eski Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev aleyhine sloganlar atıldı.
PROTESTOLAR NEDEN BAŞLADI?
Hazar Denizi kıyısındaki Mangistav eyaletine bağlı Janaözen kentinde 2 Ocak’ta araç sürücüleri LPG fiyatına yapılan zammı protesto etmeye başlamıştı.
Kısa sürede Kazakistan’ın tüm petrol ve doğal gaz rezervlerinin bulunduğu batı kesimindeki Aktav başta olmak üzere Atırav, Aktöbe ve Oral şehirlerinde düzenlenen destek amaçlı gösteriler öğleden sonra ülkenin diğer kesimlerine yayılmıştı.
Kazakistan Başbakan Yardımcısı Yerali Tugjanov başkanlığında kurulan özel hükümet komisyonu ise LPG fiyatını litre başına 50 tengeye (0,11 dolar) düşürdüklerini açıkladı.
Buna rağmen devam eden gösterilerde mevcut hükümetin istifasına ilişkin sloganlar atılmış, halkın sosyoekonomik durumunun iyileştirilmesine ilişkin öneriler dile getirilmişti.
Cumhurbaşkanı Tokayev, ülkede LPG fiyatlarına yapılan zamma karşı başlatılan protestolardan hükümeti sorumlu tutarak, Başbakan Askar Mamin başkanlığındaki hükümetin istifasını kabul etmişti.
Yurt dışında yaşayan Kazakistanlı gazeteciler, halkın hükümetten ziyade yönetimden hoşnut olmadığını ve LPG zamlarının bardağı taşıran son damla olduğunu kaydediyor.